Huasteka Nahuatl dili
Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
Huasteka Nahuatl dili, Meksika'nın La Huasteca bölgesinde Hidalgo (Doğu) ve San Luis Potosí (Batı) eyaletlerinde bulunan bir milyondan fazla insanın konuştuğu bir Nahua dilidir.[2]
| Huasteka Nahuatl dili | |
|---|---|
| Bölge | Huasteca (San Luis Potosí, Hidalgo, Puebla, Veracruz) |
| Konuşan sayısı | (1.000.000 kişi atıf 1991-2000)[1] |
| Dil ailesi | Uto-Aztek dilleri
|
| Yazı sistemi | Latin |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | Çeşitli: nhe – Doğu (Hidalgo) nch – Merkezi nhw – Batı (Tamazunchale) |
Ethnologue Huasteka Nahuatl dilini üç dile ayırmaktadır: Doğu, Orta ve Batı; Ethnologue'da ayrı bir edebiyatın gerekli olduğuna karar verilirken, Doğu ve Batı arasında %85'lik karşılıklı anlaşılabilirliğin olduğu belirtilmektedir. Doğulu konuşucuların yarısı İspanyolca bilmemektedir.[3]
XEANT-AM radyosu, Huasteka Nahuatl dilinde yayın yapmaktadır.
Demografi değiştir
Huasteka Nahuatl dili; Hidalgo, Veracruz ve San Luis Potosí eyaletlerinde aşağıdaki belediyelerde konuşulmaktadır.[4]
- Hidalgo (121.818 konuşucu)
- Huejutla Reyes (56.377 konuşucu)
- Huautla (18.444 konuşucu)
- Yahualica (14.584 konuşucu)
- Xochiatipan (12.990 konuşucu)
- Atlapexco (12.445 konuşucu)
- Jaltocan (6.978 konuşucu)
- Veracruz (98.162 konuşucu)
- Chicontepec (41.678 konuşucu)
- Ixhuatlán de Madero (21.682 konuşucu)
- Benito Juárez (11.793 konuşucu)
- Ilamantlan (9.689 konuşucu)
- Ixcatepec (6.949 konuşucu)
- Zontecomatlan (6.371 konuşucu)
- San Luis Potosí (108.471 konuşucu)
- Tamazunchale (35.773 konuşucu)
- Axtla de Terrazas (17.401 konuşucu)
- Xilitla (16.646 konuşucu)
- Matlapa (16.286 konuşucu)
- Coxcatlan (12.300 konuşucu)
- Chalchicuautla (10.065 konuşucu)
Sesbilim değiştir
Aşağıdaki açıklamada Doğu Huasteka dilinin sesbilim yönünden sınıflaması belirtilmektedir.
| Ön | Arka | |
|---|---|---|
| Kapalı | i iˑ | |
| Orta kapalı | e eˑ | |
| Orta açık | o oˑ | |
| Açık | a aˑ | |
Sessiz harfler değiştir
| Dudaksıl | Dişyuvasıl | Ön damaksıl | Arka damaksıl | Gırtlaksıl | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| merkezi | yanal | düz | yuvarlak | ||||
| Genizsil | m | n | |||||
| Patlamalı | p | t | k, ɡ | kʷ | ʔ | ||
| Patlayıcı-sızıcı | ts | tɬ | tʃ | ||||
| Sürekli | s | ʃ | h | ||||
| Yarı ünlü | j | w | |||||
| Akıcı | r | l | |||||
Yazım değiştir
Huasteka Nahuatl dilinin günümüzde önerilen çeşitli yazımları bulunmaktadır, bunların aralarında en çok öne çıkan öne çıkan yazımlar şunlardır: Docencia e Investigación Etnológica de Zacatecas (IDIEZ),[5] Meksika hükûmeti yayınları ve Summer Institute of Linguistics (SIL).[6]
- IDIEZ
- IDIEZ'in yazımları Klasik Nahuatl dilinin evrimine dayanmaktadır. Morfolojiye dayalı derin bir yazım türüdür, çünkü bölgeler arasında birleşik bir sistem sağlamayı amaçlamaktadır.
- /k/ için ⟨ca⟩, ⟨que⟩, ⟨qui⟩, ⟨co⟩ kullanır.
- Morfolojiyi dikkate alır.
- /s/ için ⟨za⟩, ⟨ce⟩, ⟨ci⟩, ⟨zo⟩ kullanır.
- /h/ için ⟨h⟩ kullanır.
- Meksika hükûmeti yayınları
- Modern İspanyolca geleneklerinden etkilenmiştir ve çok yüzey tabanlı bir yazımdır. Bölgeler arasında kolay okuryazarlık sağlamayı, ancak her birinde farklı bir yazı sistemi sağlamayı amaçlamaktadır.
- / k / için ⟨k⟩ kullanır.
- Morfolojiyi dikkate almaz.
- / s / için ⟨s⟩ kullanır.
- / h / için ⟨j⟩ kullanır.
- SIL
- Az çok modern İspanyolca geleneklerine, çoğunlukla yüzey tabanlı bir yazıma dayanır, ancak Klasik Nahuatl dili geleneklerini tamamen bırakmamıştır.
- /k/ için ⟨ca⟩, ⟨que⟩, ⟨qui⟩, ⟨co⟩ kullanır.
- Morfolojiyi dikkate almaz.
- /s/ için ⟨s⟩ kullanır.
- /h/ için ⟨j⟩ kullanır.
Örnek metin: 'konumum hakkında bir kitap'.
- IDIEZ: ce tlahcuilolli tleh campa niitztoc.
- Hükûmet: se tlajkuiloli tlej kampa niitstok.
- SIL: se tlajcuiloli tlej campa niitztoc.
Notlar değiştir
- ^ Doğu (Hidalgo), Merkezi 16 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Batı (Tamazunchale) 16 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; Ethnologue (18. baskı, 2015).
- ^ Kimball: p. 196.
- ^ Doğu Huasteka Nahuatl dili; Ethnologue (16. baskı, 2009).
- ^ Rodríguez & Valderrama 2005: page 168.
- ^ IDIEZ:.
- ^ Bible.is: Old Testament in Eastern Huasteca Nahuatl 5 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
Kaynakça değiştir
- Kimball, Geoffrey (1990). "Noun Pluralization in Eastern Huasteca Nahuatl". International Journal of American Linguistics. 56 (2). ss. 196-216. doi:10.1086/466150.
- Rodríguez López, María Teresa, and Pablo Valderrama Rouy. 2005. "The Gulf Coast Nahua." In Sandstrom, Alan R., and Enrique Hugo García Valencia. 2005. Native peoples of the Gulf Coast of Mexico. Tucson: University of Arizona Press.
- Beller, Richard; Patricia Beller (1979). "Huasteca Nahuatl". Ronald Langacker (Ed.). Studies in Uto-Aztecan Grammar 2: Modern Aztec Grammatical Sketches. Summer Institute of Linguistics Publications in Linguistics, 56. Dallas, TX: Summer Institute of Linguistics and the University of Texas at Arlington. ss. 199-306. ISBN 0-88312-072-0. OCLC 6086368.
- Stiles, Neville Náhuatl in the Huasteca Hidalguense: A Case Study in the Sociology of Language (1983) PhD Thesis, University of St. Andrews, Scotland.