Bouba/kiki etkisi

Bouba/kiki etkisi, sesler ile şekiller arasında rastgele bir bağlantı olmadığıdır. Bu etki ilk olarak Alman-Ameriken psikolog Wolfgang Köhler^[1] tarafından 1929 da fark edildi. Tenerife adasında (Dili İspanyolca) yapılan psikolojik deneylerde Köhler katılımcılara sağdaki görselde yer alan şekillere benzer şekiller göstererek bunlardan hangisi "takete" hangisi "baluba" diye sordu. Köhler açıkça belirtmemesine rağmen birçok kişinin keskin köşeli şekle "takete", yuvarlak köşeli şekle ise "baluba" isimini verdiğini söyledi.^[2]

Bauba/kiki etkisi — Bu görsel insanların nesnelere rastgele isim vermediğini göstermek amacıyla yapılan deneyde kullanıldı. Amerikan lisans öğrencilerinin ve Tamilce konuşanların katıldığı deneyde soldaki şekil "kiki" sağdaki şekil ise "bouba" olarak isimlendirildi.

2001 yılına gelindiğinde Vilayanur S. Ramachandran ve Edward Hubbard, Köhler'in deneyini "kiki" ve "bouba" kelimelerini kullanarak tekrar etti. Amerikan Lisans öğrencilerinin ve Tamilce konuşanların katıldığı Hindistan'da gerçekleştirilen deneyde katılımcılara "Bu şekillerden hangisi bouba hangisi kiki?" sorusu yöneltildi. Her iki grupta %95 ve %98 oranında sivri köşeli şekle verilen isim "kiki", yuvarlak köşeli şekle verilen isim ise "bouba" oldu. Araştırmacılar sonuçlardan yola çıkarak insan beyninin bir şekilde şekiller ve sesler arasında kesin ve tutarlı bağlantı kurduğu fikrini ortaya attılar.^[3] Daphne Maurer ve meslektaşları tarafından yapılan son çalışmalar 2-0.5 yaş aralığındaki (okuma yetisi henüz kazanılmamış) çocuklarda bile benzer deney sonuçlarının alındığını gösteriyor.^[4]

Genel olarak aradaki bu bağlantı şekiller ve seslerin ilişkisi olarak yorumlansa da bu böyle olmayabilir. Kurulan bu ilişkinin nedenini kelimelerin söylenişi sırasında ağzın aldığı şekle dayandırmakta en az bir önceki düşünce kadar mantıklı. Gelecek araştırmalarda, bu durumun aydınlatılması adına doğuştan duyma engelli insanların katılımına ihtiyaç duyulabilir.

Kaynakça değiştir

^ Köhler, W (1929). Gestalt Psychology. New York: Liveright.
^ Köhler, W (1947). Gestalt Psychology (2. bas.). New York: Liveright. s. 224.
^ Ramachandran, VS; Hubbard, EM (2001b). "Synaesthesia: A window into perception, thought and language" (PDF). Journal of Consciousness Studies. 8 (12). ss. 3-34. 13 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Haziran 2016.
^ Maurer D, Pathman T, Mondloch CJ (2006). "The shape of boubas: Sound-shape correspondences in toddlers and adults" (PDF). Developmental Science. 9 (3). ss. 316-322. doi:10.1111/j.1467-7687.2006.00495.x. PMID 16669803. 23 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2016.

[Kohler1929-1] Köhler, W (1929). Gestalt Psychology. New York: Liveright.

[2] Köhler, W (1947). Gestalt Psychology (2. bas.). New York: Liveright. s. 224.

[Rama2001-3] Ramachandran, VS; Hubbard, EM (2001b). "Synaesthesia: A window into perception, thought and language" (PDF). Journal of Consciousness Studies. 8 (12). ss. 3-34. 13 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Haziran 2016.

[4] Maurer D, Pathman T, Mondloch CJ (2006). "The shape of boubas: Sound-shape correspondences in toddlers and adults" (PDF). Developmental Science. 9 (3). ss. 316-322. doi:10.1111/j.1467-7687.2006.00495.x. PMID 16669803. 23 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2016.

[1]

[2]

[3]

[4]