Antonin Artaud
Antoine Marie Joseph Artaud ya da bilinen adıyla Antonin Artaud (d. 4 Eylül 1896, Marsilya - ö. 4 Mart 1948, Paris), Fransız oyun yazarı, oyuncu, yönetmen ve şair.[1] Vahşet Tiyatrosu kavramının kuramcısıdır.
| Antonin Artaud | |
|---|---|
 Antonin Artaud | |
| Doğum | 4 Eylül 1896 Marsilya |
| Ölüm | 4 Mart 1948 (51 yaşında) Paris |
| Meslek | Yazar |
| Milliyet | Levanten-Yunan |
Hayatı
değiştirMarsilya'da doğdu. Ebeveynleri akrabaydılar ve Artaud'nun ailesi İzmir'den göç etmiş Yunanlardandır. Dört yaşında geçirdiği menenjit hastalığı onu ergenlik dönemine kadar takip eder. Yine bu dönemde girdiği depresyonlardan kaynaklı sanatoryuma yatırılır. Burada Arthur Rimbaud, Stéphane Mallarmé, Charles Baudelaire ve Edgar Allan Poe okumaya başlayan Artaud, aynı zamanda şiir de yazmaya başlar. 1916'da, Fransız Ordusu'na alındı. Ancak Artaud'nun sorunları nedeniyle erken terhis edildi. 19 Mayıs 1919 tarihinde tekrar kısa süreliğine sanatoryuma yatırıldı.
27 yaşında Paris'e taşınan Artaud, burada tiyatro yazarlığı ve film yönetmenliğine başladı. Ünlü yönetmenlerden Charles Dullin’in yanında öğrenim görmüştür. Lugne-Poe ve Louis Jouvet gibi yönetmenlerle çalışmış; Andre Breton, Raymond QueneauPaul Éluard, Robert Desnos ve René Char’la beraber sürrealizm hareketini başlatmıştır. Révolution Surréaliste ve Nouvelle Revue Française'i yazan Artaud, 1927 yılında sürrealistlerden bağını koparmıştır. Bunun nedenini sürrealistlerin Fransız Komünist Partisi ile ilişkisine bağladılar.
1928 yılında Çılgın Anne (La Mére folle) oyununu sergiledi. 1930’lu yılların sessiz filmlerinde oynadı. Alfred Jarry'den etkilenerek kendi tiyatrosunu da kurdu. 1932 ve 1933 yıllarında Vahşet Tiyatrosu bildirileri yayımlayarak (Le manifest du théatre de la cruauté), tiyatro görüşlerini "Tiyatro ve İkiz" (Le théâtre et son double) adlı kuramsal kitabında dile getirmiştir. Bu görüşlerine yer vermeye yeltendiği tek oyunu, Shelley ile Stendhal'in yapıtlarına dayanan Les Cenci olmuştur. Tiyatosunda André Gide, Paul Valéry, Jean Barrault, Georges Auric, Arthur Adamov gibi isimlerle çalıştı. 1936-37'de Meksika, Bali ve İrlanda'ya geziler yaptı. Buradaki gezilerde mistisizm ile tanıştı.
Nazilerin Fransayı işgali dönemde, sinirsel rahatsızlıkları yüzünden Rodez'deki bir psikiyatri kliniğine yatırılır. Burada sanat terapisi yanında elektro şok tedavisi gören Artaud, duvarlara resim çizmeye ve yazmaya başlar. Doktorlar ve psikologlar, Artaud'nun büyü yapma ve rahatsız edici resimler çizme alışkanlıklarının şizofreni olduğu kanısındadırlar.
Ocak 1948'de Artaud'ya kolorektal kanser teşhisi kondu. 4 Mart 1948'de Paris'in güneydoğu banliyölerinde bir komün olan Ivry-sur-Seine'deki bir psikiyatri kliniğinde öldü. Raporlara göre yatağında oturmuş, bir elinde ayakkabısı olacak şekilde bulunan Artaud'nun ölüm nedeni aşırı derecede uyuşturucudur. Fakat Artaud uzun süreden beri kronik ağrılarından dolayı; laudanum, afyon, eroin ve peyote gibi uyuşturucular kullanmaktadır ve bu dozun öldürücü olduğunu bilip bilmediği tartışılmaktadır. (1930'a kadar eroin yasak değildir ve René Clair ile birlikte yasağa karşı mücadele eder)
Oyunları
değiştir- L'ombilic des limbes: Ventre brule, La mére folle, Le jet de sang (1925, Yanık Karın, Kan Fışkırması: Koyunların Omurgası)
- La coquille et le clergyman (senaryo, 1927, Deniz Kabuğu ve Mollalık)
- Le pierre philosophale, (sözlü pantomim, 1933, Tılsımlı Taş)
- Atrée Thyeste (Seneca'dan uyarlama, 1934, Atrée ve Thyeste)
Kitapları
değiştir- Tiyatro ve İkizi, Yapı Kredi Yayınları. Çeviri: Bahadır Gülmez ISBN 975-363-073-5
- Tanrı Yargısının İşini Bitirmek İçin, Sel Yayıncılık. Çev. Esra Özdoğan, 2002. ISBN 975-570-176-1
- Yaşayan Mumya, Yaba Yayınları. ISBN 975-386-025-0
- Suç Ortakları ve İşkenceler, Nisan Yayınları, 1992. ISBN 975-7496-20-0
- Toplumun İntihar Ettirdiği Van Gogh (Van Gogh/Le Suicidé de la Société), Nisan Yayınları, 1991. ISBN 975-7496-18-9
- Heliogabalos Taşlı Anarşist (Héliogabale ou l'Anarchiste couronné), Dost Kitabevi, 2001. ISBN 975-8457-57-8
- Ben, Antonin Artaud, Ve Yayınevi, Kasım 2019., Yay. Haz. Süreyya Aylin Antmen, Çev.: Mehmet Bağış. ISBN 978-605-9626-27-9
- Tanrı Yargısının İşini Bitirmek İçin, Ve Yayınevi, Şubat 2020. Çev.: Mehmet Bağış. ISBN 978-605-9626-28-6
Kaynakça
değiştir- ^ The Oxford history of world cinema. Oxford: Oxford University Press. 2020. ISBN 978-0198742425.
Dış bağlantılar
değiştir- En compagnie d'Antonin Artaud 19 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- IMDb sayfası 27 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Artaud @UBUWEB 29 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.