İbn Rüşdcülük
İbn Rüşdcülük (Latince: Averroism) 13. yüzyılda latin hristiyan skolastisizmini etkileyen, İbn Rüşd çevirilerinin etrafında şekillenerek etkisini gösteren Aristotelesçi felsefi akım, görüş. İlk ve etkin takipçileri arasında; Brabantlı Siger, Daçyalı Boetius, Dry Townlu John (veya Jean de Secheville), Jondunlu John ve Padualı Marsiliu[1] gibi isimler bulunmaktadır.
Etimoloji değiştir
İbn Rüşd'ün Latınce isimlendirilişi olan Averroes 'den türetilmiştir. Averroism, ilk kez Akinolu Tomas tarafından kullanılarak isimleşmiştir.[2]
Ortaya çıkışı değiştir
Batıda 'Averroes' olarak tanınan İbn Rüşd, 12. yüzyılın ikinci yarısına kadar Avrupa'da tam olarak bilinmeyen Aristo’nun (ö. MÖ. 322) büyük yorumcusu olarak Endülüs'te ortaya çıkar. İbn Rüşd'ün ölümünden (1198) çok kısa bir süre sonra oluşan ‘Latin İbn Rüşdçülüğü’ akımı ile 13. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar devam eden sürede, Avrupa entelektüel hayatına yoğun bir şekilde etki eder. Bu etkileri 17, 18 ve hatta 19. yüzyıla kadar sürdürmek mümkündür.[3]
Etkisi değiştir
Orta Çağ felsefesinin derinden değiştirmiş ve Kilise'nin Hakikati'nin yanında, aklın hakikatini koymuştur. Hakikat'e ancak vahiy ile ulaşılabileceği görüşünden ayrılarak, akılla Hakikat'e ulaşılabileceği görüşünü ortaya çıkarmıştır. Müslümanlığın 10. ve 11. yüzyıllarda; Gazali, İbn Sina gibi isimlerle yaşadığı Platon ve Aristoteles felsefeleri üzerine tartışmaları, Hristiyan dünyası 13. yüzyılda İbn Rüşd çevirileri üzerinden yaşamaya başlamıştır.[4]
13. yüzyılda latinceye çevrilen Tehâfut et-Tehâfut el-Felâsife (Tutarsızlığın Tutarsızlığı) adlı İbn Rüşd'ün eserinin etkisi, sadece skolastiklerde değil, profesyonel olmayan özgür düşünce sahiplerinin üzerinde de olmuş ve eserin etkisinde kalarak ölümsüzlüğü inkâr edenler ve ‘İbn Rüşdcüler’ (Averroists) olarak adlandırılanlar oluşmuştur.[5] Profesyonel filozoflar arasındaki İbn Rüşd hayranlığı, özellikle Fransisken Rahipler arasında ve Paris Üniversitesi’nde bulunuyordu.[6]
Katolik Kilisesi'nin öğretim usulünü tehdit eden, Çift Hakikat Teorisi'nin tartışılması, Kilise tarafından yasaklamış ve İbn Rüşdcü akımın öncül öğretim görevlileri olan Brabantlı Siger, Dacialı Boetius gibi isimleri mahkûm edilmiştir.
Ayrıca, 13, yüzyıl sonunda Akinolu Tomas'ın hristiyanlığın felsefi dayanağını oluşturacağı görüşün temelini, bu tartışmalar sonucu ortaya çıkan çelişkili durumları uzlaştırarak oluşturduğu kabul edilmektedir.[7]
Çift Hakikat Hakkında değiştir
İbn Rüşdcüler, vahyin hakikati ile aklın hakikati olarak tanımlayarak kullandıkları çifte hakikat teorisini, 13. yüzyıl Kilisesi'nin otoritesine yönelik bir eleştiri olarak kullanmışlardır. İbn Rüşd’ün Hakikat görüşü ise;
- bir ve aynı olan 'Hakikat'; felsefede, açık seçik ve akıl temeli üzerinde; teolojide ise mecazî terimlerle ifade edilir demiştir.[8]
- aklın ve vahynin doğrularının farklı hakikatler olduğunu iddia etmeksizin; bu iki alanın, aynı doğruyu farklı yöntem ve biçimlerle ortaya koyacağını öne sürmüştür.[9]
- hatta; dinin, aklı geri koyarak görmezden gelmesi bir tarafa, varolanları akıl ile değerlendirmeyi zorunlu tuttuğunu belirtmiştir.[10][11][12]
Ayrıca bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ "İbn Rüşd'ün Skolastik ve Rönesans Felsefesi Üzerindeki Etkisi, Prof. Andrés Martinez Lorca Konferansı, Türkçe Çevirisi, sayfa 6". 3 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2017.
- ^ "Kent, Bonnie Dorrick (1995). Virtues of the will: the transformation of ethics in the late thirteenth century. Catholic University of America Press. p. 41 | ing. vikipedi kaynakça bilgisine göre". 7 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2017.
- ^ "İbn Rüşd Felsefesinin Latin Dünyasında Tanınması ve Latin İbn Rüşdcülüğü, Yıldırımer Şeniz, sayfa 94, ilk paragraf". 19 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2017.
- ^ "Bertrand Russell'ın Felsefesi hakk. Selçuk Üniveristesi İ.F. Derigisi, sayfa 80-87" (PDF). 7 Şubat 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2017.
- ^ Bertrand Russell, The History of Western Philosophy, London,1996, s. 419 | (Selçuk Üniversitesi kaynakçasına göre)
- ^ "Bertrand Russell'ın Felsefesi hakk. Selçuk Üniveristesi İ.F. Derigisi, sayfa 78, son paragraf" (PDF). 7 Şubat 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2017.
- ^ "Bertrand Russell'ın Felsefesi hakk. Selçuk Üniveristesi İ.F. Derigisi, sayfa 82, son paragraf" (PDF). 7 Şubat 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2017.
- ^ [1] 7 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bkz. Ahmet Cevizci, Felsefe Sözlüğü, s. 191. | Selçuk Üni. İ.F. Dergisi, syf. 86 dipnotu kaynakçası
- ^ "İbn Rüşd, Faslu'l-Makâl, s. 64-65 | Selçuk Üni. İ.F. Dergisi, syf. 86 dipnotu kaynakça dizgisi" (PDF). 7 Şubat 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2017.
- ^ "Necip Taylan, İslâm Düşüncesinde Din Felsefeleri, s. 236-238 | Selçuk Üni. İ.F. Dergisi, syf. 86 dipnotu kaynakça dizgisi" (PDF). 7 Şubat 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2017.
- ^ "Selçuk Üni. İ.F. Dergisi, 86. sayfa, 3. pargraf" (PDF). 7 Şubat 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2017.
- ^ "'Anahatlarıyla İslam Felsefesi, Necip Taylan' hakkında makale, Sayfa 29, İbn Rüşd Mantık ve Hakikat Bilgisi Kısmı" (PDF). 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2017.