Karabalgasun Yazıtı

Karabalgasun Yazıtı veya Kitabesi, MS 808-821 yılları arasında, 8. Uygur Kağanı'nın hüküm sürmüş olduğu dönemde Eski Türkçe, Soğdca ve Çince dillerinde yazılmış üçdilli bir yazıt. Kitabe, günümüz Moğolistan sınırları içerisinde bulunmakta olup konu açısından kağanın ve öncüllerinin askeri başarıları ile Maniheizm dinine geçişlerini ve desteklerini içermektedir. Yazıt, içerisinde bahsi geçen olayların pek çoğu sadece kendisinde bulunmasından ötürü "Uygur Kağanlığı tarihi ile Çin ve Orta Asya'da Maniheizm araştırmaları için en önemli kaynaklarından biri" olarak tanımlanmıştır.

Alman araştırmacı Heikel tarafından 1892'de üretilmiş bir stel rekonstrüksyonu

İlk yazıt parçaları 1889'de Nikolay Yadrintsev tarafından keşfedilmiş, iki yazıt parçası Sankt-Peterburg'a getirilmiş ve Çince metinler 1891'de E. Koch tarafından yayımlanmıştır. 1890'da Ivar Heikel siteyi ziyaret etmiş ve fotoğrafları 1892 yılında paylaşmıştır. Aynı sene Radloff yazıtın frotajlarını Atlas eserinde yer alan XXXI-XXXV numaralı resimlerde yayımlamıştır.

Granit stelin yazıtı içeren parçaları kağanın sarayının kalıntılarının 500 metre uzağında, yer altına dağılmış bir biçimde bulunmuştur. Wilhelm Radloff'un oluşturmuş olduğu eski haritaya göre yazıt içeren parçaların bulunduğu bölge büyük bir bina kompleksinin avlusunu oluşturmaktaydı. 19. yüzyılın sonunda ve 20. yüzyılın başlarında siteye Avrupalılar ve Japonlar tarafından çeşitli keşif gezileri yapılmış olup, stelin parçası olduğu düşünülen y. 40 parça ele geçirilmiştir. Bu parçalardan y. 20 tanesinin yazıtı ihtiva ettiği kaydedilmiştir. 1990'larda bir Japon ekip tarafından taşlar üzerinde yapılan bir incelemede, üzerinde Çince karakterler bulunan birkaç parçanın kaybolmuş olduğu tespit edilmiştir. Bu parçaların nerede olduğu hâlâ bilinmemektedir.