Vikipedi

Denemeler

Montaigne'nin denemelerinden oluşan eser
Başlığın diğer anlamları için Deneme sayfasına bakınız.

Denemeler, 16. yüzyıl Fransız deneme yazarı Michel de Montaigne'nin ilk kez 1580 tarihinde yayımlanan deneme türünden eseridir.[1] 107 denemeden oluşmuş[2] bu kitabın özgün Fransızca adı Les Essais dir ve Türkçedeki anlamıyla örtüşmektedir.

Denemeler
Les Essais
Montaigne'in 1580 tarihli eseri Denemeler (Les Essais) Türkçeye ilk kez 1940'ta Sabahattin Eyüboğlu tarafından kazandırılmıştı.
YazarMontaigne
ÇevirmenSabahattin Eyüboğlu (MEB ve Cem)
ÜlkeFransa Fransa
DilFransızca
TürDeneme
Yayım1 Mart 1580 (özgün)
1947 1. basım (Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları)
1982 (Cem Yayınevi) (Türkçe)
YayımcıMilli Eğitim Bakanlığı Yayınları
Cem Yayınevi
Sayfa356
1564 sayfa (2006'daki 4 ciltlik külliyat)
Dünya Klasikleri Serisi serisi

"Denemeler", daha çok eğitim ve felsefe konularına değinen ve Orta Çağ dogmatizmini yıkan bir aydınlanma kitabıdır. Hümanist kültürün en önemli kaynaklarından biri olan bu yapıt, yazılmasının üzerinden 441 yıl geçmesine rağmen aydınların başucu kitabı olmayı sürdürmüştür. Sokrates'ten sonra insan üzerine eğilen en önemli düşünür kabul edilen Montaigne, bu kitabıyla Avrupa insanına özgür düşünmesini öğretmişti.

1603'te ilk kez İngilizceye tercüme edilen eser[3][4] Türkçeye de ilk kez 1940'lı yıllarda Sabahattin Eyüboğlu tarafından kazandırılmıştı. Önce 1940 yılında Tercüme dergisinde tefrika edilen eser, 1947 yılında Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları tarafından kitap haline getirildi. 1950'li ve 1960'lı yıllarda aynı yayınevi eserin muhtelif yeni baskılarını yaptı. İlerleyen yıllarda başta Cem Yayınevi olmak üzere birçok yayınevi tarafından defalarca basıldı. Cem Yayınevi de ilk baskılarında Sabahattin Eyüboğlu'nun çevirisini kullandı.

Yayın kronolojisi değiştir

Montaigne, bu didaktik, retorik eserini değişik zamanlarda tekrar tekrar gözden geçirmiş ve eserine küçük veya büyük eklemeler yapmıştı. Bu yeniden gözden geçirmeler üç ayrı dönemde yapılmış ve her dönemin sonunda kitap yeni bir baskı yapmıştır. Bu üç özgün baskı şunlardır:

  • A: 1571-1580 yılları arasında yazılan pasajlar - 1580'de yayımlandı
  • B: 1580-1588 yılları arasında yazılan pasajlar - 1588'de yayımlandı
  • C: 1588-1592 yılları arasında yazılan pasajlar - 1595'te yazarın ölümünden sonra yayımlandı.

Aynı şekilde eseri ilk kez Türkçeye kazandıran Sabahattin Eyüboğlu da her baskıda farklı bir seçki yapmıştı. Böylece 1982'deki baskıda, 1947'deki ilk baskıya oranla iki misli fazla deneme yer almıştı, ama bu baskı da eksiksiz değil bir seçkiydi. Eyuboğlu'nun çevirisi özgün halindeki sırayı takip etmez. Eyuboğlu oluşturduğu her bir konu başlığının altında, "Denemeler"in özgün versiyonundaki her üç kitaptan da kronolojik sıra gözetmeksizin o konu ile ilgisi olan pasajları alarak serpiştirmiş ve bu şekilde bir seçki oluşturmuştur.

Cem Yayınevi 2006'da yaptığı 'eksiksiz' külliyat niteliğindeki baskıda ise cilt sayısını 4'e çıkartmıştı (1564 sayfa). Bu baskının çevirmeni ise Hüsen Portakal'dır.

Türkiye baskıları değiştir

  • İlk kez Tercüme dergisinde tefrika edildi - 1940. Çevirmeni: Sabahattin Eyüboğlu.
  • Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları İlk 1947'de. 1950'ler 1960'lar boyunca, 1970'lere kadar muhtelif baskılar. Çevirmeni: Sabahattin Eyüboğlu.
  • Cem Yayınevi 1980'lerden günümüze birkaç baskı. Öncekiler seçkiydi ve çevirileri Sabahattin Eyüboğlu'na aitti. 2006'daki 4 ciltlik eksiksiz baskı'nın çevirmeni ise Hüsen Portakal'dır.
  • İş Bankası Kültür Yayınları - 1999, seçki.
  • Alkım yay. seçki
  • Deniz Kitaplar Yay. çevirmen Erol Esençay. Seçki.
  • Yaprak Yayıncılık. Seçki.
  • Ekol Basım Yayın, 1993. Seçki.

Kitaptan Alıntılar değiştir

 
Montaigne'in Denemeler (Les Essais) adlı eserinin, Villey'in 1580'de yayımladığı özgün Bordeaux baskısının ön kapak resmi.

Montaigne'in "Denemeleri"nden alınmış bazı aforizmalar şunlardır:

  • "Acı masuma da yalan söyletir".
  • "Gideceği limanı bilmeyene hiçbir rüzgarın faydası yoktur".
  • "Zafer zafer değildir, yenilen düşman yenilgiyi kabul etmedikçe".
  • "Paranın saklanılması kazanılmasından daha zahmetli bir iştir".
  • "Halkı bir tek insan, insanı halk gibi gör".
  • "Yaşıyor ama bilmiyor yaşadığını".
  • "Saadet bile haddini aşarsa azap olur".
  • "Cimriliği yaratan yoksulluk değil zenginliktir daha çok".
  • "Kusur korkusuyla suç işliyoruz".
  • "Her şey kırılmaz zinciriyle bağlı kaderin".
  • "Niçin başka güneş başka toprak ararsın, yurdundan kaçmakla kendinden kaçar mısın?"
  • "En az bildiğim şeyler tanrılaşmaya en elverişli olanlarıdır".
  • "Bütün umudum kendimde".
  • "İnsan ! Eskiler dostluğun sudan ve ateşten daha zorunlu ve daha tatlı olduğunu söylerler,ne doğru!"

Türkçe çevirinin bölümleri değiştir

Sabahattin Eyüboğlu "Denemeler"i Türkçeye kazandırırken özgün halindeki sırayı takip etmemiş, kendisi bir seçki yapmıştır. Baskıdan baskıya sayıları artan ve başlık adları değişen bu seçkiler özgün halindeki her üç kitaptan da alıntılar içeriyordu. Örneğin en baştaki bir seçkide hem üçüncü hem de birinci kitaptan alıntılar vardı. Seçkilerin başlıkları da farklılıklar içeriyordu. Eyüboğlu'nun çevirisiyle çıkan 1982 tarihli baskıdaki konu başlıkları şunlardı:

  1. Önsöz I (1940)
  2. Önsöz II (1950)
  3. Önsöz III (1952)
  4. Önsöz IV (1970)
  5. Montaigne'in Hayatı
  6. Montaigne Üzerine Düşünceler
  7. Okuyucuya
  8. Kendisi
  9. Denemelerin Konusu
  10. Kendimizi Anlatmak
  11. Nasıl Yazmalı
  12. Hayat ve Felsefe
  13. Yasalar Üstüne
  14. Bilgi ve Düşünce
  15. Yaşamak ve Çalışmak
  16. Ruh ve Beden
  17. İnsan ve Ötesi
  18. Evini Koruma
  19. Aşk Üstüne
  20. Dostluk
  21. Dostluk Bağları
  22. Dırdırcılar
  23. Yalnızlık
  24. Devrim
  25. Paris
  26. Çeviri
  27. İnsan Doğası
  28. İnsanın Güçsüzlüğü
  29. Ün
  30. Tanrılar Üstüne
  31. Aylak Ruhlar
  32. Bilinçsiz Duyular
  33. Filozoflar ve Tanrılar
  34. Arama Sevgisi
  35. Mutluluk Üstüne
  36. Amerika'nın Bulunuşu
  37. Hasta Görünmenin Zararları Üstüne
  38. Vicdan Üstüne
  39. Kendi Kendisiyle Yetinme
  40. İyi Amaç Uğruna Kötü Yollar
  41. Kendimizi İnceleme
  42. Ruh ve Beden Hazları
  43. Doğaya Uyma
  44. İnsan Aklı
  45. Cinsel Yanımız
  46. İnsanın Durumu
  47. Özgürlük Üstüne
  48. Mutluluk
  49. Ölüm
  50. Yaşayan Ölüler
  51. Kökleşen Yanılmalar
  52. İnsan Ömrü
  53. Varlık ve İnsan
  54. İnsan ve Akıl
  55. Ölçü
  56. Tartışmalar
  57. Gerçek Nedenler
  58. Korku Üstüne
  59. Kendine Acındırmak
  60. Alışkanlık
  61. Hayat ve Bilim
  62. Yamyamlar Üstüne
  63. Birine Yarar, Ötekine Zarar
  64. Akıl Erdiremediğimiz Gerçekler
  65. Babalar ve Çocuklar
  66. Dizginsiz Tutkular
  67. Değişen Dil ve İnsan
  68. İnsanlar ve Hayvanlar
  69. Öldürülme Tehlikesine Karşı
  70. Ölmek Özgürlüğü
  71. Gülmek ve Ağlamak
  72. Hainlere Hıyanet
  73. Hastalık
  74. Sağlık Üstüne
  75. Üç Büyük Adam
  76. Her Şey Mevsiminde
  77. İnsanın Kararsızlığı
  78. Ruh Eşitliği
  79. Dünyanın Bize Göreliği
  80. İnsanlar Arasında
  81. Hekimlik Üstüne
  82. İnsanın İstekleri
  83. İnsan Bilgisi
  84. Dil Üstüne
  85. Kitap ve Yaşam
  86. Kitapların Değeri
  87. Düşünce Gelenekleri
  88. Yasalar
  89. Söz Özgürlüğü
  90. Vicdan Özgürlüğü
  91. Kitaplar
  92. Dünya Yurttaşlığı
  93. Baştakiler ve Biz
  94. Yabancıdan Kaçınma
  95. Halk ve Kral
  96. Pazarlık
  97. Savaş Üstüne
  98. Bilgelik ve Mutluluk
  99. Öfke Üstüne
  100. Körükörüne İnanmak
  101. Ödemeli Kötülük
  102. Bitki ve İnsan
  103. Aramızdaki Eşitsizlik
  104. İnsan ve Evren
  105. Her Şeyin Göreceliği
  106. Nasıl Konuşmalı?
  107. İyilerin En İyisi
  108. Doğruluk Kaygısı
  109. Yaşamak Sanatı
  110. Romalı ve Osmanlı Büyüklüğü
  111. Bilgi ve İnanç
  112. Eser ve Çocuk
  113. Hüzün Düşkünlüğü
  114. Şiir Üstüne
  115. Eğitim ve Halk
  116. Gerçeküstü Kandırmacaları
  117. Yararlı ve Güzel Üstüne
  118. Sevenler ve Sevilenler
  119. Ölümün Tadına Varmak
  120. Yaşama Bağlılık
  121. Herkesin Değeri Kendine Göre
  122. Zorluğun Değeri
  123. Düşünmede Kendindenlik
  124. Uydurma Nedenler
  125. Efendiler ve Uşaklar
  126. Peşin ve Kesin Yargılara Karşı
  127. Bilmediğini Söyleyebilme
  128. Büyüklük ve İnsancalık
  129. Kendi Zenginliğimiz
  130. Türk Ordularındaki Disiplin
  131. Ölüme Hazırlanma
  132. Çirkinlik Üstüne
  133. Cinsel Eylem Üstüne
  134. İnsana Güven Göstermenin Yararı
  135. Kendini Öldürme
  136. Büyük Eylemler ve Yaş
  137. Saklanan Kötülükler
  138. Kitaplar ve İnsanlar
  139. Mutluluğun Bize Göreliği

Kaynakça değiştir

Özel
  1. ^ "Essays | work by Montaigne". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2021. 
  2. ^ "Montaigne, Michel de | Internet Encyclopedia of Philosophy" (İngilizce). 4 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2021. 
  3. ^ "Montaigne's Essays translated by Florio". The British Library. 24 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2021. 
  4. ^ "First English Edition of Michel de Montaigne's Essays (1603)". The Public Domain Review (İngilizce). 20 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2021. 
Genel
  • Kitabın 1983 baskısının arka kapak ve iç sayfalarındaki bilgiler

Dış bağlantılar değiştir

Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Denemeler
hakkında daha fazla bilgi edinin
  Commons'ta dosyalar
  Vikisöz'de alıntılar
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Denemeler&oldid=32536979" sayfasından alınmıştır