Burcî Memlûkler

(Burcî Hanedanı sayfasından yönlendirildi)

Burcî Hanedanı (Arapça: المماليك الشركس, Al Malik Al Sharkas; Çerkesçe: Буржи Лъэпкъ, Burji Tlepq) Mısır'da Memlûk Devleti'nde 1382-1517 döneminde hüküm süren yani en uzun süre hükmeden Memlûk hanedanı. Çerkes kökenlidir. Bu isim "burç" sözcüğünden yani "kale surlarının üstü" anlamına gelmekte ve bu hanedana mensup olan çoğu Çerkes asıllı olan Memluklu kölelerden oluşan askerlerin Kahire kalesi içinde bulunan kışlalarından mülhem olmaktadır.

Burcî Memlûkler
Буржи Лъэпкъ
ÜlkeMemlûk Devleti
MilliyetÇerkes
Kuruluş1382
KurucuBerkuk
Yıkılış1517
Son hükümdarII. Tomanbay
Unvan(lar)Memlûk Sultanı


Kahire. Sultan Kayıtbay Camii İçi

Bu askerler arasında yükselip emir rütbesi alan ve sonra da Sultanlığa yükselenler Kafkasya'da Çerkeslerin bulunduğu bölgelerden getirilen kölelerden oluşmaktaydı. Bu hanedan daha önceki genellikle Kıpçak asıllı ve hatta Rumî Türklerden oluşan Memluklu askerlerin ikamet ettiği Nil Nehri üzerindeki bir adada kışlaları olan askerlerden ortaya çıkan "Bahri Hanedanı"'ndan sonra gelmiştir.

Bu hanedan çok istikrarsız olmuş ve hanedana mensup Memluklu Sultanlarının hükümdarlıkları genellikle kısa sürmüştür. Sultanlığa atanma ve bunun için rekabet, Memluklu emirler arasındaki iktidar çatışmalarına çok bağlı olmuştur. Bu hanedan mensuplarının tahta geçme çatışmaları Memlukluların ellerinde bulunan Kıbrıs adasının Timur'a bağlı güçler tarafından işgal edilmesine ve sonra da bu adanın Hristiyanlar'ın idaresine geçmesine neden olmuştur. Sultanlığa geçme için devam eden çekişmeler en sonunda Memlukluların Osmanlılar tarafından yenilip Mısır'ın Osmanlılar eline geçip Memluk Sultanlığı'nın ortadan kaldırılmasına da neden olduğu iddia edilmektedir.[kaynak belirtilmeli]

Tarihçe

değiştir

Hanedanın doğuşu

değiştir

1250'den itibaren Mısır Kıpçak Türkü asıllı kölemenlere Bahri Hanedanı'na mensup Memluklu Sultanları tarafından idare edilmekteydi. 1377'de Suriye'de çıkan bir isyanla bu devletin idaresi Çerkes kölemenler tarafından ele geçirilmişti ve 1382'de Çerkes asıllı Zahir Sayfeddin Berkuk'un Memluklu Sultanı olarak tahta geçmiştir. 1389'da Bahri Hanedanı'ndan olan Kıpçak kölemenlerinden olan son Memluk Sultanı Salih Zeyneddin Hacı tekrar iktidarı ele aldıysa da 1390'da Çerkes kökenli Berkuk tekrar tahtını ele geçirdi ve yeni Memluk Sultanlığı kurdu: Çerkes kökenli Sultan Berkuk tarafından Kıpçak Hanedanlığı kaldırılıp onun yerine hanedanlık olmayan yeni sistemli Memluk Sultanlığı kuruldu; kendi Memluk Sultanı'ndan sonra gelen en yetkili komutan, yani ehil olan komutan yeni Memluk Sultanı oluyordu, bu şekilde en yetkili komutana iktidarı devretme sistem-değişikliği 'Çerkesler Dönemi Memluk Sultanlığı'nın sonuna kadar sürdü.


Osmanlılarla ilişkiler

değiştir

Hanedanının ve Sultanlığın sona erişi

değiştir

Burcî Hanedanı sultanları

değiştir
No. Saltanatın başı Saltanat sonu İsim Tam isim Hanedana ilişkisi Saltanat sonu nedeni
1 1382 1389 Berkuk Malik Zahir Seyfeddin Osmani Yulbugavi Berkuk Emir Yelboğa kölesi Emir Yelboğa tarafından isyan
1389 1398 Berkuk Malik Zahir Seyfeddin Osmani Yulbugavi Berkuk İkinci defa Ölüm
2 1399 1405 Farac Malık Nasır Zeynedin Ebu-Saadat Farac bin Berkuk Sultan Berkuk'un oğlu
3 1405 1405 Mansur Abdülaziz Sultan Berkuk'ün oğlu, Sultan Farac'ın kardeşi
1405 1412 Farac Melik Nasır Zeynedin Ebu-Saadat Farac bin Berkuk Emir Yaşbak ile Muavyed Şeyh'in komplosu ile öldürülmesi
4 1412 1412 Mustain Müsta'in Billah Ebu Fadil Abbasi Emir Muavyed Şeyh komplosu ile tahttan uzaklaştırıldı.
5 1412 1421 Muavyed Şeyh Malik Muavyed Ebunaşır Şeyh Mahmudí Zahir Sultan Berkuk'ün kölemeni Ölüm
6 1421 1421 Muzaffer Ahmed Malik Muzaffer Ahmed bin Muavyed Şeyh Sultan Muavyed Şeyh'in ikinci oğlu Atabegi olan Seyfeddin Tatar tarafından tahttan indirildi
7 1421 1421 Seyfeddin Tatar Malik Zahir Sayfeddin Tatar Ölüm
8 1421 1421 Salih Muhammed Malik Salih Nasireddîn Muhammed bin Tatar Sultan Seyfeddin Tatar'ın oğlu Barsbay tarafından tahttan indirildi
9 1422 1438 Barsbay Malik Eşref Ebu-Nasır Seyfeddin Barsbay Emir Zahir Çakmak ve Sultan Berkuk'ün kölemeni Ölüm
10 1438 1438 Aziz Yusuf Malik Aziz Cemaleddin Yusuf bin Barsbay Sultan Barsbay'ın oğlu Emir Çakmak isyanı ile tahttan indirildi.
11 1439 1453 Zahir Çakmak Malik Zahir Sayfeddin Çakmak Sultan Berkuk'ün kölemeni Ölüm
12 1453 1453 Fahreddin Osman Malik Mansur Fahreddin Osman bin Çakmak Sultan Zahir Çakmak oğlu İnal ve emirler tarafından tahttan indirildi.
13 1453 1461 İnal Malik Eşref Şeydeddin Ebu Nasr-el-Alai el-Zahiri el-Nasır İnal el-Acrud Sultan Berkuk ve Sultan Farac'ın kölemeni Ölüm
14 1461 1451 Muavyed Ahmed Malik Muavyed Sihabeddin Ahmed bin İnal Sultan İnal'ın oğlu Reformlarına karşı emirlerin komplosu ile tahttan indirildi.
15 1461 1467 Hoşkadem Malik Zahir Seyfeddin Hoşkadem Nasırî el-Muayyadî Sultan Muavyed Ahmed'in kölemeni Dizanteriden oldu.
16 1467 1468 Zahir Bilbay Malik Zàhır Sayfeddin Bilbay İnalí el-Muayyadí Emir Zahir Timur Buğa Rumi tarafından tahttan indirildi.
17 1468 1468 Zahir Timur Buğa Malik Zàhır Timur Buğa Rumí Yüksek saray memsubu Hayır Bey komplosu ile tahttan indirildi.
18 1468 1496 Sultan Kayıtbay Malik Eşref Seyfeddin Kayıtbay Sultan Barsbay'ın kölemeni Ölüm
19 1496 1498 Nasır Muhammed Malik Nasır Muhammad bin Kayıtbay Sultan Kayıtbay'ın oğlu Emir Adil Tumanbay darbesiyle tahttan indirildi. Hapiste öldürüldü.
20 1498 1500 Zahir Kansu Malik Zshır Kansu Sultan Nasır Muhammed'in dayısı Emir Adil Tumanbay darbesiyle tahttan indirildi.
21 1500 1500 Eşref Canbulat Malik Eşref Canbulat Emir Adil Tumanbay darbesiyle tahttan indirildi.
22 1501 1501 Adil Tumanbay Malik Adil Sayfeddin Tumanbay Emirler darbesiyle tahttan indirldi.
23 1501 1516 Kansu Gavri Malik Eşref Kansu Gavrı Sultan Kayıtbay'ın kölemeni Mercidabık Muharebesi'nde öldü.
24 1516 1517 Tomanbay Malik Eşref Tumanbay Sultan Kansu Gavri'nın yeğeni Osmanlı Kahire fethine karşı koymakta iken yakalanıp Kahire kalesi kapısında asıldı.

Dipnotlar

değiştir

Ayrıca bakınız

değiştir

Dış bağlantılar

değiştir
  • Clot, Andre (2009), L'Égypte des Mameloüks 1250-1517. L'empire des esclaves Paris:Perrin ISBN 978-2-262-03045-2. (Fransızca)
    • Tür. çev.: Clot, Andre (çev. Turhan Ilgaz) (2005), Kölelerin İmparatorluğu Memlüklerin Mısır'ı, İstanbul:Epsilon Yayınları ISBN 9753317727.
  • Bosworth, Clifford Edmund (1967) The new İslamic dynasties: a chronological and genealogical manual Edinburgh:Edinburgh University Press İSBN 978-0-7486-2137-8 Google Books1 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişim:2.7.2010)
  • Muir, William (2007) The Mameluke or slave dynasty of Egypt, 1260-1517 Piscataway, NJ: Görgias Press. İSBN 978-1-59333-697-4. (Birinci basım: Smith, Elder 1896) (İngilizce)
  • El-Makrizi (1997), Al Selouk Leme'refatt Dewall al-Melouk, Kahire: Dar al-kotob, (Arapça).
    • İng. çev.: Bohn, Henry G. (çev.), (16969) The Road to Knowledge of the Return of Kings, Chronicles of the Crusades, AMS Press.
  • El-Makrizi, (1996) al-Mawaiz wa al-'i'tibar bi dhikr al-khitat wa al-'athar, Kahire:Matabat aladab, ISBN 977-241-175X (Arapça).