Benito Cereno
Benito Cereno, Amerikalı yazar Herman Melville'in yazdığı bir uzun öyküdür. İlk olarak Putnam's Monthly Magazine dergisinde 1855 yılında dizi olarak yayımlanmıştır.[1]
| Benito Cereno | |
 Herman Melville'in 1860 yılındaki fotoğrafı | |
| Yazar | Herman Melville |
|---|---|
| Ülke | ABD |
| Dil | İngilizce |
| Tür | Öykü |
| Yayım | 1855 |
| The Piazza Tales serisi | |
Konusu değiştir
1799 yılında, fok avlama gemisi Bachelor's Delight'ın kaptanı Amasa Delano, Şili'nin Concepcion kenti açıklarındaki Santa Maria Adasına doğru sürüklenen başka bir gemi görür. Geminin tehlikede olup olmadığını merak eden Delano, tekneyle yanaştığı gemiyi ziyaret eder. Geminin adının San Dominick olduğunu öğrenir ve kaptanı Don Benito Cereno ile tanışır. Delano, gemideki İspanyol mürettebat tarafından karşılanır. Gemideki zencilerin sayıca beyazlardan çok fazla olduğunu gören Delano, bu durumdan rahatsız olur. Senegalli kölesi Babo'nun yanından ayrılmadığı Cereno, Delano'nun sorusu üzerine, kölelerin sahibi olan Alexandro Aranda'nın ve mürettebattan birçok kişinin yolculuk sırasında salgın hastalıktan öldüğünü söyler.
Zencilerin gemideki tavırları ve taşkınlıklarına karşın Cereno tarafından cezalandırılmamasına şaşıran Delano, zencilerden birinin beyaz birini kafasından bıçakladığını Cereno'nun görmezden gelmesi ve Cereno ile Babo'nun fısıltılı konuşmalarından rahatsız olur. Delano, Cereno'nun zaman zaman belirginleşen endişeli halini, gemidekilerin kısık sesle konuşmasını, mürettebat ve zenciler arasındaki olağandışı ilişkiyi görüp daha da kuşkulanır, fakat bir şey sormaz. Üstüne, kendi gemisindeki mürettebat, silah ve erzak miktarı hakkında Cereno'dan gelen soruları dürüstlükle yanıtlar.
Delano, yaklaşmış olan gemisine adım attığında Cereno ve üç İspanyol, bir anda küpeşteden atlayıp Delano'nun ayaklarının dibine düşer. Babo elinde hançerle peşlerinden atlar. Delano, başta Babo'nun kendisine saldıracağını düşünse de, Babo'nun hedefinin Cereno olduğu anlaşılır. Delano'nun adamları araya girip Cereno'yu kurtarır. Gemideki diğer İspanyolların da silahlı zencilerden kaçıp Delano'nun gemisine sığınır. Bu sırada gemibaşındaki örtü düşer ve Alexandro Aranda'nın cesedi ortaya çıkar. Babo etkisiz hale getirilir, Delano'nun adamları da zencilere saldırır.
Öykü, Lima'daki mahkeme sahnesiyle devam eder. Gerçekte San Dominick gemisinde salgın hastalık yaşanmamış, zenciler isyan edip mürettebatın çoğunu öldürmüş, kalan İspanyolları da esir almıştır ve isyanlarının anlaşılmaması için geminin kontrolünün beyazlarda olduğu algısı yaratmışlardır. Babo kendini savunmaz, birkaç ay sonra idam edilir. Başı kazığa oturtulup kent meydanında sergilenir, vücudu yakılır. Benito Cereno da serbest kaldıktan üç ay sonra yakındaki bir manastırda ölür.
Yapısı değiştir
Benito Cereno, Kaptan Amasa Delano'nun 1817 tarihli anı kitabı "A Narrative of Voyages and Travels"a dayanmaktadır. Burada Delano, 1805'te bir İspanyol köle gemisi olan Tryal ile karşılaşmasını anlatır. Melville bu eserin bazı bölümlerini değiştirip kendi eserine uyarlamış; gemilerin betimlemesi, adlarının değiştirilmesi ve yeni olaylar ve karakterlerin tanıtılması dahil olmak üzere birçok önemli ekleme yapmıştır.
Melville'in değişiklikleri, Cereno'nun karakterini öne çıkarmış ve Babo'yu saf kötülüğün bir yansıması olarak betimlemiştir. Yazar ayrıca keşişler ve manastırlarla ilgili bir imge ağı kurmuş,[2] yamyamlık ve Columbus imajı gibi unsurları kullanmıştır. Benzer şekilde, Melville'in öyküsü, yer, zaman aralığı ve karakter sayısındaki değişikliklerle orijinal anıdan önemli ölçüde ayrım göstermiştir. Benito Cereno'daki yasal belgeler bölümü ise, Melville'in kendi icadı ile Delano'nun anılarından uyarlanmış belgelerin bir karışımını içerir.
Bazı kaynaklar, Melville'in Delano'nun anı kitabının diğer bölümlerinden öğeler kullandığını ve Ashantee kültürünü öyküye dahil ettiğini öne sürmektedir.[3]
Yazım biçemi değiştir
Benito Cereno, Amerikalı bir denizci olan Kaptan Amasa Delano'nun bakış açısıyla, sınırlı olarak üçüncü şahıs ağzından anlatılır. Delano'nun bakış açısı, İspanyol köle gemisi San Dominick'teki ırksal dinamiklere ilişkin yanlış algılarıyla şekillenir, çünkü Cereno'nun kontrolü altında olduğunu varsaydığı zenciler aslında isyan etmiş ve geminin kontrolünü ele geçirmiştir. Bu bağlamda öykü, isyanla ilgili önemli bilgileri daha sonraya kadar saklayarak gerilimi korur.[4]
Melville'in düzyazı ritmi, Delano'nun şüphe ve güvence arasında gidip gelen ruh halinin betimlemesinde gerilimi artırıp azaltarak ilerler. Öykünün sonu ise, ani, sade ve gerçekçi bir tarzda sunulur. Öte yandan öykü, gemiyi ve mürettebatı bir manastıra benzeterek, aldatma ve karanlık temalarını vurgular.
Örgeler değiştir
Kölelik ve ırkçılık değiştir
Öykü, kölelik ve ırkçılıkla ilgili farklı yorumları işlerken, bu durum bazıları tarafından ırkçılık karşıtı olarak görülmüş, bazıları tarafındansa ırkçı ve kölelik yanlısı olarak görülmüştür.[5] Görece ileri zamanda yapılan eleştiriler ise, köle lideri Babo'yu çağdaş ırksal klişelere meydan okuyan trajik bir kahraman olarak yorumlamıştır.[6]
Algının doğası değiştir
Kaptan Delano'nun önyargılı görüşleri gemideki köle isyanının gerçek doğasını anlamasını engellediğinden, hikâye algı meselesini derinlemesine incelemektedir. Örneğin Babo'nun Don Benito'yu tıraş ettiği sahne, karakterler arasındaki güç dinamiklerini ve öznelliği simgeleyerek Delano'nun kendini kandırma kapasitesini ortaya koymaktadır.[7]
Transatlantik zıtlıklar değiştir
Öykü, köleliğin gölgesi altında Amerikan iyimserliği (Delano tarafından temsil edilir) ile Avrupa karamsarlığı (Cereno tarafından temsil edilir) arasındaki zıtlığı vurgulayarak, kolonyal güç ve suç ortaklığı hakkında sorgulamalar yapar.[8]
Basım tarihçesi değiştir
Melville'in Benito Cereno'yu 1854-55 kışında yazdığı tahmin edilmektedir. Öykü, ilk olarak Putnam's Monthly Magazine'de Ekim'den 1855'ten Aralık 1855'e kadar üç parça halinde anonim olarak tefrika edildi. Daha sonra Mayıs 1856'da ABD'de ve Haziran'da İngiltere'de "The Piazza Tales" koleksiyonunda yayımlandı. İlk kez tek başına basılması ise Nonesuch Yayınevi'nin 1926 yılındaki baskısıyla oldu.
Türkçe çevirisi değiştir
Benito Cereno Türkçeye Lale Eren, Alkım Doğan ve Pelin Arda tarafından olmak üzere üç kez çevrilmiştir.
Uyarlamalar değiştir
- Şair Robert Lowell, öyküyü 1964 yılında The Old Glory kapsamında sahneye uyarlamıştır. Oyun, 1976'da Broadway'de sahnelenmiştir.
- Fransız yönetmen Serge Roullet'nin öyküyle aynı adı taşıyan sinema uyarlaması 1969'da vizyona girmiştir.
- Stephen Douglas Burton, öyküyü 1975 yılında tek perdelik opera çalışmasına uyarlamıştır.
- Şair Yusef Komunyakaa'nın "Kaptan Amaso Delano'nun İkilemi" başlıklı şiiri 1996 yılında American Poetry Review'de yayımlanmıştır.
- Gary J. Whitehead'in "Babo Lima'dan Konuşuyor" başlıklı şiiri 2003 yılında Leviathan: A Journal of Melville Studies kapsamında yayımlanmıştır.
Kaynakça değiştir
- ^ "Story Summary". www.cliffsnotes.com. 1 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2023.
- ^ Feltenstein, Rosalie (1947). "Melville's 'Benito Cereno.'" American Literature: A Journal of Literary History, Criticism, and Bibliography 19.3, 245-55.
- ^ Stuckey, Sterling (1998). "The Tambourine in Glory: African Culture and Melville's Art." The Cambridge Companion to Herman Melville. Ed. Robert S. Levine. Cambridge Companions to Literature. Cambridge, UK & New York: Cambridge University Press.
- ^ Berthoff, Warner (1962). The Example of Melville. Reprinted 1972, New York: W.W. Norton.
- ^ Blum, Hester (2006). "Atlantic Trade." A Companion to Herman Melville. Edited by Wyn Kelley. Wiley/Blackwell.
- ^ Robertson-Lorant, Laurie (1996). Melville: A Biography. New York: Clarkson Potter/Publishers. ISBN 0-517-59314-9
- ^ Bryant, John (2001). "Herman Melville: A Writer in Process" and "Notes." Herman Melville, Tales, Poems, and Other Writings. Edited, with an Introduction and Notes, by John Bryant. New York: The Modern Library. ISBN 0-679-64105-X
- ^ Parker, Hershel (2002). Herman Melville: A Biography. Volume 2, 1851-1891. Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press. ISBN 0-8018-6892-0
Dış bağlantılar değiştir
- Gutenberg'de yayımlanan özgün metin 7 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.