Boğazköy Sfenksi
Boğazköy-Hattuşaş Sfenksi, Hitit Uygarlığı'ın başkenti Hattuşa'nın (bugünkü Çorum'un Boğazkale ilçesi yakınları) şehir kapısını süslemek üzere yapılmış olan dört sfenks heykelinden birisidir; günümüzde Boğazköy Müzesi'nde sergilemektedir.
Kireçtaşından yapılmış aslan gövdeli, insan yüzlü ve kanatlı Boğazköy sfenksi M.Ö. 1300 yıllarına tarihlenir. Hattuşa kent savunma sisteminin büyük güney burcunun ortasındaki "Yerkapı" olarak adlandırılan tünelin (potern) üzerine inşa edilmiş kapıyı süsleyen Boğazköy sfenksi, kapının sağ tarafında yer almaktaydı.[1] Hattuşa'nın M.Ö. 1200 yıllarındaki yıkımı sırasında parçalanan Boğazköy sfenksinin parçaları, Boğazköy'de 1906'da başlayan Alman Şark Cemiyeti (Deutsche Orientgesellschaf) ve İstanbul Müzesi'nin ortak çalışması ile ortaya çıkarıldı.[1]
Kazı sonucuna göre Hattuşa'nın yıkımı sırasında kent kapısının taşları yangın geçirerek parçalandığı, sadece bir sfenskin bu yıkıma karşı koyabildiği tespit edilmiştir.[1] Parçalanan sfenkslere ait parçalar, kazılarda elde edilen Hitit arşivine ait tabletlerle birlikte koruma- onarım için 1915-1917 yıllarında Berlin'e götürülmüştür.[2] 1924 yılında tamamlanan çalışmalar sonucunda üç sfenksten ikisi tekrar birleştirilebildi.[1] Onarımları bitirilen üç bin civarında tablet ile bir sfenks 1924-1943 yıllarında parça parça iade edilip[2] İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde korumaya alındı. Boğazköy Sfenksi ise ancak 2011'de iade edildi ve Çorum'daki Boğazköy Müzesi'nde sergilenmeye başladı.
İade süreci değiştir
I. Dünya Savaşı sırasında onarım için Berlin'e götürülen Boğazköy sfenksinin iadesi için 1938 yılına kadar Türk ve Alman yetkililer arasındaki görüşmelere devam edilmiş; ancak II. Dünya Savaşı'nın başlaması ve savaş sonrasında ise Berlin Pergamon Müzesi'nin Doğu Almanya'da kalması üzerine ilişkiler kesilmiştir.[2] 1973 yılında Türkiye'nin Doğu Almanya'yı resmi olarak tanımasından sonra sfenksin iadesi ile ilgili görüşmelere 1974 yılında tekrar başlandı ve 24 Temmuz 1987 yılında sfenksin iadesi amacıyla Unesco'ya başvuruldu. 1990'da iki Almanya'nın birleşmesi sonucu konu tekrar gündeme geldi. 2011 yılında Türk ve Alman heyetleri toplantısında sfenksin Türkiye'ye iadesi konusunda uzlaşıldı; sfenksin Pergamon Müzesi'nden sökülüp Boğazköy Müzesi'nde hazırlanan yerine taşınması kararlalaştırıldı.[3] 26 Kasım 2011 tarihinde yapılan bir törenle Boğazköy Müzesinde sergilenmeye başlandı.[4]
Ayrıca bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ a b c d Müller-Karpe, Andreas. "Sfenksin Gizemi". Aktüel Arkeoloji dergisi Sayı 23, Yıl 2011. Erişim tarihi: 14 Nisan 2017.
- ^ a b c "Boğazköy Sfenksi Coğrafyasına Dönüyor". Arkeolojihaber.net. 5 Haziran 2011. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2017.
- ^ Güçlütürk, Tark; Genç, Uğur; Aşar, Ali Osman. "Boğazköy-Hattuşaş Sfenksi'nin Türkiye'ye Getirilişi ve Koruma-Onarım Çalışmaları". 24 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2017.
- ^ "Almanya'dan İadesi Sağlanan Boğazköy Sfenksi". Kulturvarliklari.gov.tr sitesi. 15 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2017.