Erikli, Şavşat
Erikli, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.
| Erikli | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Erikli Erikli'nin Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Şavşat |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1836 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 146 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08700 |
Tarihçe değiştir
Erikli köyünün eski adı Tzetileti'dir. Gürcüce bir yer adı olan Tzetileti (წეთილეთი) adının Tziteleti’den (წითელეთი) değişime uğradığı tahmin edilmektedir. Kırmızı, kızıl anlamındaki Gürcüce “tziteli” (წითელი) kelimesinden türemiş olan Tziteleti, “kızıl köy” gibi bir anlama gelir.[3][4] Bu yer adı 1835 tarihli nüfus defterinde ve Artvin vilayeti hakkında 1927 tarihli Osmanlıca kaynakta Zetilet (زەتیلەت) olarak olarak geçer.[5][6] Tzetileti köyünün bir mahallesi olan Agara (აგარა), bazı kaynaklarda Erikli köyünün eski adı olarak verilmiştir.[7] Bununla birlikte 1886 tarihli Rus nüfus sayımında Agara Tzetileti köyünün bir mahallesi olarak kaydedilmiştir.[8]
Tzetileti, tarihsel Gürcistan'ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti'nin köylerinden biridir. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Erikli köyünde tespit edilmiş olan kilise de bu dönemden kalmış olmalıdır.[9]
Tzetileti köyü, 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde Agara köyüyle birlikte "Zetlit Agara" adıyla birlikte kaydedilmiştir. Askere alma ve vergi belirleme amacıyla sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu tarihte Çıldır Eyaleti içinde İmerhev sancağına bağlı olan Tzetileti-Agara'da 38 hanede 125 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, bu iki yerleşimin toplam nüfusunun yaklaşık 250 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Tzetileti-Agara Mirliva Hüseyin Bey ile Mirliva Osman Bey hisselerine bölünmüştü. Bundan dolayı bu yerleşimde bu iki kişiyi temsilen birer muhtar bulunuyordu.[5]
Tzetileti köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Tzetilet (Цетилетъ) adıyla kaydettiği köy, Artvin sancağı içinde Şavşet-İmerhevi kazasına bağlı Tzkalsimeri nahiyesinin dört köyünden biriydi. Köyde, 255'i erkek ve 257'si kadın olmak üzere, 60 hanede yaşayan 512 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Bu nüfus tespitinde Tzetileti köyü, Agara, Maçatidze ve Hohlauri mahallelerini kapsıyordu. Agara mahallesi 23 haneden oluşuyordu.[8]
Rus idaresi sırasında, 1890'ların başında Şavşeti bölgesini gezen Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze köyün adını Tzitloeti (წითლოეთი) biçiminde yazmıştır. Çiçinadze'nin 1893 yılında verdiği bilgiye göre bu tarihte Tzetileti'de 35 hane yaşıyordu. Rus nüfus sayımından önce Tzetileti'den 10 hane, Agara'dan 20 hane Osmanlı ülkesine göç etmişti. Çiçinadze bu iki yerleşimi de İmerhevi vadisinde Gürcü dilinin konuşulduğu köyler arasında saymıştır.[10][11]
Tzetileti köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Bu durum, 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya tarafından da kabul edildi. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Tzetileti Türkiye'ye bırakıldı.[12][13]
Artvin livasında 1922 yılında yapılan nüfus tespitinde "Zetilit-Ağara" adıyla kaydedilmiş olan köy, Artvin livasının Şavşat kazasında, İmerhevi nahiyesinin 18 köyünden biriydi. Tsetileti ve Agara köylerinin birlikte kaydedilmişti ve bu iki yerleşimde 96 hanede, 333'ü kadın ve 342'si erkek olmak üzere 675 kişi yaşıyordu. Bu tespitte de nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu.[14] Nitekim günümüze kadar ulaşmış olan Ahalti (ახალთი), Ahalçala (ახალჭალა), Vakeklditavi (ვაკეკლდითავი), Narevitke (ნარევიტყე), Namkudrevi (ნამყუდრევი) ve Gaçriliklde (გაჭრილიკლდე) gibi mevki adları da buranın bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir.[15] Tzetilet veya Zetilet Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Erikli olarak değiştirildi.[6] Erikli köyü, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetinin Şavşat kazasına bağlı Meydancık nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 936 kişiden oluşuyordu.[16] 1965 yılına gelindiğinde köyde yaşayan insan sayısı 1.037 kişiyi bulmuştu ve bu nüfus içinde 443 kişi okuma yazma biliyordu. Bu tarihte köyün eski adı "Zetilet" olarak kaydedilmiştir.[17]
Erikli köyünde bir kilisenin varlığı bilinmektedir. Agara Kilisesi olarak bilinen bu yapıdan geriye bir duvar parçası kalmıştır. Günümüzde bu duvarın üzerine, bir köylünün evinin balkonu yükselmektedir. Kilisenin taşları da bu evin yapımında kullanılmıştır.[9]
Coğrafya değiştir
Erikli köyü, Artvin il merkezine 100 km, Şavşat ilçe merkezine 35 km uzaklıktadır.[18]
Nüfus değiştir
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 152[2] |
| 2020 | 146[2] |
| 2019 | 155[2] |
| 2018 | 159[2] |
| 2017 | 170[2] |
| 2016 | 177[2] |
| 2015 | 175[2] |
| 2014 | 190[2] |
| 2013 | 183[2] |
| 2012 | 176[2] |
| 2011 | 183[2] |
| 2010 | 184[2] |
| 2009 | 198[2] |
| 2008 | 197[2] |
| 2007 | 211[2] |
| 2000 | 328[18] |
| 1990 | 658[18] |
| 1985 | 821[18] |
Kaynakça değiştir
- ^ "Erikli, Turkey Page". Fallingrain.com. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Şavşat Erikli Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Şavşeti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 292. 19 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6
- ^ "წითელი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 19 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ a b Hasan Hüseyin Alemdar - Çıldır Eyaleti İmerhev Sancağı 2771 Numaralı Nüfus Defteri’nin Çevirisi ve Değerlendirmesi, Rize, 2020, s. 36, 83. 15 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yüksek lisans tezi
- ^ a b "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 161". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2021.
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 52, ISBN 978-605-5708-85-6.
- ^ a b "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 1472". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2023.
- ^ a b 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 60 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913, s. 294-297" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Mayıs 2022.
- ^ Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (Gürcüce), Tiflis, 1912, s. 140.
- ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2023.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2023.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Mayıs 2021.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 193. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 169.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 89.
- ^ a b c d "Erikli Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.