Charles Texier
Félix Marie Charles Texier (d. 29 Ağustos 1802, Versay - ö. 1 Temmuz 1871, Paris), Fransız mimar, arkeolog ve gezgin.
Charles Texier | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Félix Marie Charles Texier 29 Ağustos 1802 Varşova, Polonya |
| Ölüm | 1 Temmuz 1871 (68 yaşında) Paris, Fransa |
| Milliyet | Fransız |
| Eğitim | Paris Güzel Sanatlar Yüksek Okulu |
| Meslek | Mimar, kaşif, tarihçi, arkeolog, yazar |
| İşveren | Collège de France[1] |
| Ödüller | Médaille d'or royale pour l'architecture (1867) |
Kariyeri
değiştirParis Güzel Sanatlar Yüksek Okulu'nu bitirmiş; Fransız Bilimler Akademisi ve Paris Arkeoloji Enstitüsü üyelikleri yapmıştır. Bayındırlık İşleri Müfettişliği görevi esnasında Fransız Hükûmeti tarafından Anadolu'ya gönderilmiştir. İlki 1833 ve ikincisi 1843 yılında olmak üzere Anadolu'da yıllarca süren seyahat ve incelemeleri sırasında Türkiye'nin çok büyük bir kısmını baştan başa gezip dolaşmış, kazılar yapmış, araştırmalarda bulunmuş ve bütün bu çalışmalarının sonuçlarını yayınlamıştır.[1] Bu eserin, Türkiye Arkeolojisi için belki de en orijinal kısmı, topografik haritasını çıkartıp birçok yerini resimlediği Hititler'in başşehri Hattuşaş (Boğazköy) ile buranın açık hava tapınağı olan Yazılıkaya'yı bulmuş ve dünyaya tanıtmış olmasıdır.[2][3] Gezip dolaştığı yerlerde sadece antik devirlere ait değil, daha sonraki devirlere ait (Selçuklu, Beylikler, Osmanlı vb.) de önemli şehirlerin, yapı ve anıtların çizimlerini yapmış, uzmanlar tarafından gravürlerle durumlarını tespit etmiştir. Bunlarla da yetinmemiş, Anadolu'nun jeolojik yapısı, coğrafi özellikleri, yer altı ve yer üstü kaynakları ve kültür merkezlerinin tarihi ve o günkü halkın etnik, demografik, kültürel, ekonomik vb. durumu hakkında bilgi vermiş, gözlemlerini aktarmıştır. Texier ilmi merak ve özel ilgileri ile Osmanlı Devletinin hakim olduğu topraklarda seyahat ve araştırma yapmak isteyenleri caydırıcı, kasıtlı ve yanlış propaganda ve görüşleri, kendi çalışmalarına ve görüp yaşadıklarına dayanarak, gerek basın-yayın yoluyla, gerekse aydınlatıcı konferanslarıyla, etkisiz kılmak için de gayret sarf etmiştir.
Yazarın Türkiye'ye ilk seyahatinin (1833-1837) sonuçlarını ihtiva eden Fransızca orijinali, büyük boyda 862 sayfa metin, 239 gravür ve plan ile 5 haritadan oluşmaktadır. Texier ilk seyahatinden on yıl sonra (1843 yılında) Türkiye'ye yaptığı ikinci seyahatini takiben bu eserini, yeni bilgi ve belgeler eklemek suretiyle, daha da olgunlaştırarak yeni bir versiyonunu, yine Paris'te önce 1862, sonra 1882 yıllarında olmak üzere iki kez daha bastırmıştır. Bu defa tek cilt halinde ve 757 sayfa (fakat küçük punto ile çift sütun/1514 sayfa) olarak yayınlanan bu yeni baskı, yukarıda anılan üç ciltlik ilk baskıdan daha az hacimli değildir. Ancak gravürler ve çizimler bakımından ilk baskı daha zengindir.
Ali Suat Bey'in son baskıdan yaptığı tercümeyi esas almakla birlikte, ilk baskıdaki gravür ve çizimlerle bu eseri zenginleştirildi. Ali Suat Bey'in Arap harfli Türkçe tercümesinde 63 gravür, çizim ve resim varken son bu neşride 300 dolayında fazla gravür, çizim ve resim vardır.
Texier'in bu dev eseri, yayınlanır yayınlanmaz ilim dünyasında büyük yankı uyandırmıştır. İçeriği bakımından özellikle Anadolu'yu ilgilendirmesi sebebiyle Türk aydınlarının da dikkatini çekmiş ve daha Milli Mücadele devam ederken, Ali Suat Bey (1869-1932) tarafından Türkçeye tercüme edildi.
Eserleri
değiştir- Asie mineure: description géographique, historique et archéologique des provinces et des villes de la Chersonnèse d'Asie, 1862 - Küçük Asya
- Historique et Archéologique des Provinces et des Villes de la Chersonnése d'Asie (Paris, Typoqraphie de Firmin Didot Frères, Fils et C., Editeurs de L'Institut de France, 1862, 1882)
- Description de l'Arménie et de la Perse, de la Mesapotamie (Paris, 1842-1845) - Armeniya, şran ve Mezopotamya'nın Tasviri
- Edesse et ses Monuments (Paris, 1859) - Urfa ve Anıtları
- L'Architecture Bizantine ou Recueil de Monuments, des Premiers Temps du Christianisme ou Orient (Londra, 1864, R.P Pullar ile birlikte) - Bizans Mimarlığı
- The Principal Ruins of Asia Minor (Londra, 1865, R.P Pullar ile birlikte) - Küçük Asya'nın En Önemli Harabeleri
Kaynakça
değiştir- ^ a b 1833 - Quondam 27 Şubat 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (biographical & bibliographical information)
- ^ Texier, Charles (1835). "Rapport lu, le 15 mai 1835, à l'Académie royale des Inscriptions et Belles-lettres de l'Institut, sur un envoi fait par M. Texier, et contenant les dessins de bas-reliefs découverts par lui près du village de Bogaz-Keui, dans l'Asie mineure" [Report read on 15 May 1835 to the Royal Academy of Inscriptions and Belle-lettres of the Institute, on a dispatch made by Mr. Texier and containing drawings of bas-reliefs discovered by him near the village of Bogaz-Keui [now: Boğazkale] in Asia Minor]. Journal des Savants (Fransızca). ss. 368-376. 28 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2024.
- ^ Texier, Charles (1839). Description de l'Asie Mineure: faite par ordre du gouvernement français en 1833–1837 … [Description of Asia Minor: done by order of the French government in 1833–1837 …] (Fransızca). 1. Paris, France: Didot Frères. ss. 209ff. Available at: University of Heidelberg, Germany 8 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dış bağlantılar
değiştir- KÜÇÜK ASYA: Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi, Charles Texier, Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı