Başkurt ayaklanmaları (VII-VIII. yüzyıllar)

Başkurt ayaklanmaları (VII-VIII. yüzyıllar)
Tarih	17.—18. yüzyıl
Bölge	Başkurdistan, Kazan hanlığı

Başkurt ayaklanmaları, 17-18. yüzyıllarındaki bir dizi ayaklanmadır.

17. Yüzyıl Ayaklanmaları

1662-64 ayaklanması, çarlık hükûmetinin Başkurt feodal beylerinin Kalmuklar üzerine yaptıkları istilaları yasaklamaları ve esirleri iade etmelerinin talep edilmesi üzerine başlamıştır. Ayaklanma, Başkurdistan'ın tamamına ve bazı komşu bölgelere yayılmıştır. Ayaklanma esasen doğuda İset ve Miass nehirlerinin orta kesimlerine, batıda Kama Nehri'nin orta kesimlerine ve güneyde ise Ural Nehri'nden kuzeye Çusovaya Nehri'ne kadar yayıldı. 1664'te çarlık hükûmeti isyanı bastırdı, ancak bazı tavizler vermek zorunda kaldı. 1681-83 ayaklanması, Başkurtların çarlık hükûmeti tarafından zorla Hristiyan yapacağı haberleriyle başladı. 1682'de isyan tüm Başkurdistan'a yayıldı. Büyük Başkurt kitlelerinin harekete karşı duyduğu hüsran ve Çarlık Hükûmetinin Hristiyanlaştırma konusunda herhangi bir emir vermemesi ayaklanmanın bitmesinde belirleyici rol oynadı.

18. Yüzyıl Ayaklanmaları

1705-11 isyanının nedeni, 1704'te yeni vergilerin getirilmesi ve hükûmetin Rus ordusu için Başkurtlardan at talep etmesiydi. Hükûmet Kalmuk çetelerini isyanı bastırmak için kullandı, ancak yine de bazı tavizler vermek zorunda kaldı. 1735-40 ayaklanmasının nedeni, Başkurt topraklarının Çarlık Hükûmeti tarafından kaleler ve madenler inşa ederek zapt edilmeye çalışılmasıydı. Ayaklanma bastırıldı ve hükûmet, Başkurt topluluklarının iç yaşamını çarlık makamlarının kontrolü altına alan idari reformlar gerçekleştirdi.^[1]

1755-56 ayaklanmasının nedeni Rus baskısının yoğunlaşması, Çarlık hükûmetinin nüfusu zorla Hristiyan yapma çalışmaları ve topraklarına el koyma politikasıydı. Molla Abdulla Aliyev'in cihat çağrısında bulunması, ayaklanmanın başlamasında büyük rol oynadı. Yerel feodal beylerin isyana katılmaması ve çarlık hükûmetinin isyancıları bölme politikası (gönüllü olarak teslim olanları affetmek; Tatarları, Kazakları, Başkurtları ve diğer halkları birbirine kışkırtması) isyanın bastırılmasında önemli rol oynadı.^[2]

Kaynak

Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi.ISBN 978-9952-441-00-0.
Акманов И. Г. Башкирские восстания 17-18 вв. // Башкирская энциклопедия / гл. ред. М. А. Ильгамов. — Уфа : ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-306-8.

Kaynakça

^ Витевский В. Н. И. И. Неплюев и Оренбургский край в прежнем его составе до 1758 г. Казань, 1897. Т. 1. с.146.
^ Акманов И. Г. Восстание 1755—56 гг. // Башкирская энциклопедия / гл. ред. М. А. Ильгамов. — Уфа : ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-306-8.

[1] Витевский В. Н. И. И. Неплюев и Оренбургский край в прежнем его составе до 1758 г. Казань, 1897. Т. 1. с.146.

[2] Акманов И. Г. Восстание 1755—56 гг. // Башкирская энциклопедия / гл. ред. М. А. Ильгамов. — Уфа : ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-306-8.

[1]

[2]