Halk Komiserleri Konseyi
Halk Komiserleri Konseyi (Rusça: Совет народных коммиссаров, Soviet narodnykh kommissarov) veya Rusça isminden kısaltmayla Sovnarkom, 1917 Ekim Devrimi'nden sonra Sovyetler Birliği'nde en yüksek hükûmet organı. İlk Sovnarkom başkanı Lenin'dir. Lenin'in ölümünden sonra Stalin'in Komünist Parti Genel Sekreteri olarak iktidara gelmesiyle birlikte ülke yönetiminde en etkili makam genel sekreterlik olmuştur.
Temeli
değiştirEylül 1917'de İşçi, Köylü ve Asker Sovyetleri askeri ve politik güce ihtiyaç duyuyordu. Kızıl Muhafızların 7 Kasım 1917'de Kışlık Sarayı ele geçirmesiyle Petrograd Sovyeti Rusya Geçici Hükûmetini devirmiş bulunmaktaydı. Bir gün sonra 2. Tüm-Rusya Sovyetleri Kongresi bu olayı başarılı kabul etti ve Bolşeviklerden oluşan yeni hükûmet kuruldu.
Yeni hükûmetin resmi adı Halk Komiserleri Kurulu idi. Bu ismin seçilme nedeni bakan ve kabine kelimelerinin daha çok "burjuvaziye" ait olduğunun düşünülmesidir.
Halk Komiseri (Rusça: Народный комиссар,Narodny komissar veya Narkom) bakan görevi görüyor ve bir Halk Komiserliği'nin(Rusça: Народный комиссариат, Narodny komissariat veya narkomat) başı oluyordu.
Oluşumu
değiştirGeleneksel olarak hükûmet, bakanlar kurulu ve buna başkanlık eden bir yöneticiden oluşur. Fakat Bolşevikler bunu burjuvazi kurumu olarak görüyor ve yeni bir işçi ve köylü hükûmeti oluşturmak istiyorlardı.
Sovnarkom'un yetkileri ve yapısı Rusya SFSC 1918 Anayasası ile belirlenmişti. Rusya SFSC Sovnarkom'u "devletin genel yönetim işleri" ile ilgili olarak Sovyetler Birliği Sovyetleri Kongresi'ne karşı sorumluydu. Anayasaya göre Sovnarkom, Sovyetler Kongresi toplantı halinde değil iken onun yerine kararname çıkarabilirdi. Bunlar bir sonraki toplantıda genellikle kongre tarafından onaylanırdı.
Her bir Halk Komiseri, bulunduğu Halk Komiserliği'nin başıydı ve birkaç tane yardımcısı vardı. Ayrıca kendisine tavsiye veren bir kurul vardı.
Halk Komiserleri Kurulu Başkanı Kongre tarafından seçilirdi ve görevi başbakana eşdeğerdi. İlk Sovnarkom Başkanı Vladimir Lenin'di.
İlk Halk Komiserleri Konseyi, 25 Ekim (7 Kasım) 1917 tarihinde 2. Tüm-Rusya Sovyetleri Kongresi ve Tüm Rusya Merkezî Yürütme Komitesi kararnamesiyle "devlet yaşamının belirli dallarını denetlemekle" görevli komisyon başkanlarından oluşan bir kurul olarak kuruldu. Benzer sovnarkomalar diğer cumhuriyetlerde de Sovyet iktidarı kurulduğunda oluşturuldu.[1]
| “ | Yasama ve yürütme erklerinin birbirinden ayrılması Sovyet Cumhuriyeti'nin faaliyetleriyle uyuşmamaktadır. Halk Komiserleri Konseyi, yasama, yürütme ve idare gibi doğrudan bir iktidar organıdır.
Yakov Sverdlov 1 Nisan 1918 tarihinde Tüm Rusya Merkez Yürütme Komitesi'ndeki konuşması [2] |
„ |
İkinci Tüm Rusya Sovyetleri Kongresi tarafından seçilen ilk konsey aşağıdaki şekilde oluşturulmuştur. İlk komiserlerin çoğu daha sonra Josef Stalin tarafından örgütlenen parti çoğunluğuna karşı çıkmış ve Troçkist muhalefetle ya da başka bir muhalif grupla komplo kurdukları iddiasıyla partiden ihraç edilmiş ya da tutuklanmışlardır. Parti 1921'deki On Birinci Parti Kongresinde hizipçi muhalefet gruplarını yasaklamıştı. Yine de orijinal Halk Komiserliği Sol-Komünistleri, Troçkistleri ve diğer eski muhalifleri içeriyordu. Komplocu olduğu iddia edilenlerin çoğu Büyük Temizlik sırasında vatana ihanetten idam edildi, bazılarının cezaları hapse indirildi.
| Halk Komiserliği | Komiser | Ölümü |
|---|---|---|
| Başkan | Vladimir Lenin | 1924 Doğal yollardan |
| Sekreter | Nikolai Gorbunov | 1938 İdam edildi |
| Tarım Halk Komiserliği | Vladimir Milyutin | 1937 Hapiste öldü. |
| Savaş ve Donanma İşleri Halk Komiserleri Konseyi | Vladimir Antonov-Ovseyenko | 1939 İdam edildi
1938 İdam edildi |
| Deniz İşleri Halk Komiserliği | Pavel Dibenko | 1938 İdam edildi |
| Ticaret ve Sanayi Halk Komiserliği | Viktor Nogin | 1924 |
| Eğitim Halk Komiserliği | Anatoli Lunaçarski | 1933 |
| Gıda Halk Komiserliği | İvan Teodoroviç | 1937 İdam edildi |
| Dışişleri Halk Komiserliği | Lev Troçki | 1940 Suikast |
| İçişleri Halk Komiserliği | Aleksey Rıkov | 1938 İdam edildi |
| Adalet Halk Komiserliği | Georgi Oppokov | 1937 İdam edildi |
| Çalışma Halk Komiserliği | Aleksandr Şlyapnikov | 1937 İdam edildi |
| Milletler Halk Komiserliği | Josef Stalin | 1953 Doğal yollardan |
| Telgraf ve Posta Halk Komiserliği | Nikolay Glebov-Avilov | 1937 İdam edildi |
| Demiryolları Halk Komiserliği | Mark Yelizarov | 1919 |
| Maliye Halk Komiserliği | İvan Skvortsov-Stepanov | 1928 |
| Sosyal Refah Halk Komiserliği | Aleksandra Kollontay | 1952 |
Tüm Birlik Sovnarkom
değiştir1922'de SSCB'nin kurulmasından sonra Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti hükûmeti kuruldu. Ayrıca her Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde de ayrı birer hükûmet oluşturuldu.
Sovmin
değiştir1946'da Sovnarkom Bakanlar Kurulu ismini aldı.[4]
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ Всероссийский Центральный Исполнительный Комитет. Декрет об учреждении Совета Народных Комиссаров, утв. 27 октября 1917 года.
- ^ Сергей Земляной. Невидимая рука Учраспреда — Отечественные записки 24 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Archived Mayıs 24, 2013 at the Wayback Machine.
- ^ Lenin, Vladimir. "Eleventh Congress Of The R.C.P.(B.) March 27–April 2, 1922". www.marxists.org. 17 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2024.
- ^ "О преобразовании Совета Народных Комиссаров СССР в Совет Министров СССР и Советов Народных Комиссаров Союзных и Автономных республик в Советы Министров Союзных и Автономных республик" 15 марта 1946 года [On Reforming the Council of People's Commissars into the Council of Ministers, and the Councils of People's Commissars of Union and Autonomous Republics into the Councils of Ministers of Union and Autonomous Republics, 15 March 1946]. Legislation of the USSR 1946–1952 (Rusça). World and Market Economy – Collection of Articles on Economy, Igor Averin. 3 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2010.