Aracı kurum

Aracı kuruluş ya da aracı kurum; sermaye piyasası faaliyetlerinde bulunmak üzere Sermaye Piyasası Kurulu’nca(SPK) yetkili kılınmış bankalar ve aracı kurumlardır. Bankalar kuruluş, denetim, gözetim, muhasebe, mali tablo ve rapor standartları konularında Bankacılık Kanunu'na tabidir (SPK Kanunu md.50). Aracı kuruluşların kuruluş, faaliyet ve yetkilendirilmelerine ilişkin esaslar Sermaye Piyasası Kurulu’nun (Kurul) Seri: V No:46 sayılı “Aracılık Faaliyetleri ve Aracı Kuruluşlara İlişkin Esaslar Tebliği” ile düzenlenmiştir.

Bu tebliğin amacı, Sermaye Piyasası Kanunu'nda sayılan aracılık faaliyetleri ile bu faaliyetleri Kanun çerçevesinde yürütecek kuruluşların, kuruluş, faaliyet ve yetkilendirilmelerine ilişkin esasları düzenlemektir.

Adı geçen tebliğde yer alan düzenlemelere ana başlıklar altında aşağıda yer verilmiştir.

Aracılık Faaliyetlerinin Tanımı ve Türleri

Sermaye piyasasında aracılık, sermaye piyasası araçlarının yetkili kuruluşlar tarafından kendi nam ve hesabına, başkası nam ve hesabına, kendi namına başkası hesabına ticari amaçla alım satımıdır.

Sermaye piyasasında aracılık faaliyetleri, halka arza aracılık, alım satıma aracılık ve türev araçların alım satımının yapılmasına aracılıktan oluşur.

Halka arza aracılık, alım satıma aracılık ve türev araçların alım satımının yapılmasına aracılık faaliyetleri Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca Kurul'dan yetki belgesi almış aracı kuruluşlarca yapılabilir.

Kurul, her bir aracılık faaliyetinin ayrı kuruluşlar tarafından yapılmasına ilişkin düzenlemeler yapmaya yetkilidir.

Aracı Kuruluşların Faaliyetleri

Aracı kuruluşların yapabilecekleri faaliyetler aracı kurum ve bankalar arasında farklılık göstermektedir. Aracı kurumlar, her bir ayrı faaliyet için Kurul'dan yetki belgesi almak kaydıyla;

1. Sermaye piyasası araçlarının ihraç veya halka arz yoluyla satışına,
2. Daha önce ihraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının aracılık amacıyla alımsatımına,
3. Ekonomik ve finansal göstergelere, sermaye piyasası araçlarına, mala, kıymetli madenlere ve dövize dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil türev araçların dayandığı kategoriler itibarıyla ayrı ayrı veya bütün olarak türev araçların alım satımına, aracılık edebilirler.

Aracı kurumlar ayrıca;

1. Sermaye piyasası araçlarının geri alım veya satım taahhüdü ile alım satımı (repo-ters repo),
2. Yatırım danışmanlığı,
3. Portföy yöneticiliği,

faaliyetlerini yapabilirler (Seri:V No:46, md.4).

Aracı kurumlar, yukarıda sayılan faaliyetlerin yanı sıra, kurulun uygun görüşü alınmak suretiyle diğer finansal ürün ve hizmetleri de sunabilirler. Söz konusu finansal hizmet ve ürünün sunumunun kendi özel mevzuatında özel bir izne veya yetkiye bağlanmış olması durumunda, hizmet veya ürünün sunumuna başlanmadan önce aracı kurumlar tarafından gerekli izinlerin alınması zorunludur. Kurul her aşamada, bu tür hizmet ve ürünlerin sunumunu, tüm aracı kurumlar veya münferit aracı kurum bazında geçici veya sürekli olarak durdurmaya yetkilidir.

Bankalar, Daha önce ihraç edilmiş sermaye piyasası araçlarının,

1. Borsa dışında,
2. Hisse senedi işlemleri hariç olmak üzere borsada,

alım satımına aracılık yapabilir ve;

1. Repo-ters repo,
2. Ekonomik ve finansal göstergelere, sermaye piyasası araçlarına, mala, kıymetli madenlere ve dövize dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeli dahil türev araçların dayandığı kategoriler itibarıyla ayrı ayrı ya da bütün olarak türev araçların alım satımına aracılık, faaliyetlerini yapabilirler.

Mevduat kabul etmeyen bankalar ise yukarıda sayılan faaliyetlerin yanı sıra sermaye piyasası araçlarının ihraç veya halka arz yoluyla satışına aracılık, portföy yöneticiliği ve yatırım danışmanlığı faaliyetlerini de yapabilirler.

Bankaların da bu faaliyetleri yürütebilmeleri için her bir ayrı faaliyet için Kurul'dan yetki belgesi almaları gerekir (Seri:V No:46, md.5). Aracı kuruluşların bu faaliyetleri, “Sermaye Piyasası Faaliyetleri” bölümünde detaylı şekilde anlatılmıştır.

Aracı kuruluşlar, kredili menkul kıymet, açığa satış ve menkul kıymetlerin ödünç alma ve verme işlemleriyle de uğraşabilirler (Seri:V No.18 md.4).

Kaynakça

1. https://web.archive.org/web/20060917074308/http://www.tspakb.org.tr/index_tur.htm Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği
2. http://www.spk.gov.tr 29 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Sermaye Piyasası Kurulu