Northrop Grumman E-2 Hawkeye

Grumman E-2 Hawkeye Amerika Birleşik Devletleri yapımı, tüm hava koşullarında kullanılabilen, kargo uçağı tabanlı bir Havadan Erken Uyarı ve Kontrol((İngilizce:  Airborne Early Warning and Control (AEW&C))) platformudur. Çift torboprop motorlu uçak 1950'lerde E-1 Tracer 'in yerine geçmek üzere Amerikan Deniz Kuvvetleri için geliştirilmiştir. İlk uçuşunu 2007 yılında yapan E-2D modeline kadar uçak kademeli olarak yenilenmiştir. Diğer ülkeler tarafından da küçük miktarlarda kullanılan uçağın en büyük yabancı kullanıcısı Japonya 'dır.

E-2 Hawkeye
Amerikan Deniz Kuvvetleri'ne ait bir E-2C Hawkeye Mugu'daki Deniz Devriye İstasyonu üzerinde eğitim uçuşunda
Türü	Havadan Erken Uyarı ve Kontrol (AEW&C)
Ulusal köken	ABD
Üretici	Grumman Northrop Grumman
İlk uçuş	1960
Hizmete giriş	Ocak 1964
Durumu	Etkin
Ana kullanıcı	Amerika Birleşik Devletleri Deniz Kuvvetleri
Diğer kullanıcılar	Fransa Deniz Kuvvetleri Mısır Hava Kuvvetleri Japonya Hava Savunma Kuvvetleri
Birim maliyeti	80 milyon Amerikan doları (Yaklaşık)

Uçağa "Willy Fudd"(E-1 Tracer) 'un yerine geçmesinden dolayı "Super Fudd" takma adı verilmiştir. Günümüzde çift turboprop motorlarının çıkardığı gürültüden dolayı en yaygın olarak bilinen takma adı "Hummer" 'dir.

Tasarım ve geliştirme

Birleşik Devletler Donanmasında Hawkeye 'ler uçak gemisi muharebe grubunda havadan erken uyarı ile komuta ve kontrol görevleri icra etmektedirler. Ek görevleri arasında yüzeysel izleme koordinasyonu, hava muharebe ve avcı uçaklarının kontrolü, arama/kurtarma ve iletişim aktarımı sayılabilir. Uçak gemisi hava kanadının ayrılmaz bir elemanı olarak E-2C bilgisayarlı algılayıcıları ile erken uyarı, tehdit analizi ile hava ve deniz hedeflerine karşı yapılan harekâtlarda kontrol ve koordinasyon hizmetleri sağlar. Sırtındaki 7.3 m'lik döner radar kubbesi içinde radyo antenleri ihtiva eden yüksek kanatlı bir uçaktır.

1950'lerin ortasında hava radarlarındaki sürekli gelişmeler havadan erken uyarı, komuta ve kontrol uçağı konseptini ortaya çıkardı. Bu görevleri icra eden ilk uçak S-2 Tracker anti-denizaltı uçağının farklı bir modeli olan Grumman E-1 Tracer 'dir. Uçak 1954'ten 1970'lere kadar hizmet vermiştir. E-1'in devamı olan E-2 Hawkeye uçak gemisinden iniş-kalkış yapabilen ilk havadan erken uyarı ve kontrol uçağıdır.

USS John C. Stennis (CVN 74) uçak gemisine iniş yapan Amerikan Donanmasına ait bir E-2C uçağı.

Grup 0 olarak bilinen ilk E-2C'ler 1973 yılında hizmete girmiş ve bugüne kadar birkaç yenileme programından geçmiştir. Bunların ilki eski APS-125 radarı ve T56-A-425 motorlarının geliştirilmiş APS-139 ve T56-A-427E-2C ile değiştirildiği E-2C Grup I modelidir. Bu versiyonu kısa süre sonra APS-145 radarı ile donatılmış Grup II versiyonu izlemiştir. Grup II versiyonu nihayetinde, zaman zaman Grup III olarak da anılan E-2C Hawkeye 2000 modeli ile son bulan ve seyrüsefer sistemi, radar ekranı ve bilgisayar güncellemelerinden oluşan bir dizi yenileme programından geçmiştir. Hawkeye 2000 APS-145 radarı ve yeni model bir görev bilgisayarı, Muharebe Bilgi Merkezi iş istasyonları, ayrıca Birleşik Devletler Donanması'nın kullandığı yeni datalink sistemleriyle donatılmıştır. Bunun yanında aviyonikleri soğutmakta kullanılan buhar çevrimli sistemin kapasitesi de artırılmıştır. Grup II modelinin yenilenmiş Görev Bilgisayarı ve Muharebe Bilgi Merkezi İş İstasyonları ile donatılmış modeli MCU/ACIS olarak bilinir. Tüm Grup II uçaklarındaki 1960'lardan kalma demode bilgisayar ve işlemciler aynı fonksiyonlara sahip yeni teknoloji ürünü bilgisayar sistemleri ile değiştirilmiştir. Bu geliştirme Grup II Görev Bilgisayarı Değiştirme Programı olarak adlandırılmıştır. 2007 ve 2008 yıllarında Hawkeye 2000 uçağına daha yüksek işlem hızı, daha büyük depolama kapasitesi ve uydu iletişim ağlarına erişim kabiliyeti kazandıracak olan yeni bir güncelleme paketi eklenmektedir. Hawkeye 2000 kokpitleri ise tamamen sayısal ekranlar, yenilenmiş hava algılama sistemleri ve GPS'li yaklaşma kabiliyeti ile donatılmaktadır. Aynı zamanda havada yakıt ikmal kabiliyeti eklenmesi de test aşamasındadır.

Gelişmiş E-2D Hawkeye

VAW-11 'e bağlı bir E-2A 1966 yılında USS Coral Sea (CV-43) uçak gemisine iniş yapıyor.

VAW-113 'e bağlı bir E-2B 1979 yılında USS Coral Sea (CV-43) uçak gemisine iniş yaptıktan sonra.

VAW-127 'ye bağlı bir E-2C 1989 yılında USS Coral Sea (CV-43) uçak gemisinden kalkış sırasında.

Hawkeye kabini (Grup 0 konfigurasyonu)

VAW-117 'ye bağlı bir E-2C, USS John C. Stennis (CVN 74) uçuş güvertesine son yaklaşmada. Amerikan Donanmasındaki tüm E-2C'lere takılmakta olan yeni sekiz palli pervanesi belirgin olarak görünmekte.

E-2'nin en yeni versiyonu E-2D Advanced Hawkeye halen geliştirilme aşamasındadır ve ilk iki uçak "Delta Bir" ve "Delta İki" 'nin uçuş testleri devam etmektedir. E-2D yeni APY-9 radarı, radyo sistemi, görev bilgisayarı, tümleşik uydu iletişim kabiliyeti, uçuş idare sistemi, geliştirilmiş motorlar, yeni bir "cam" kokpit ve havada yakıt ikmali kabiliyetinden oluşan tamamen yeni bir aviyonik sisteme sahiptir. APY-9 radar kubbesinin içine bir "Aktif Elektronik Taramalı Dizi Radarı"((İngilizce:  Active Electronically Scanned Array (AESA))) yerleştirilmiştir. E-2D her iki pilotun da 4. operatör olarak Görev Ekibinin tüm verilerine erişebilmesine olanak sağlayacak provizyonlara sahip olacaktır. E-2D'nin ilk uçuşu 3 Ağustos 2007'de gerçekleştirilmiştir. The E-2D will undergo Initial Operational Test and Evaluation in 2011.

8 Mayıs 2009'da bir E-2D Advanced Hawkeye bir atış kontrol testi sırasında yeni datalink sistemini kullanarak yerden ateşlenen bir füzeye bir Standard Missile 6 üzerinden ilk olarak bağlantı gerçekleştirmiştir.

Görev tarihçesi

1964 yılında E-1'in yerini aldıktan sonra Hawkeye'ler "donanmanın gözleri" olmuştur. Vietnam savaşındaki muharebe rolünden sonra E-2 bütün dünyada Birleşik Devletler Donanmasına hizmet vermiştir. USS America 'dan havalanan VAW-123 "Burgu Kapaklar" filosuna ait Hawkeye'lar Donanmaya ait iki uçak gemisinin 1986 yılında Libya hedeflerine saldırı düzenlediği El Dorado Kanyonu Operasyonu sırasında devriye görevi yapan F-14 Tomcat'lerin yönetimini üstlenmiştir. Daha yakın geçmişte E-2C'ler Körfez Savaşı 'nda yer ve hava hedeflerine düzenlenen operasyonlarda komuta ve kontrol görevi yapmışlardır. E-2C uçakları uyuşturucu tacirleriyle yapılan mücadelede Birleşik Devletler Sahil Güvenlik ve Sınır Güvenlik kurumlarıyla birlikte çalışmışlardır. Birleşik Devletler Sahil Güvenliğe ait bir E-2C'nin ölümlü bir kazası Sahil Güvenliğin Donanmadan ödünş alınan E-2C uçaklarını iade etmesine neden olmuştur.

Irak'ı Özgürleştirme Harekatı 'nda on adet Hawkeye filosunun tamamı kara hedefleri üzerine sorti gerçekleştirmiştir. Düşman yer hedeflerine yapılan ataklarının sevk ve idaresi, yakın hava desteği koordinasyonu, muharebe esnasında arama-kurtarma sevk ve idaresi, hava sahası idaresi, ayrıca kara ve deniz kuvvetleri için datalink ve iletişim aktarımı gibi hizmetler vermişlerdir. Katrina Tayfunu sırasında şehirlerin tahliye edilmesinde Ordu, Donanma, Hava Kuvvetleri, Deniz Piyadeleri, Sahil Güvenlik ve Ulusal Muhafızlar 'a ait helikopterli kurtarma ekiplerinin sevk ve idaresi ayrıca üç eyaleti kapsayan hava trafik kontrol görevlerini ifa etmişlerdir.

Hawkeye 2000'ler ilk olarak USS Nimitz (CVN-68) 'teki VAW-117 "Duvar Patlatıcılar" ve CVW-11 filolarında kullanılmaya başlandı. NP2000 programının parçası olarak Birleşik Devletler Donanması'na ait E-2C Hawkeye'ler sekiz palli pervane ile donatılmış olup yeni pervane ile ilk uçan VAW-124 "Ayı Aslar" filosudur. Son versiyon uçaklar 400 mil' lik (650 km) bir menzilde aynı anda 20,000 farklı hedefi saptayıp 2,000 farklı hedefi izleyebilmekte ve eşzamanlı olarak 40 ila 100 önleme görevine kılavuzluk edebilmektedir.

Bir ara yerine 'Ortak Destek Uçağı 'nın geçmesi düşünülmüşse de daha sonra plan değişmiştir ve yakın gelecekte E-2'nin Donanmanın birincil AEW uçağı rolüne devam etmesi öngörülmektedir.

ABD Dışında kullanımı

E-2'ler ilk olarak Mısır, Fransa, Israil, Japonya, Tayvan ve Singapur tarafından teslim alındı. Birleşik Devletler haricinde bir tek Fransa Donanması tarafından uçak gemisi üzerinde kullanılmaktadır.

İsrail Hava Kuvvetleri'nde 4 adet E-2 1994 yılına kadar hizmet vermiştir. Havada yakıt ikmali ekipmanı takan ilk kullanıcıdır. 2002 yılında bir yenileme paketi monte edildikten sonra dört İsrail Hawkeye'sinden üçü Meksika'ya satılmış diğeri İsrail Hava Kuvvetleri Müzesine konulmuştur.

Modeller

W2F-1

Hawkeye'in ilk adı, 1962'de E-2A olarak değiştirildi.

E-2A

İlk üretim versiyonu, 1962'den önce W2F-1 olarak geçiyordu.

TE-2A

Personel taşıyıcıya dönüştürülmüş iki adet E-2A.

YC-2A

C-2 Greyhound'un prototipi olarak dönüştürülen iki adet E-2A.

E-2B

E-2A benzeri fakat yükseltilmiş işlem kabiliyeti, büyütülmüş dış kanatçıklar ve havada yakıt ikmali provizyonu eklenmiş model. E-2A'dan dönüştürülmüştür.

YE-2C

E2-C prototipi olarak dönüştürülen iki adet E-2A.

E-2C

E-2B benzeri fakat tamamen yeni elektronik sistemler, hava tarama radarı ile takip radarı eklenmiş model. 63 adet üretilmiştir. "Plus" modellerinde geliştirilmiş güç üreteci kullanılmaktadır.

E-2C Hawkeye 2000

E-2C'nin yeni güncellenen versiyonu.

E-2D

Uçuş testleri devam ediyor. Tamamen yenilenmiş aviyonik sistemler, geliştirilmiş motorlar, yeni bir "cam kokpit" ve havada yakıt ikmali kabiliyeti ekleniyor. Tahmini hizmete giriş tarihi 2011.

E-2K

E-2C Hawkeye 2000'in aynısı. Tayvan tarafından E-2K olarak adlandırılmış.

E-2T

Tayvan için üretilen E-2C dönüşümü.

Kullanıcılar

Fransız Donanmasına ait bir Hawkeye Fransız uçak gemisi Charles de Gaulle (R 91)'ün uçuş güvertesinde görülüyor.

VAW-123 Havadan Erken Uyarı filosuna bağlı bir Burgu Kapaklı E-2C Hawkeye, pas geçişte.

Singapur Hava Kuvvetlerine ait bir E-2C Hawkeye.

Tayvan

• Çin Cumhuriyeti(Taiwan) Hava Kuvvetleri
  • 78. Filo ROCAF: : E-2T (4 adet hizmette), E-2K (2 adet hizmette).

Mısır

• Mısır Hava Kuvvetleri: 6 adet hizmette, E-2 Hawkeye 2000 standardına dönüştürülme programı devam ediyor.

Fransa

• Deniz Filosu
  • 4. Filo: E-2 2000 (3 adet hizmette, 1 adet alınması planlanıyor)

İsrail

• İsrail Hava Kuvvetleri
  • 192. Filo IDFAF: 1994 yılına kadar 4 adet uçak hizmette kaldı.

Japonya

• Japon Hava Savunma Gücü
  • 601. Filo JASDF: E-2C (13 adet hizmette).

Meksika

• Meksika Donanması: Israil'den alınan 3 adet E-2C hizmette.

Singapur

• Singapur Cumhuriyeti Hava Kuvvetleri
  • 111. Filo: E-2C (4 adet hizmette).

ABD

• Birleşik Devletler Donanması
  • "VAW-77" Gece Kurtları (Donanma Yedek Kuvvet Filosu)
  • "VAW-78" Savaşan Salyangozlar (Donanma Yedek Kuvvet Filosu, faal değil)
  • "VAW-88" Pamuk Toplayıcılar (Donanma Yedek Kuvvet Filosu, faal değil)
  • "VAW-110" Ateş Kuşları (Donanma Yedek Kuvvet Filosu, faal değil)
  • "VAW-111" Gri Kuşlar (faal değil)
  • "VAW-112" Altın Şahinler
  • "VAW-113" Kara Kartallar
  • "VAW-114" Hormel Hawgs (faal değil)
  • "VAW-115" Özgürlük Zilleri
  • "VAW-116" Güneş Kralları
  • "VAW-117" Duvar Patlatıcılar
  • "VAW-120" Gri Şahinler (Donanma Yedek Kuvvet Filosu)
  • "VAW-121" Mavi Kuyruklar
  • "VAW-122" Çelik Dişler (faal değil)
  • "VAW-123" Burgu Kapaklar
  • "VAW-124" Ayı Aslar
  • "VAW-125" Kaplan Kuyruklar
  • "VAW-126" Deniz Şahinleri
  • "VAW-127" Deniz Yarasaları (faal değil)
• Birleşik Devletler Sahil Güvenlik
  • CGAW-1 (faal değil)

Kazalar

• 2007 Harry S. Truman E2C kazası

Teknik Özellikler (E-2C)

Genel özellikler

• Mürettebat: 5 (2 pilot, 3 deniz uçuş subayı - muharebe bilgi merkezi subayı, hava kontrol subayı, radar operatörü)
• Uzunluk: 57 ft 7 in (17,55 m)
• Kanat açıklığı: 80 ft 7 in (24,56 m)
• Yükseklik: 18 ft 4 in (5,59 m)
• Kanat alanı: 700 ft² (65 m²)
• Boş ağırlık: 37.678 lb (17.090 kg)
• Brüt ağırlık: 55.000 lb (24.948 kg)
• Güç kaynağı: 2 × Allison T56-A-425 yada -427 turboprop, her biri 5.100 hp (3.800 kW)

Performans

• Maksimum sürat: 326 kn (375 mph, 604 km/sa)
• Menzil: 1.395 nmi (1.605 mi, 2.583 km)
• Azami irtifa: 30.800 ft (9.400 m)
• Tırmanma oranı: 2,515 ft/dak (0,01278 m/s)
• Kanat yükü: 72,7 lb/ft² (355 kg/m²)
• Güç/kütle: 0,32 kW/kg

Ayrıca bakınız

• KJ-2000
• Hawker Siddeley Nimrod
• Beriev A-50
• Embraer R-99
• E-3 Sentry

Kaynakça

Dış bağlantılar

• E-2 fact file19 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. and E-2C Hawkeye history page on US Navy site6 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• E-2 page on GlobalSecurity.org29 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• E-2D Hawkeye: The Navy’s New AWACS6 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. on Defense Industry Daily
• "Advanced Hawkeye promises quantum leap in US Navy's AEW capability"5 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Jane's, 30 June 2006
• "Northrop Grumman E-2D Advanced Hawkeye Completes First Flight", Northrop Grumman, 3 August 2007
• Marine nationale - Hawkeye on Alabordache.fr 21 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fransızca)
• Gallery of photographs of the French E-2C Hawkeye on NetMarine.net (Fransızca)