Dakvara
Dakvara, tarihsel Klarceti bölgesinin köylerinden biridir. Ancak köy statüsünden çıkarılmış ve Küçükköy adıyla Borçka kasabasının bir mahalle olarak bağlanmıştır.
Tarihçe değiştir
Dakvara (დაკვარა), Lazcada çörek veya Gürcücede çıra anlamına gelen “kvari”den (კვარი) türemiş olabilir. Köydeki derenin adı Dakvarğali’dir ve Lazca “ğali” (ღალი) dere anlamına gelir.[1][2]
Dakvara, Orta Çağ'da Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ilk yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir.
Dakvara köyü 19. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon vilayetinin dört sancağından biri olan Lazistan sancağının Hopa kazasına bağlıydı. 1876 Trabzon vilayeti salnamesinde Dakvara (دكوارە) olarak kaydedilmiş köyün nüfusu 47 hanede yaşayan 197 kişi olarak verilmiştir. Salnamede köydeki hayvan varlığı 200 koyun ve keçi, 10 at, 75 inek ve 6 öküz kaydedilmiştir.[3]
Dakvara köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından 1878’de imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya’ya bırakıldı. Rus idaresinde Batum sancağının Gonio kazasına bağlı olan Dakvara’nın (Даквара) nüfusu, 21’i erkek ve 25’i kadın olmak üzere, 12 hanede yaşayan 46 kişiden oluşuyordu. Bu kazaya bağlı Borçka nahiyesi, sadece Borçka ve Dakvara köylerini kapsıyordu. Dakvara köyünün nüfusu Rus idaresince “Acar” adı altında kaydedilmiştir.[4]
Rus idaresi sırasında köyün nüfusunun büyük bölümünün Osmanlı ülkesine göç ettiği bu kayıtlardan anlaşılmaktadır. Nitekim Gürcü araştırmacı Zakaria Çiçinadze, Lazeti (Lazistan) köyleri arasında saydığı Dakvara’nın nüfusunu 1892 yılında 5 hane olarak vermiş, köyün nüfusunun eskiden daha fazla olduğunu, Rus idaresi sırasında çoğunun Lazistan bölgesinin Osmanlı tarafında klan kısmına göç ettiğini yazmıştır.[5]
Dakvara köyü, Birinci Dünya Savaşı sonlarında Rusların Artvin sancağından çekilmesinin ardındanGürcistan'nın sınırları içinde kaldı. Nitekim bu durum 7 Mayıs 1920 tarihinde Moskova Antlşaması'yla Sovyet Rusya tarafından da tanındı. Yaklaşık bir yıl sonra Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgalinin ardından imzalanan Moskova Antlaşması'yla Artvin sancağı ve Dakvara köyü Türkiye'ye bırakıldı.
Artvin yer adları sözlüğüne göre bu yerleşimin Gürcüce adı Vakura olarak verilmiştir.[6] Nitekim 1922 nüfus cetvelinde Dakvara değil, Vakura adı yer alır. Bu sırada köyde 5 hanede, 10’u kadın ve 10’u erkek olmak üzere sadece 20 kişi kalmıştı. Ancak bu defterde köyün nüfusu Laz olarak kaydedilmiştir.[7] Vakura (واقورا) Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Küçükköy olarak değiştirilmiştir. 1926 yılındaki tespitte Küçükköy’ün nüfusu 6 hanede yaşayan, 36’sı erkek ve 30’u kadın olan 66 kişiden oluşuyordu.[8] 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde bu yerleşim Küçükköy olarak geçer.[9] Ancak sonraki kayıtlarda Küçükköy ayrı bir köy olarak yer almamıştır. Bu tarihten kısa bir süre sonra bir mahalle olarak Borçka kasabasına bağlandığı anlaşılmaktadır. Küçükköy mahallesinde 2019 yılında 863 kişi yaşıyordu.[10]
Kaynakça değiştir
- ^ "ღალი - Lazca Sözlük". 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2022.
- ^ "კვარი - დიდი ქართულ-ინგლისური ლექსიკონი". www.nplg.gov.ge. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2023.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 366-367, ISBN 9789157871117.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2022.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), 1913, Tiflis, s. 253". 15 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2024.
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 263, ISBN 978-605-5708-85-6.
- ^ "Nurşen Gök "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler" Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi sayı. 41 |sayfa= 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Aralık 2020.
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 117". 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2021.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 79.
- ^ ""Borçka Mahalleleri Nüfusu Artvin"". 3 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2022.