Kiruna
Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. (Temmuz 2024) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Kiruna (Kuzey Samice: Giron; Fince: Kiiruna; Meänkieli: Kieruna) İsveç'in en kuzeyinde, Lappland eyaletinde yer alan bir şehirdir. Kentin 2016 yılı nüfusu 17.002'dir ve Norrbotten İli'ne bağlı Kiruna Belediyesi'nin (2016 yılı nüfusu: 23.167) merkezidir.[1]
Kiruna | |
---|---|
![]() Üstten saat yönünde: Gece Kiruna silüeti, Kiruna Kilisesi, Jukkasjärvi'deki Icehotel, Esrange'de roket fırlatma, Kiruna Kilisesi'nde çan kulesi. | |
Koordinatlar: 67°50′56″K 20°18′10″D / 67.84889°K 20.30278°D | |
Ülke | İsveç |
İl | Norrbotten |
Kuruldu | 27 Nisan 1900 |
Kraliyet fermanı | 1 Ocak 1948 |
Yüzölçümü | |
• Toplam | 16,53 km² |
• Yoğunluk | 1.098/km² |
Zaman dilimi | UTC+1 (OAS) |
• Yaz (YSU) | UTC+2 (OAYS) |
Resmî site kiruna.se |
Esrange 1960'larda Kiruna'da kurulmuştur.[2] Kiruna'da ayrıca Uzay Fiziği Enstitüsü ve Luleå Teknoloji Üniversitesi Uzay Bilimleri Bölümü de bulunmaktadır.[3]
Tarihçe
değiştirKökeni
değiştirBüyük miktarda cevher bulunmasına rağmen, uzak konumu ve sert iklimi nedeniyle madencilik başlatılmamıştır. Bazı cevherler 19. yüzyılda çıkarılmıştır. Yazın çıkarılır ve kışın ren geyikleri ve atlar tarafından çekilen kızaklar kullanılarak taşınırdı. Ancak maliyetler yüksek ve fosfor cevherinin kalitesi düşüktü. 1878'de Sidney Gilchrist Thomas ve Percy Gilchrist tarafından icat edilen Gilchrist-Thomas süreci fosforun cevherden ayrılmasını sağladı.[4]
1884 yılında Luleå'dan Narvik'e uzanan bir demiryolu imtiyazı Kuzey Avrupa Demiryolu Şirketi'ne verildi. Luleå ve Malmberget arasındaki geçici demiryolu 1888 yılında tamamlandı ve ilk tren Mart ayında Malmberget'ten ayrıldı. Aynı dönemde İngiliz şirketi iflas etti ve hattı İsveç devletine 8 milyon İsveç kronu karşılığında satmak zorunda kaldı, bu da başlangıçta yatırılan miktarın yaklaşık yarısıydı. Önemli bir yeniden inşanın ardından Gällivare'ye giden demiryolu tekrar kullanılabildi ve Malmberget'te Aktiebolaget Gellivare Malmfält (AGM) tarafından demir cevheri çıkarıldı.[4][5]
İnşa kararı nihayet 1898 yılında alındı. Demiryolu 15 Ekim 1899'da Kiruna'ya ulaştı ve İsveç ile Norveç bölümleri 15 Kasım 1902'de birleştirildi. LKAB için büyük masraflar, Kiirunavaara'daki cevher madenciliğinin başlamasından hemen sonra, 1901 yılında neredeyse iflasa yol açıyordu. II. Oscar demiryolu hattını ancak 14 Temmuz 1903'te açtı ve kuzeye seyahat etmek için kışı değil yazı tercih etti.[4][5]
Gustaf Broms, yerleşim yerlerine İsveççe konuşan sakinler tarafından da telaffuz edilebilecek kısa ve pratik bir isim olan Kiruna adının verilmesini önerdi. Bu isim Sami dilinde ve Fince'de Lagopus muta anlamına gelmektedir. LKAB, ne liseyi ne de jeoloji eğitimini tamamlamış olan Hjalmar Lundbohm'u Kiruna'ya yerel yönetici olarak atadı.[5]
Erken tarih
değiştirKonutlar bu hızlı büyümeye tam olarak ayak uyduramadı; 1910'da 1.877 resmi oda ve bazı tanınmayan konutlar vardı, bu da tek bir odada ortalama üç ila dört kişinin yaşadığı anlamına geliyordu; bu yoğunluk sonraki on yıllar boyunca istikrarlı bir şekilde azaldı. Kiruna 1908 yılında bir malsamhälle (belediye içinde bir topluluk) haline geldi. Bu durum Luossavaara-Kiirunavaara Arbetareförening gibi madencilik gelirinin daha büyük bir kısmını bölgede tutacak olan köping statüsünü umut eden yerel örgütlerde mutsuzluğa neden oldu. Buna karşılık, maden şirketi LKAB bir hastane, itfaiye, kanalizasyon, yollar, bir kilise (1912'de açıldı) ve rahip evi için ödeme yaptı.[5]
Nisan 1907'de dünyanın en kuzeyindeki Kiruna'da bir tramvay çalışmaya başladı. Bu, madencilerin artık kutup altı soğuğunda birkaç kilometre yürümek zorunda kalmayacakları ve maden tepesine yüz metre tırmanmak zorunda kalmayacakları anlamına geliyordu. Ağ üç hattan oluşuyordu: bergbanan (füniküler), stadsspårvägen (şehir tramvayı) ve gruvspårvägen (maden tramvayı). Füniküler, 1949 yılında madene çıkan bir yol inşa edildikten sonra 1955 yılında kapatılmıştır. Şehir hattı maksimum 8 kilometre (5.0 mil) uzunluğundaydı ve dar hat açıklığı, çift camlı pencereleri ve ısıtmalı vagonları nedeniyle benzersizdi. Yavaş yavaş otobüslerle değiştirildikten sonra 1958 yılında kapatıldı. 1941 ve 1964 yılları arasında, İsveç genelinde kapatılan tramvay hatlarından satın alınan vagonlarla madenin içinde bir tramvay kullanıldı.[5]
Demir cevheri endüstrisi 20. yüzyılın başlarında iyiydi. Çalışmalar başlamadan önce Hjalmar Lundbohm, Kiruna kışının dışarıda çalışmaya izin verip vermeyeceği konusunda endişeliydi, ancak yeraltı madenciliğine yönelik ilk araştırmalara rağmen, dağın tepesinden çıkarma madenciliği ilk yıllarda birincil yöntemdi. Mekanizasyon ilk başlarda buharla çalışan ekskavatörler kullanılarak denenmiş, ancak soğuk iklim önemli zorluklara yol açmış ve ancak 1910'larda elektrikli makineler kullanılabilir hale geldiğinde önemli ölçüde mekanizasyon sağlanmıştır. Kiirunavaara'nın zirvesi Statsrådet, 1910'da olağanüstü bir şekilde uçurulana kadar Luossajärvi'nin 247,7 metre (813 ft) üzerindeydi.[4][5]
1909'da genel grev İsveç'i vurdu ve Kiruna da bir istisna değildi. Daha iyi bir gelecek umuduyla, aralarında Brezilya'ya göç eden 500 kişilik bir grubun da bulunduğu binlerce insan Kiruna'yı terk etti. Çoğu, Latin Amerika'daki yaşamın umdukları gibi olmadığı için hayal kırıklığına uğrayarak geri döndü. Hjalmar Lundbohm bazı göçmenlere evlerine dönmeleri için bizzat borç para verdi.[4][5]
I. Dünya Savaşı sırasında demir cevheri üretimi LKAB'ın tarihindeki en düşük seviyeye geriledi ve ihracat tekrar arttığında, 1920'de üç aylık başarılı bir grev madencilerin maaşlarında %20'lik bir artışa yol açtı. Üretim 1922'de en düşük seviyeye indi ve üç günlük çalışma haftası getirildi, ancak muhteşem yirmili yıllar boyunca üretim 1927'de dokuz milyon tona çıkarak rekor kırdı.[5]
1921 yılında Kiruna'nın diğer tepesi Luossavaara'da madencilik başladı. Ancak burada açık ocak madenciliğinde çıkarılabilecek toplam cevher miktarı Kiirunavaara'ya kıyasla azdı ve LKAB kaynakları tek bir yerde yoğunlaştırmayı tercih etti. Yine de buradaki madencilik 1974 yılına kadar devam etti ve daha sonra bir araştırma madeni haline geldi.[4][5]
Kiruna'nın var olduğu ilk yıllarda, onu dış dünyaya bağlayan hiçbir yol yoktu. Tek bağlantı demiryolu ya da demiryolundan önceki dönemde olduğu gibi Torne ve Kalix nehirleri üzerinden Jukkasjärvi ve Håmojåkk'a tekne ile (yaz aylarında) ve daha sonra yürüyerek ilerlemekti. Kiruna'dan 1901'de Tuolluvaara'ya, 1909'da Poikkijärvi'ye, 1913'te Alttajärvi'ye bir yol inşa edildi ve 1926'da Svappavaara'ya bağlandı, buradan Vittangi üzerinden Pajala'ya ve Lappesuando üzerinden Gällivare'ye ve daha güneye yollar zaten bağlanmıştı.[5]
Büyük Buhran cevher üretiminde %70'lik bir düşüşe yol açtı; bu düşüş II. Dünya Savaşı arifesinde dramatik bir artışa dönüşecekti.[5]
Her ne kadar bazı turistler 19. yüzyılda bölgeye gelmeye başlamış olsa da, demiryolu hattının tamamlanması turizmi gerçek anlamda mümkün kılmıştır. Turistler nehirler ve dağlar için geliyordu, ama aynı zamanda jeologlar ve tüm sınıflardan öğrenciler de madeni görmeye geliyordu. Ayrıca, geniş bir alandan insanları çeken yıllık bir kış sporları festivali başlatıldı. Sami nüfusu, Kiruna'nın var olduğu ilk günlerde bile turistlerin ilgisini çekiyordu.[5]
1920'lerin başında “Kirunasvenskarna” (Kiruna İsveçlileri) olarak bilinen bir hareket, daha iyi çalışma koşulları, daha yüksek ücretler ve genel standartlar umdukları Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne göç etmeye karar verdi. Onlar gruplar halinde göç eden son İsveçlilerdi. Bu göçmenlerin çoğu taşınmadan önce Kiruna'da yaşıyordu.[6]
İkinci Dünya Savaşı
değiştirKiruna Belediyesi Norveç ve Finlandiya ile sınır paylaşmaktadır ve Kiruna her iki ülkeye de nispeten yakın bir konumdadır. Bu durum, seferberlik talep edildiğinde çok sayıda askerin bölgeye nakledilmesine yol açmıştır; ilk olarak Eylül 1939'da Almanya'nın Polonya Seferi'inden sonra, ardından Kasım 1939'da Kış Savaşı'ndan sonra, ancak her iki durumda da İsveç askerleri herhangi bir çatışmaya girmemiştir. Mart 1940'ta Churchill, Catherine Operasyonu kapsamında Norveç'teki Narvik'ten Kiruna ve Haparanda üzerinden Finlandiya'ya asker nakletmek için izin istedi. Kiruna cevher madeni yakınlarında İngiliz askerlerinin bulunmasının İsveç'e yönelik bir Alman saldırısını kışkırtacağı korkusuyla bu talep reddedildi.[5]
Almanya'nın Weserübung Harekâtı'ndan sonra, Alman ordusunun İsveç'i işgal etmesi halinde köprüleri havaya uçurmak üzere Malmbanan boyunca her köprüye en az on asker yerleştirildi. Ayrıca yabancıların Kiruna'yı veya demir cevheri hattını ziyaret etmeleri yasaklanmış ve sadece Laponların, askeri personelin, yerel halkın ve hükümet için çalışanların Kiruna ve Riksgränsen arasında seyahat etmelerine izin verilmiştir.[5]
Bjørnfjell'deki savaştan sonra, 15 Nisan 1940, yaralı ve şehit Norveç askerleri Kiruna'ya nakledildi.[5]
İsveç'in tarafsızlık koşullarına rağmen, Kiruna'dan Bjørnfjell'deki Norveç askerlerine yiyecek, kayak ve kask taşıyan vagonlar nakledildi.[5]
Kiruna'dan gelen İsveç demir cevheri Alman savaş makinesi için büyük önem taşıyordu. LKAB'da çalışan bir grup insan Wollweberliga'da örgütlenerek Almanya'ya yapılan nakliyatları sabote etmeyi planladı. Kasım 1941'in sonlarında Edvard Nyberg, Ernst Wollweber ve diğerleri cevher vagonlarına bağlanmak üzere bir mayın üretti. Nyberg yakalandı, LKAB'den kovuldu ve 3+1⁄2 yıl hapis yattı. Serbest bırakıldıktan sonra, halen Kiruna'nın en büyük şirketlerinden biri olan Nybergs Mekaniska Verkstad'ı kurdu.[5]
Almanya, İsveç'ten askeri teçhizatın taşınması için demiryolu ağının kullanılmasını talep etti, ancak İsveç hükümeti sadece transitering av human karaktär, men ej underhåll till stridande trupp (insani karakterli transit, ancak savaşan askerlerin tedariki yok) kabul etti. Almanya, Norveç işgal edildiğine göre oradaki Alman askerlerinin artık savaşmayacağını ileri sürerek Malmbanan ve Kiruna üzerinden güneyden kuzeye büyük miktarda askeri teçhizat, mühimmat ve gizlice asker nakletti. Askerler genellikle malzeme nakliyesi olarak ilan edilen nakil araçlarıyla taşınıyordu. Kurallara kesinlikle aykırı olmasına rağmen, Alman askerleri ile İsveçli yerel halk arasında ticaret ve futbol maçları da dahil olmak üzere önemli ölçüde etkileşim vardı.[5]
Savaş sırasında 20 ülkeden 2.000 kadar mülteci Kiruna'da tutulmuştur. Örneğin düşen uçaklardan alınan Alman savaş esirleri güneye nakledilmeden önce Kiruna'da tutuluyordu. Ancak, motorlara kum dökülmesi gibi küçük çaplı sabotajlar yaygındı ve gevşek silahlar genellikle demiryolu durağının yanındaki Luossajärvi gölünün dibini boyluyordu.[5]
Torneträsk'ın kuzeyinde, Kaivare'de, gizlilik içinde bir radyo üssü olan Kari inşa edilmiş ve Norveç direnişi tarafından kullanılmıştır. Burası aynı zamanda Norveç'e silah ve Norveç'ten mülteci kaçakçılığı için de kullanılıyordu.[5]
Savaş sonrası
değiştir1948 yılında Kiruna şehir haklarını kazanmış ve madenden büyük miktarlarda para almaya başlamıştır. Şehir merkezi 1953'ten itibaren yenilenmiş; 1920'den önce inşa edilen binaların çoğu yıkılarak yerlerine yenileri yapılmış ve mevcut binaların birçoğu da sonraki dönemde inşa edilmiştir. Kasaba büyüdü ve yeni mahallelerin yanı sıra mevcut mahallelerde yeni apartmanlar ve villalar inşa edildi. Şu anda Lombolo olarak bilinen bölge 1960'larda inşa edilmiştir.[5]
Dünya Savaşı'ndan sonra Kiruna ekonomisi çeşitlenmeye başladı. Başlangıçta, madencilik endüstrisinin mekanizasyonu, maden için hala madenciliğe bağlı makineler geliştiren daha fazla mekanik atölyeye yol açtı, ancak yalnızca Kiruna madeninden başka alanlara satılabilecek yan ürünleri olan bireysel şirketlere yol açtı. 1950'lerde, yerel ekonomiyi çeşitlendirmek için lkab'den elde edilen karın yatırılacağı bir fon olan Norrlandsfonden kuruldu. Belediye, bunun yanlış rekabet olduğu konusunda ısrar eden bankaların borç vermek için daha rahat kurallar koyması nedeniyle, 1959'a kadar süren bir plan olan başlangıç şirketlerine çok faydalı oranlara karşı borç vermeye başladı. Şehrin doğusundaki sanayi bölgesi, sanayiyi mahallelerden ayırmak için 1950'lerde inşa edildi.[5]
10 Kasım 1960'ta Kiruna Havaalanı, sivil hava trafiğini I. Dünya Savaşı'ndan bu yana Kalixfors havaalanı'na ve Luossajärvi'ye inen askeri uçaklardan ayırmak için açıldı. 1971'de Nikkaluokta'ya, 1984'te Riksgränsen ve Narvik'e giden bir yol açıldı. Mektup ağır hasar görmüştü, çünkü Torneträsk Gölü'nün kuzey tarafında, Laimo, Kattuvuoma, Salmi üzerinden Norveç'te Innset ve Bardu'ya giden yolu inşa etmek için alternatif planlar mevcuttu. Bu yol hiçbir zaman inşa edilmedi, ancak yerel halkın girişimleriyle Laimo ile Salmi arasında 25 km uzunluğunda bir yol inşa edildi ve 1962'de tamamlandı; ancak Talmavägen adı verilen bu parkur başka hiçbir yola bağlı değildir.[5]
Artan iletişim turizm için de faydalıydı. İsveç Demiryolları, II. Dünya Savaşı'ndan önce zaten özel trenler işletiyordu, ancak yaz aylarında Göteborg ile Kiruna arasında Amerika Birleşik Devletleri'nden yolcu gemilerine bağlanan özel bir Dolar treni başlattı. Kano kulübü Kiruna Långfärdspaddlare 1972'de kuruldu ve turistler için rafting, Valfrid Johansson'ın boğulması nedeniyle 20 yıl durdurulduktan sonra yeniden başladı. 1980'lere kadar turizm ağırlıklı olarak bir yaz işletmesiydi, ancak 1983 yılında Jukkasjärvi'de köpek kızağının turistik sömürüsü başlatıldı. 1990 yılında ilk Buz Oteli Jukkasjärvi'de inşa edildi ve dünyanın en büyük eskimo evi olarak ilan edildi. 90 yıl önce Malmbanan'ın inşasından teknikler kullanılarak inşa edilmişti ve aynı zamanda İsveç Viking uydusunu kutlamak için 1986'da başlayan Kar Festivali'nden de ilham almıştı. 1998'den beri madende özel bir turizm bölgesi var ve 1999'dan beri turistler Kiruna'da devam eden çeşitli araştırma alanlarını ziyaret edebiliyor.[5]
1957'de Kiruna Jeofizik Gözlemevi (KGO) (şimdi İsveç Uzay Fiziği Enstitüsü) İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından kuruldu ve kuruldu. Esrange Uzay Merkezi 1966 yılında kurulmuştur. Burada roket operasyonları ve yere dayalı gözlemler 1966'dan beri, balon operasyonları 1974'ten beri, uydu operasyonları 1978'den beri ve test operasyonları 2000'den beri (İsveç Savunma Malzeme İdaresi ile) yapılmaktadır. ESA, 1989'dan beri Esrange yakınlarındaki Salmajärvi'de bir uydu istasyonu işletmektedir. 1987 yılında Umeå Üniversitesi, Kiruna'da bir uzay mühendisliği programı başlattı ve coğrafi bilgi sistemi eğitimine 1991 yılında Luleå Teknoloji Üniversitesi tarafından başlandı. 1993 yılında Umeå uzay mühendisleri ırf'yi barındıran aynı binaya taşındı ve bir yıl sonra başka bir Luleå Üniversitesi programı olan uzay teknolojisinde uzmanlaşmış inşaat mühendisliği aynı yerde başladı. Erasmus Mundus Uzay Bilimleri ve Teknolojisi Yüksek Lisans Kursu, 2006 yılından bu yana ltu'da geçirilen en az bir dönemle başlamıştır. 2007'de IRV boyunca eğitim bölündü ve yalnızca Luleå Teknoloji Üniversitesi'ne ait Uzay Bilimleri Bölümü kalırken, Umeå Üniversitesi Uzay Mühendisliği programı ayrıldı.[2][3][5][7]
Kiruna Icehotel, 1990 yılından beri her kış Jukkasjärvi'de inşa edilmiştir ve önemli bir turistik cazibe merkezidir.[8]
Kiruna'nın yeniden geliştirilmesi, LKAB tarafından işletilen Kiirunavaara madeni mevcut şehir merkezini baltaladığı için bir yeniden yapılanma projesidir. Birkaç bina taşınacak veya yıkılacak. Şehir merkezi 3 kilometre (1,9 mil) doğuya taşınacak.[9]
2004 yılında, madencilikle ilgili çökmeye karşı koymak için belediyenin mevcut merkezinin yeniden yerleştirilmesi gerektiğine karar verildi.[10] Yer değiştirme önümüzdeki on yıl içinde kademeli olarak yapılacaktı. 8 Ocak 2007'de, Luossajärvi gölü kenarında, Luossavaara dağı'nın eteklerinin kuzeybatısında yeni bir yer önerildi.[11]
Kasabanın taşınmasıyla ilgili ilk fiili çalışma, yeni ana kanalizasyon borusu üzerinde çalışmanın başladığı Kasım 2007'de yapıldı.[12]
Aynı hafta, şehrin yeni bölümünün düzeni için ilk eskizler kullanıma sunuldu. Eskizler arasında bir seyahat merkezi, belediye binası ve kilise için yeni yerler, yapay bir göl ve Luossavaara tepesi'nin şehre bir uzantısı yer alıyor.
Haziran 2010'da belediye meclisi, kasabanın önerilen kuzeybatı konumu yerine Tuolluvaara yönünde doğuya (67 ° 51'1 "K 20 ° 18'2"D'ye) taşınmasına karar verdi.[13] Kasabanın taşınmasına 2014 yılında başlandı ve plan 2100 yılına kadar devam eden bir süreci anlatıyor.[14] 2012-2013 yıllarında, İsveç Mimarlar Birliği ile ortaklaşa Kiruna Belediyesi tarafından yeni bir Kiruna için yeni bir şehir merkezinin vizyonu, stratejisi ve tasarımına ilişkin uluslararası bir mimari yarışma düzenlendi. Stockholm merkezli White Arkitekter AB, Oslo merkezli Ghilardi + Hellsten Arkitekter, Spacescape AB, Vectura Consulting AB ve Evidens BLW AB ile birlikte şehri hareket ettirme planları ve stratejileriyle yarışmayı kazandı. Yarışma ekibine Beyaz Arkitekter AB, baş mimar Mikael Stenqvist, SAR / MSA, Ghilardi + Hellsten Arkitekter, baş mimar Ellen Hellsten ile işbirliği içinde liderlik etti. Luleå ve Delft üniversitelerinden araştırmacılarla birlikte, otomobillerden ziyade sürdürülebilirliğe, yeşil ve mavi altyapıya, yayalara ve toplu taşıma araçlarına daha fazla odaklanan daha yoğun bir şehir merkezi öngörüyor.[15] 2018 yılında İsveç hükümeti, şehir orijinal konumundan taşındıktan sonra radio corporation Radiotjänst için değiştirme çalışmalarının düzenlenmesine yardımcı olacağını duyurdu.[16]
2013'ten itibaren Danimarkalı kaşif ve fotoğrafçı Klaus Thymann, kasabanın yeniden yerleşimini belgeleyen uzun vadeli bir projeye başladı. GPS etiketli görüntüleri kullanarak, o zamandan beri birden çok kez geri döndü ve değişen manzarayı göstermek için kesin konumları çoğalttı.[17] 2017'de Thymann, Bloomberg Businessweek için kasabanın yeniden geliştirilmesini belgelemek üzere tekrar Kiruna'ya döndü.
Coğrafya
değiştirKiruna, 1 Ocak 1948'de İsveç şehri oldu ve topraklarının çoğu kentsel olmasa bile, bir zamanlar bölgeye göre dünyanın en büyük şehri olarak listelendi.
İklim
değiştirKiruna'da şimdiye kadar teyit edilen en soğuk sıcaklık, Ocak 1999'da kaydedilen -43,3 °C (-45,9 °F) ile yakındaki meteoroloji istasyonunda kaydedildi. Meteoroloji istasyonu, tüm zamanların rekoru olan Temmuz 1945'te 31,6 °C (88,9 °F) kaydetti.[43] Meteoroloji istasyonunda kaydedilen en sıcak ay, ortalama yüksek sıcaklıkları 24,3 °C (75,7 °F) olan Temmuz 2018idi.
Taşımacılık
değiştirKiruna Havaalanı şehrin güneydoğusunda, karayoluyla 8 km uzaklıktadır. Birkaç günlük uçuş Kiruna'yı doğrudan veya Lattea forum ea aracılığıyla Stockholm'e bağlar. Stockholm-Arlanda Havalimanı'na çift yönlü tüm uçuşlar için havaalanı otobüsü mevcuttur.[18]
Ekonomi
değiştirMadencilik
değiştirMadencilik, Kiruna ve çevresi için bir milli gelir ve istihdam kaynağı olarak önemli bir rol oynamaktadır. Kuzey İsveç'in çoğunda olduğu gibi bölge, çeşitli demir cevheri ürünleri üretmek için çıkarılan Manyetit bakımından zengindir ve daha sonra demiryolu ile dünyanın dört bir yanındaki müşterilere gönderilmek üzere Norveç'teki Narvik limanı'na taşınır. Kiruna'daki büyük ölçekli madencilik, 19. yüzyılda, büyük İsveçli madencilik şirketi lkab'ın 1890'da kurulduğu sıralarda başladı.
Uzay araştırmaları
değiştirUzay araştırmaları 1940'ların sonlarında başladı.[2]
Avrupa Uzay Ajansı'nın ESTRACK Kiruna İstasyonu belediyede yer almaktadır. Avrupa Uzay ve Sondaj Roketi Menzili Esrange'ın yanı sıra bir EISCAT istasyonu ve EISCAT bilim merkezi de öyle.
Ayrıca Kiruna'da Uzay Fiziği Enstitüsü ve Luleå Teknoloji Üniversitesi'ne ait Uzay Bilimleri Bölümü bulunmaktadır.[3]
2007'de İsveç hükümeti, Kiruna'nın Virgin Galactic ile bir anlaşma imzalayarak İsveç Uzay Limanı'na ev sahipliği yapacağını duyurdu.[7]
Turizm
değiştirKışın, yakındaki Jukkasjärvi'deki Icehotel ve kutup ışıkları turistleri cezbetmektedir. Genellikle ekim ayından mayıs ayına kadar süren uzun ve belirli kar örtüsü ve donmuş göller ve nehirler, kros ve dağ kayağı, köpek kızağı ve karmobili kolaylaştırır. Dağlarda buz tırmanışı, göllerde veya nehirlerde buz pateni var. Her yıl Ocak ayının son hafta sonu düzenlenen Kar Festivalinde scooter atlama, ren geyiği yarışı ve buz heykel yarışması yer alıyor.[5][19]
Spor
değiştirKebnekaise BTK, Kiruna'da bulunan bir masa tenisi kulübüdür.[20] Kulüp, İsveç masa tenisi ligi sisteminin üçüncü kademesi olan Div 1 Norra'da yarışıyor. Kebnekaise BTK, sürekli olarak Kuzey İsveç'in en başarılı masa tenisi kulüplerinden biri olmuştur. Antrenman, Kiruna'nın merkezinde bulunan spor merkezi Sporthallen'de gerçekleşir.[21]
Galeri
değiştir-
Kiruna'nın dışında yer alan E10 otobanı
-
Kentten bir manzara
-
Kiruna kilisesi
-
buz otel
Kardeş kentler
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "Folkmängden per tätort. Vart femte år 1960 - 2017-Statistikdatabasen". Statistikdatabasen. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2025.
- ^ a b c Backman, Fredrick (2015). "Making Place for Space : a History of 'Space Town' Kiruna 1943-2000".
- ^ a b c "Welcome to Swedish Institute of Space Physics". www.irf.se (İngilizce). 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2025.
- ^ a b c d e f "Hem - LKAB.com". LKAB (İsveççe). 25 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2025.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z Törmä, Kjell, (Ed.) (2000). Kiruna 100-årsboken. Kiruna: Kiruna kommun : Distribution, Tidningsföreningen i Kiruna. ISBN 978-91-630-9371-5.
- ^ "Kirunasvenskar - Forum för levande historia". www.levandehistoria.se (İsveççe). 18 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2025.
- ^ a b "Haglunds Admin". www.ssc.se (İngilizce). 23 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2025.
- ^ "The Icehotel in Sweden | Since 1989 | ICEHOTEL". www.icehotel.com (İngilizce). 17 Ocak 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2025.
- ^ Wainwright, Oliver (22 Ekim 2014). "Kiruna: the town being moved 3km east so it doesn't fall into a mine". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2025.
- ^ "Kiruna forever | WorldCat.org". search.worldcat.org (İngilizce). 5 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2025.
- ^ "Klart med Kirunas flytt". Dagens Nyheter (İsveççe). 8 Ocak 2007. ISSN 1101-2447. 23 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2025.
- ^ "Kirunaflytten är igång". www.nsd.se (İsveççe). 23 Kasım 2007. 24 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2025.
- ^ "Nyheter - DN.SE". web.archive.org. 23 Şubat 2011. 23 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2025.
- ^ "FAQ - Kiruna kommun". kiruna.se. 11 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2025.
- ^ "Kiruna: How to move a town two miles east". BBC News (İngilizce). 6 Mart 2014. 5 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2025.
- ^ Nyheter, S. V. T. (30 Mayıs 2018). "Glädjebesked till Kiruna". SVT Nyheter (İsveççe). 29 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2025.
- ^ Kotsoni, Elektra (24 Şubat 2014). "The Swedish Town Being Swallowed by the Earth". VICE (İngilizce). Erişim tarihi: 28 Mart 2025.
- ^ "Buses". www.swedavia.com (İngilizce). 20 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2025.
- ^ "Ekonomiportalen". SnöFestivalen (İsveççe). 28 Mart 2025. 8 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2025.
- ^ "Kebnebtk | SverigesNordligastePingisklubb" (İngilizce). 10 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2025.
- ^ "Sporthallen". kiruna.se (İsveççe). 24 Eylül 2024. 2 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2025.