Vikipedi

Beylerbeyi Sarayı

Istanbul, Türkiye'de bir yapı
Aynı yerde daha önce yer alan aynı adlı yapı için Birinci Beylerbeyi Sarayı sayfasına bakınız.

Beylerbeyi Sarayı, Türkiye'nin İstanbul şehrinin Üsküdar ilçesinde bulunan yazlık Osmanlı sarayı. Günümüzde müze olarak kullanılan Beylerbeyi Sarayı, bir saray ile kendisine bağlı çeşitli yapı ve köşklerden oluşan bir saray kompleksidir. Adını, bulunduğu Beylerbeyi semtinden alır. Osmanlı Padişahı Abdülaziz'in talimatıyla, 1863-1865 yıllarında, Sarkis Balyan'ın mimarlığında inşa edilmiştir.

Beylerbeyi Sarayı
Istanbul Beylerbeyi Palace IMG 7663 1805.jpg
Beylerbeyi Sarayı'nın İstanbul Boğazı'ndan görünümü
Map
Genel bilgiler
Tür Saray
Mimari tarz Osmanlı mimarisi
Konum Üsküdar, İstanbul, Türkiye
Koordinatlar 41°02′33″K 29°02′24″D / 41.04250°K 29.04000°D / 41.04250; 29.04000
Başlama 1863
Tamamlanma 1864
Tasarım ve inşaat
Mimar(lar) Sarkis Balyan

TarihiDeğiştir

Günümüzdeki saray inşa edilmeden önce bu bölgede, 1832'de inşa edilen ahşap bir saray ile bünyesindeki bazı yapılar vardı.[1] Osmanlı Padişahı II. Mahmud tarafından yazlık bir saray olarak yaptırılan bu yapıda 1851 yılında, Padişah Abdülmecid konakladığı sırada bir yangın çıktı. Bu tarihten itibaren "uğursuz" olduğu gerekçesiyle kullanılmadı ve tahta geçen Abdülaziz'in talimatıyla 1861 yılında yıkıldı.[2][3] Günümüzdeki sarayın inşasına, 6 Ağustos 1863’te başlandı. Sarayın yapımı 1864’te tamamlandı; eşyasının seçimi, yapımı ve yerleştirilmesi tamamlandıktan sonra[4] resmî açılış 21 Nisan 1865’te gerçekleşti.[5]

Abdülaziz, her yıl genellikle Nisan ayının sonlarında diğer yazlık saraylarla birlikte Beylerbeyi Sarayı'nı kullanmış; kendisinin Avrupa seyahatinden sonra bu ziyareti iade etmek ve Süveyş Kanalı’nın açılışı nedeniyle nezaket ziyaretinde bulunmak isteyen bazı devlet başkanlarını bu sarayda ağırlamıştır.[5]

II. Abdülhamid'in saltanatının başında çıkan 93 Harbi sırasında önce muhacirler, daha sonra da yaralı gazilerin bir kısmın bu sarayda iskân ve tedavi edildiler.[5] Beylerbeyi Sarayı, 1909 yılında mimar Vedat Tek tarafından onarıldı. II. Abdülhamid yaşamının son altı yılını bu sarayda ev hapsinde geçirdi ve 10 Şubat 1918'de bu sarayda öldü.

Saray, cumhuriyet döneminde 1925 tarihli bir bakanlar kurulu kararnamesi ile Milli Saraylar Başkanlığı yönetimine bırakıldı. 1934 yılında cumhurbaşkanı Atatürk’ün davetlisi olarak Türkiye’ye gelen İran Şahı Rızâ Pehlevî bu sarayda ağırlandı.[6] Sarayın büyük bahçesinin bir kısmı Karayollarına, bir kısmı ise Deniz Astsubay Okulu’na verildi.[7] 1973'te inşa edilen Boğaziçi Köprüsü’nün sarayın yakınına yapılması da sarayın bütünlüğün bozulmasına neden oldu.[8] Gerek Boğaziçi Köprüsü’nün yapımı gerekse çeşitli kurumlarca kullanılan yapıları sarayın orijinalliğinin bozulmasına sebep vermiştir. Günümüzde bir müze-saray olarak ziyarete açıktır.

MimarisiDeğiştir

 
Sarayın Boğaz'dan görünümü

Beylerbeyi Sarayı bir saray kompleksi olup geniş bir bahçenin içinde asıl saray (yazlık saray) ile birlikte Mermer Köşk, Sarı Köşk, Ahır Köşkü ve iki küçük deniz köşkünden oluşur.

Yazlık sarayDeğiştir

 
Bronz heykeller

Asıl saray olan yazlık saray; Rönesans, Barok ve doğu-batı üslubunun kaynaştırılması ile yapılmıştır. Deniz kenarındaki rıhtım üzerinde inşa edilen saray kâgir bir yapı olup yüksek bir bodrumun üzerine yapılmış 2 katlı bir yapıdır. Saray; Harem (kuzey bölümü) ve Mabeyn-i Hümayun (güney bölümü) dairelerinden oluşup; üç giriş, altı büyük salon 24 oda 1 hamam ve 1 banyo içermektedir. Saray dikdörtgen bir yapıdadır. Sarayın çatısı bütün cepheleri dolaşan bir korkuluk ile gizlenmiştir. Dış görünüşü zemin katla üst katı birbirinden ayıran kuvvetle belirtilmiş bir silme ile ayrılmıştır. Sarayın deniz ve yan cephelerinin orta bölümleri dışarıya doğru taşan üç bölüm halinde düzenlenmiştir. Yapının pencereleri dikdörtgen şeklinde olup kemerlerle süslenmiştir. Pencerelerin ve duvar köşelerinin arasında tek ve çift sütunlar bulunmaktadır. Birinci kat tamamen mermerle, ikinci kat ise mermer benzeri taşlarla döşenmiştir.

Sarayın içi de ahşap oymacılığı, altın nakış işçiliği, resim ve yazı gibi öğelerle süslenmiştir. İki katının planı da ortadaki büyük bir salonun çevresindeki odalardan oluşmaktadır. Zemin katta suyu denizden alınan ve üzeri camekanla örtülü bir havuz bulunmaktadır. Zemin katta salonun köşelerinde toplam dört oda vardır. Zemin kattan üst kata havuzun karşısında bulunan çift kollu geniş bir merdiven ya da servis merdiveninden çıkılır. Üst katta bulunan büyük salona Kabul Salonu denir. İkinci katta büyük salonun dışında iki küçük salon ile deniz ve kara cephesine bakan küçük odalar vardır. Sultan Abdülaziz sarayın iç dekorasyonuna özel bir ilgi göstermiş denize olan tutkusu nedeni ile sarayın tavanlarındaki bazı çerçeve ve kartuşların içine deniz ve gemi temaları işletmiştir. Bunun dışında sülüs ve ta'lik hatlarıyla yazılmış manzumeler vardır. Sarayın harem bölümü ise daha sade düzenlenmiştir. Sarayın Harem, Selamlık ve koltuk kapılarından olmak üzere üç girişi vardır.

Diğer yapılarDeğiştir

 
Beylerbeyi Sarayı ve çevresi (Julia Pardoe'nun 1838 yılında Londra'da yayınlanan The Beauties of the Bosphorus isimli kitabından) [9]

Saray kompleksinin diğer yapıları olan Mermer ve Sarı Köşkler, II. Mahmud döneminde yapılan eski sarayın parçalarıdır. Mermer Köşkün cepheleri büyük mermer levhalarla kaplı olduğundan bu adı almıştır. Bahçedeki büyük havuzun arka kısmında yer alır. Tek katlı olup ampir üslupta yapılmış bir yapıdır.[10] Büyük bir salon ile iki odadan oluşur. Salonunda büyük oval bir havuz bulunmaktadır.

 
Deniz Köşk

Sarı Köşk ise havuzun kenarında bulunup bodrumuyla birlikte toplam üç katlı kâgir bir yapıdır. Bütün katlarında birer salon ve ikişer oda vardır. Salonunda barok merdiven bulunan toplam üç bölümden oluşan sade bir yapıdır. Köşkün içinde deniz resimleri vardır. Yapının ön ve arka cephelerinde yarım daire kemerli üçlü pencere grupları vardır.[11]

Ahır Köşk, padişahın atlarının bakımı için yaptırılmıştır. Saray arazisini güney bölgesinde bulunmaktadır. Sarayın kapı ve pencereleri at nalı kemerlidir. İçerisinde bir havuz ve yirmi bölmeli bir ahır vardır. Bu Köşk hayvan resimleri ve at figürleri ile süslenmiştir.

Beylerbeyi sarayı denizden geriye doğru setler halinde yükselen geniş bir bahçenin içinde yer alır.[12] Sarayın bahçesinde ağaç ve havuzlarla birlikte tümü Paris’te yaptırılmış olan tunçtan hayvan heykelleri ile süslüdür. Bahçede 80*30 m boylarında içinde sandalla gezilebilecek büyük bir havuz vardır. Bahçe, denize paralel, rıhtım boyunca uzanan süslü bir duvarla çevrilidir. Duvarın üzerinde saraya denizden girişi sağlamak amacı ile iki kapı yapılmıştır. Bunun dışında duvarın her iki tarafında küçük deniz köşkleri bulunmaktadır. Bu köşkler altıgen bir yapıda olup, çatıları çadır biçiminde yapılmıştır. Her iki köşkte de bir oda ve bir tuvalet bulunmaktadır.

Ünlü konuklarDeğiştir

Saray padişahların yanı sıra bugüne kadar birçok ünlü ismi ağırlamıştır. II. Abdülhamid, Balkan Savaşlarından sonra güvenlik nedeniyle Selanik’teki Alatini Köşkü’nden alınıp Beylerbeyi Sarayı’na getirilmiş ve hayatının geri kalan kısmını bu sarayda geçirmiştir. Sarayın ilk önemli yabancı konuğu ise III. Napolyon’un karısı Eugénie de Montijo olmuştur. Sarayın diğer önemli konukları ise Karadağ Kralı I. Nikola, İran Şahı Nasıreddin Şah ile Ayastefanos Antlaşmasını imzalamak için İstanbul’a gelen Gran Dük Nikolay Pavloviç İgnatyev ve Avusturya-Macaristan İmparatoru Franz Joseph’tir. Cumhuriyet döneminde ise Atatürk’ün davetlisi olarak 1934 yılında İstanbul’a gelen İran Şahı Rıza Pehlevi bu sarayda konuk edilmiştir. 1936 yılında ise Balkan Oyunları Festivali bu sarayda düzenlenmiş ve Mustafa Kemal Atatürk o geceyi Beylerbeyi Sarayı’nda geçirmiştir.[13]

GaleriDeğiştir

Ayrıca bakınızDeğiştir

KaynakçaDeğiştir

Genel
Özel
  1. ^ Batur 1994, s. 206.
  2. ^ Kahraman, Kemal (2019). "Üsküdar'ın kayıp sarayları". Millî Saraylar (17): 103-121. 19 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2022. 
  3. ^ Göncü, T. Cengiz (2013). "Boğaziçinde bir "Sahilsaray-ı Ferahfezâ": Beylerbeyi Sahilsarayı-ı Hümâyunu". İstanbul Araştırmaları Yıllığı. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları (2): 205-214. ISSN 2147-2068. 
  4. ^ Batur, Afife (5 Temmuz 2019). "Beylerbeyi Sarayı Kıyıdan Tepelere Uzanan Bir Sahil Saray". Milli Saraylar Sanat Tarih Mimarlık Dergisi (17): 139-161. ISSN 2687-198X. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023. 
  5. ^ a b c Göncü, T. Cengiz (1 Aralık 2019). "Beylerbeyi Sarayı'nın İnşa Sürecine İlişkin Tespitler - Değerlendirmeler". Milli Saraylar Sanat Tarih Mimarlık Dergisi (18): 56-69. ISSN 2687-198X. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023. 
  6. ^ Akgül, L. Hilal (31 Ekim 2012). "RIZA HAN'IN (RIZA ŞAH PEHLEVİ) TÜRKİYE ZİYARETİ". Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları (7): 1-42. ISSN 1304-9720. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2014. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2014. 
  9. ^ e-Book:The Beauties of the Bosphorus,sf-57-59, (İngilizce), archive.org, erişim 1 Nisan 2013
  10. ^ Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, Cilt 5, İstanbul, 1994, s. 265
  11. ^ Batur 1994, s. 209.
  12. ^ Temel Britannica, Cilt 3, İstanbul, 1992, s. 164
  13. ^ ""Milli Saraylar"". 14 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2012. 

Dış bağlantılarDeğiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Beylerbeyi_Sarayı&oldid=29427682" sayfasından alınmıştır