Fikirtepe
Fikirtepe, İstanbul ilinin Anadolu Yakası'nda, Kadıköy ilçesi sınırları içinde bir semt. Fikirtepe mahallesinin yanı sıra, Eğitim ve Dumlupınar mahallerini de kapsayan bir bölgenin adıdır.
| Fikirtepe, Kadıköy | |
|---|---|
 Kentsel dönüşüm sonrası yapılan yeni binalar (Ekim 2021) | |
 | |
 Fikirtepe mahallesinin Kadıköy ilçesindeki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | İstanbul |
| İlçe | Kadıköy |
| Coğrafi bölge | Marmara Bölgesi |
| Nüfus (2014)[1] | |
| • Toplam | 13,896 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 216 |
| İl plaka kodu | 34 |
| Posta kodu | 34720 |
Batıda Kurbağalıdere ve 15 Temmuz Şehitler Köprüsü çevre yolu (Otoyol 1) ile Hasan Paşa Mahallesi'ne; doğuda Merdivenköy'e; güneyde Kayışdağı Caddesi ile Zühtüpaşa ve Feneryolu mahallelerine; kuzeyde D 100 Otoyolu ile Ünalan Mahallesi'ne komşu olan Fikirtepe, 1975'te artan nüfusu yüzünden, üç mahalleye bölünmüştür. Bunlar, Devrim (1980 sonrası Dumlupınar), Fikirtepe ve Eğitim mahalleleri olup semte adını veren asıl Fikirtepe Mahallesi, Mandıra Caddesi ile Hızır Bey Caddesi arasında kalan bölgede yer almaktadır. Güneyinde Eğitim, kuzeyinde Dumlupınar mahalleleri vardır.
Tarihçe değiştir
Çevredeki önemli arkeolojik buluntulara göre, Fikirtepe yöresinin tarihi çok eskilere gider. Her iki tarafı vadilerle sınırlı olan ve Kurbağalıdere'ye doğru çıkıntı yapan alçak bir tepe olan Fikirtepe'nin, eski devirlerde denizle bağlantılı olduğu tahmin edilmektedir. Bazı bulgulara bakılırsa, eskiçağlarda Kalamış Koyu, Fikirtepe eteklerine dek uzanıyordu.[kaynak belirtilmeli]
Bizans ve erken Osmanlı dönemlerinde, Fikirtepe'de yerleşim olup olmadığı bilinmemektedir. Ancak 1786'da Kauffer'e çizdirilen şehir haritasında, “Fikir Tepesi” adı görülür. Halk arasındaki bir söylenceye göre, yöre, adını derviş Fikir Baba'dan alır.
18. yüzyılda, o zamanlar "Kadıköy Deresi" olarak bilinen Kurbağalıdere, Hasanpaşa'ya kadar haliç şeklinde uzanırdı ve bol suya sahipti. Üzerindeki Kasr-ı Ali Köprüsü'nün doğusunda uzanan hassa çiftliklerinin çevresindeki mesire yerleri, İstanbul halkının gözde mekanları arasındaydı. Dönemin elçilik raporlarında, Kurbağalıdere üzerinde yapılan kayık gezintilerinden, mesire yerlerindeki eğlencelerden söz edilirken ressam ve şairlerin ilham almak için Fikir Tepesi'ne gittiğine değinilir. 1876'da kısa süre tahta çıkan V. Murad'ın av köşkü Fikirtepe'nin neredeyse tek yapısı olma özelliğini 1950'lere kadar sürdürmüştür. Bugün Marmara Üniversitesi Göztepe Kampüsü'nün bulunduğu yerdeki köşk ve padişahın kişisel mülkü olan çiftlik, çilek ve bamya tarlalarıyla, akasya ve kestane ormanlarıyla çevrili idi.
O zamanlar Kızıltoprak Mahallesi'ne bağlı olan Fikirtepe'de, 1950'lerin sonlarına kadar öğretmen Refik Apa'nın evinden başka yerleşim olmadığı söylenir. 1950'lerden itibaren yoğun bir iç göçe sahne olan ve hızla bir gecekondu bölgesi hâline gelen Fikirtepe, 1965'te Kadıköy ilçesine bağlı bir muhtarlık olmuştur. İstanbul halkının mesire yeri olarak kullandığı çayırlar, çilek ve bamya tarlaları tahrip edilmiş ve yerlerini binlerce gecekondu almıştır. Nüfusun hızlı artışı yüzünden, 1975'te Fikirtepe, Dumlupınar ve Eğitim mahallelerine ayrılmıştır.
Yapılaşma değiştir
Çapa'da bulunan Yüksek Kız Öğretmen Okulu'nun 1966'da Fikirtepe'ye taşınmasıyla gelişmeye başlayan güney kesimi, Eğitim Mahallesi adıyla anılmaktadır. Sınırlarını Hızır Bey, Dr. Erkin ve Fahreddin Kerim Gökay caddelerinin oluşturduğu Eğitim Mahallesi, Fikirtepe'nin en modern kesimidir. Çoğunluğunu çok yüksek blokların oluşturduğu yerleşim modeli ile Fikirtepe ve Dumlupınar mahallelerinden hemen ayrılır. Doğudaki Dumlupınar ve batıdaki Fikirtepe mahallelerinde iki ya da üç katlı düzensiz gecekondu yerleşimi gözlenir. Fikirtepe ve Dumlupınar mahalleleri Kadıköy sınırları içindeki tek gecekondu yerleşimidir. İstanbul şehir merkezinde inşaat yapılacak arazilerin büyüklüğünün hayli az olması nedeniyle bu bölge pek çok yatırımcının iştahını kabartmaktadır.[1]
Eskiden yörede yaygın olan oto tamir atölyeleri, Bostancı Oto Sanayi Sitesi'ne taşınmıştır.
Tarihi yapılar değiştir
Kazılarda çıkan eserler İstanbul'un en eski yerleşim yerlerinden olduğunu göstermiştir. Arkeoloji müzesinde buradan çıkarılan birçok eser sergilenmektedir. Az sayıda tarihi yapının bulunduğu Fikirtepe yöresindeki önemli tarihi yapı Kasrı Ali Caddesi üzerindeki V.Murat'ın av köşküdür. Dini yapılar arasında Fikirtepe Mahallesi'nde Aklar, Tepe, Pehlivan ve Merkez camileri; Dumlupınar Mahallesi'nde Şahsüvaroğlu, Hacı Nusreddin, On iki İmamlar ve Fuat Zilelioğlu camileri; Eğitim Mahallesi'nde de Bayraktar, Saliha Kulaksız ve İhsaniye Camileri vardır.
Eğitim kurumları değiştir
Fikirtepe dolaylarındaki eğitim kurumları arasında en önemlisi 1966'da kurulan Atatürk Eğitim Enstitüsü çevresine yapılan ek binalarla faaliyet gösteren Marmara Üniversitesi Fikirtepe (sonradan Göztepe) Kampüsü'dür. Kampüs civarındaki Avrupa Birliği Enstitüsü ve Atatürk Fen Lisesi'nden başka, Mehmed Bayezıd Lisesi, İnönü İlköğretim Okulu, Münevver Şefik İlköğretim Okulu, Kaptan Hasan Paşa İlköğretim Okulu, Murat Paşa İlköğretim Okulu, Hüseyin Ayaz (Eski adı ile Arif Paşa İlköğretim Okulu) Fikirtepe civarındaki eğitim kurumlarındandır.
Bölgedeki önemli bir kamu yapısı da Dumlupınar Mahallesi sınırları içindeki Devlet Malzeme Ofisi'ne ait depo binalarıdır.
Fikirtepe Kültürü değiştir
Yalnızca İstanbul kentinin değil Marmara Bölgesi'nin bilinen en eski kültürlerinden biri olan Fikirtepe kültürü, adını İstanbul-Kadıköy yakınlarındaki Fikirtepe yerleşmesinden almaktadır. Marmara Bölgesi'nde tarım ve hayvancılığa dayalı yerleşik mahalle yaşantısı ilk olarak MÖ 5500 yıllarına, neolitik çağa tarihlenen Fikirtepe kültürü ile başlamaktadır. Yine aynı zamanda 1980'den itibaren semtte çok fazla gayrimeşru olay meydana gelmiş ve daha çok Fikirtepe'ye bağlı bulunan Dumlupınar mevkisinin gecekondu evlerden oluşması hasebiyle daha çok tenhalığından ve Fikirtepe'nin tehlikeli oluşundan söz edilmiştir.
Kaynakça değiştir
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2010.
Dış bağlantılar değiştir
- Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi
- https://www.e-icisleri.gov.tr/Anasayfa/MulkiIdariBolumleri.aspx6 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Genel Mahalle Listesi, T.C.İçişleri Bakanlığı, Mart 2020.