Gezegen türleri listesi
Vikimedya liste maddesi
Aşağıdaki liste kütlelerine, yörüngelerine, fiziksel ve kimyasal bileşenleri veya diğer sınıflandırmalara göre tasnif edilmiş gezegen türlerinin bir listesidir.
UAB tanımına göre Güneş Sistemi'ndeki bir gezegen, Güneş'in yörüngesinde olmalıdır, hidrostatik dengeyi sağlamak için yeterli kütleye sahip ve "çevresi temiz" olmalıdır.
Üzerinde çalışılan ötegezen tanımı şöyledir:[1][2]
* Gerçek kütleleri döteryumun termonükleer füzyonu için sınırlayıcı kütlenin altında olan (şu anda güneş metalikliğindeki nesneler için 13 Jüpiter kütlesi olarak hesaplanmaktadır) ve yıldızların, kahverengi cücelerin veya yıldız kalıntılarının yörüngesinde bulunan ve merkezi nesneyle kütle oranı L4/L5 kararsızlığının altında (M/Mcentral < 2/(25+√621)) olan nesneler “gezegendir” (nasıl oluştukları önemli değildir).
- Güneş sistemi dışı bir cismin gezegen olarak kabul edilebilmesi için gereken minimum kütle/boyut, Güneş Sistemimizde kullanılanla aynı olmalıdır.
UAB tanımına göre, gerçek veya "büyük gezegenler", cüce gezegen veya kahverengi altcüce gibi diğer gezegen kütleli cisimlerden ayırt edilebilir.
Bununla birlikte, belirli gezegen türleri diğer gezegen kütleli nesnelere uygulanmıştır; Örneğin Plüton-Charon sistemine "çift cüce gezegenler" adı verilmektedir.
Kütlesine göre değiştir
| Gezegen türü | Açıklama | Örnek |
|---|---|---|
| Süper-Jupiter | Jüpiter gezegeninden daha fazla kütleli astronomik cisim. | Kepler-1704b |
| Dev gezegen | Büyük gezegen. Çoğunlukla 'gaz'dan (hidrojen ve helyum) veya 'buzlardan' (su, metan ve amonyak gibi uçucu maddeler) oluşurlar, ancak aynı zamanda birincil olarak kayadan da oluşmuş olabilirler (karasal), karasal olursa bu onu Mega Dünya yapar.[3] Kütle bileşimlerine bakılmaksızın dev gezegenler normalde kalın bir hidrojen ve helyum atmosferlerine sahiptir. | Jupiter |
| Süper-Neptune | Neptün'den daha büyük bir gezegen. Bu gezegenlerin genellikle Dünya'dan yaklaşık 5-7 kat daha büyük olduğu ve tahmini kütlelerinin 20-80 ME olduğu tanımlanmaktadır. | |
| Buz devi (Neptünyen gezegen) | Uranüs veya Neptün'e benzer kütleli gezegenler; gaz devlerinden daha küçüktür ama yine de Dünya'dan çok daha büyüktür. | TOI-332b |
| Alt-Neptün | Daha büyük bir kütleye sahip olmasına rağmen Neptün'den daha küçük yarıçapa sahip bir gezegendir | |
| Mini-Neptün | Gaz cücesi veya geçiş gezegeni olarak da bilinir. 10 Dünya kütlesine kadar olan ancak Uranüs ve Neptün'den daha az kütleye sahip bir gezegen. Mini-Neptünler, muhtemelen derin buz, kaya veya sıvı okyanus katmanları (su, amonyak, her ikisinin karışımı veya daha ağır uçucu maddelerden oluşan) içeren kalın hidrojen-helyum atmosferlerine sahiptir. | Kepler-138d |
| Mega-Dünya | Dünya'nın kütlesinin en az on katı olan devasa bir karasal ötegezegen için önerilen yeni sözcük | |
| Dev Dünya (Süper Dünya) | Kütlesi Dünya'nınkinden daha yüksek, ancak Güneş Sistemi'nin sırasıyla 14,5 ve 17,1 Dünya kütlesi olan daha küçük gaz devleri Uranüs ve Neptün'ün kütlesinden önemli ölçüde daha düşük olan güneş sistemi dışı bir gezegen. | Kepler-10b |
| Alt-Dünya | Dünya ve Venüs'ten "oldukça daha az kütleli" gezegenlerin sınıflandırılması. | Merkür |
Yörünge biçimine göre değiştir
| Gezegen türü | Açıklama |
|---|---|
| Çift yörüngeli gezegen | İki yıldızın yörüngesinde dönen ötegezegen. |
| İkili gezegen | İkili gezegen olarak da bilinir. Birbiri etrafında yörüngede dönen iki gezegen kütleli nesne. |
| Eksantrik Jüpiter
(Dışmerkezli Jüpiter) |
Yıldızının etrafında eksantrik bir yörüngede dönen bir gaz devi. |
| Ötegezegen | Güneş'in yörüngesinde dönmeyen ama farklı bir yıldız, yıldız kalıntısı veya kahverengi cüce yörüngesinde dönen gezegen. |
| Ekstragalaktik gezegen (ötegalaktik gezegen) | Samanyolu Galaksisi dışındaki ötegezegen. |
| Yaşanabilir bölgeli gezegen | Yıldızın yaşanabilir bölgesi içinde yer alan yörüngeye sahip bir gezegen. |
| Sıcak Jüpiter | Özellikleri Jüpiter'e benzeyen, ancak ana yıldızlarına çok yakın, yaklaşık 0.015 ve 0.5 AU (2.2×106 and 74.8×106 km) arasında, yörüngede döndükleri için yüksek yüzey sıcaklıklarına sahip olan bir güneş dışı gezegen sınıfı. 52 AU'daki (7.800×106 km) ana yıldız (Güneş), düşük yüzey sıcaklıklarına neden oluyor. |
| Sıcak Neptün | Uranüs veya Neptün'ünkine benzer bir kütleye sahip, yıldızına yakın bir yörüngede (normalde bir astronomik birimden daha az uzaklıkta) bulunan güneş sistemi dışı bir gezegen. |
| Alt gezegen | Yörüngeleri Dünya'nın yörüngesi içinde olan gezegenler. |
| İç gezegen | Güneş Sistemi'nde asteroit kuşağından daha küçük yörüngelere sahip bir gezegen.[nb 1] |
| Dış gezegen | Güneş Sistemi'nde asteroit kuşağının ötesinde yer alan bir gezegendir ve dolayısıyla gaz devlerini ifade eder. |
| Pulsar gezegen | Bir pulsarın veya hızla dönen bir nötron yıldızının yörüngesinde dönen bir gezegen. |
| Yetim gezegen | Ayrıca yıldızlararası gezegen olarak da bilinir..Doğrudan galaksi yörüngesinde dönen gezegen-kütleli bir cisimdir. |
| Üst gezegenler | Yörüngeleri Dünya yörüngesinin dışında kalan gezegenler. |
| Eş-yörünge gezegen | Başka bir gezegenle aynı yörüngede dönen bir gezegen. Bir çift eş-yörüngeli ötegezegenin keşfedildiği bildirildi, ancak daha sonra geri çekildi.[4] Yaşanabilir bölge için bir olasılık, yıldızına yakın eş-yörüngeli bir gaz devidir. |
Bileşenine göre değiştir
| Gezegen türü | Açıklama |
|---|---|
| Chthonian gezegen | Yıldızının çok yakınında yörüngede dönen ötegezegen. Çoğu Chthonian gezegeninin, atmosferleri soyulup çekirdeklerini bırakan gaz devleri olması bekleniyor. |
| Karbon gezegen | Öngezegen disklerinin karbon açısından zengin ve oksijen açısından fakir olması durumunda oluşabilecek teorik bir karasal gezegen. |
| Çekirdeksiz gezegen | Gezegensel farklılaşmaya uğramış ancak metalik çekirdeği olmayan teorik bir gezegen. Oyuk Dünya kavramı ile karıştırılmamalıdır. |
| Çöl gezegeni | Dünya'nın çöllerine benzer kurak yüzey kıvamına sahip karasal bir gezegen. Mars, tartışmaya açık bir şekilde, çöl gezegeninin bir örneğidir. |
| Gaz cücesi (Mini-neptün) | Esas olarak hidrojen ve helyumdan oluşan düşük kütleli bir gezegen. |
| Gaz devi | Esas olarak hidrojen ve helyumdan oluşan devasa bir gezegen. |
| Helyum gezegeni | Düşük kütleli bir beyaz cücenin kütle kaybıyla oluşabilecek teorik bir gezegen. Helyum gezegenlerinin, aynı kütleye sahip hidrojen-helyum gezegenleriyle kabaca aynı çapa sahip olduğu tahmin ediliyor. |
| Hiyanus gezegeni (hycean planet) | Hidrojen açısından zengin bir atmosfere sahip, sıcak, suyla kaplı bir gezegen olarak tanımlanan, yaşanabilir bir gezegenin varsayımsal türü. |
| Buz devi | 'Gaz'ın (hidrojen ve helyum) aksine, esas olarak 'buzlardan' (su, metan ve amonyak gibi hidrojen ve helyumdan daha ağır uçucu maddelerden) oluşan dev bir gezegen. |
| Buz gezegeni | Buzlu bir yüzeye sahip ve küresel bir kriyosferden oluşan teorik bir gezegen. |
| Demir gezegeni | Temel olarak demir açısından zengin bir çekirdekten ve çok az mantodan veya hiç mantodan oluşan teorik bir gezegen. |
| Lav gezegeni | Yüzeyi çoğunlukla veya tamamen erimiş lavlarla kaplı olan teorik bir karasal gezegen. |
| Okyanus gezegeni | Kütlesinin önemli bir kısmı sudan oluşan teorik bir gezegen. |
| Öngezegen(protogezegen) | Öngezegensel disklerden kaynaklanan ve farklılaşmış iç kısımlar oluşturmak için içsel erimeye uğrayan büyük bir gezegensel embriyo. Öngezegenlerin birbirlerini yerçekimsel olarak çeken ve çarpışan kilometrelerce büyüklükteki gezegenlerden oluştuğuna inanılıyor. |
| Puffy gezegen (Şişkin gezegen) | Satürn'ünkine benzer veya ondan daha düşük olan çok düşük yoğunlukta, geniş yarıçaplı bir gaz devi |
| Süper-puf | Kütlesi Dünya'nınkinden yalnızca birkaç kat daha büyük olan ancak Neptün'ünkinden daha büyük bir yarıçapa sahip olan ve çok düşük yoğunluklu bir ötegezegen türü. |
| Silikat gezegen planet | Esas olarak silikat kayalarından oluşan karasal bir gezegen. Güneş Sistemi'ndeki dört gezegenin tümü silikon-temellidir. |
| Karasal gezegen | Kayalık gezegen olarak da bilinir. Esas olarak karbon/silikat kayalardan veya metallerden oluşan bir gezegen. |
Diğer türler değiştir
| Gezegen türü | Açıklama |
|---|---|
| Klasik gezegenler | Klasik antik çağda bilinen gezegenler: Ay, Güneş, Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn. |
| Dünya benzeri (Dünya analoğu) | Dünya'da bulunanlarla karşılaştırılabilecek koşullara sahip bir gezegen, hatta süper yaşanabilir bir gezegen. |
| Varsayımsal gezegen | Bazılarının varlığına inandığı ancak varlığı kanıtlanmamış bir gezegen veya benzer cisim |
Ayrıca bakınız değiştir
- Varsayımsal astronomik nesne (Varsayımsal gezegen türleri)
- Cüce gezegen
- Küçük gezegen
- Mega-Dünya
- Bilim kurguda gezegenler (Gezegen türleri)
- Yıldızların sınıflandırılması
- Alt-Neptün
- Yıldızlararası nesne
- Sudarsky gaz devi sınıflandırması
Kaynakça değiştir
- ^ "Official Working Definition of an Exoplanet". IAU position statement. 3 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2020.
- ^ Lecavelier des Etangs, A.; Lissauer, Jack J. (June 2022). "The IAU working definition of an exoplanet". New Astronomy Reviews (İngilizce). 94: 101641. arXiv:2203.09520 $2. doi:10.1016/j.newar.2022.101641. 17 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2024.
- ^ "The Outer Planets: Giant Planets: What Are They, and Where Are They?". lasp.colorado.edu. 15 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2024.
- ^ "Two planets found sharing one orbit". New Scientist. 24 Şubat 2011. 11 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2024.
Dış bağlantılar değiştir
- Periodic Table of Exoplanets at Planetary Habitability Laboratory, University of Puerto Rico at Arecibo
- A Thermal Planetary Habitability Classification for Exoplanets
- A Mass Classification for both Solar and Extrasolar Planets
- What Kinds of Planets Are Out There? at NASA
- Stern and Levison, "Regarding the criteria for planethood and proposed planetary classification schemes," Highlights of Astronomy 12 (2002)
- Lineweaver, C. H. and Robles, J. A. (2006). Towards a Classification System of Terrestrial Planets
- Out There: A Strange Zoo of Other Worlds
- SpaceEngine Planet Classifications
- A Planetary Classification Proposal
Kaynak hatası: <ref> "nb" adında grup ana etiketi bulunuyor, ancak <references group="nb"/> etiketinin karşılığı bulunamadı (Bkz: Kaynak gösterme)