Aliyar Aliyev
Aliyar Aliyev (Aliyar Yusuf oğlu Aliyev; 14 Aralık 1957, Gazyan, Kubadlı bölgesi, Azerbaycan SSC, SSCB - 3 Ekim 1992, Gazyan, Kubadlı bölgesi, Azerbaycan) Azerbaycan'ın Millî Kahramanı; Karabağ savaşında ölmüştür.[1]
| Aliyar Aliyev | |
|---|---|
| Doğum | Aliyar 14 Aralık 1957 Gazyan, Kubadlı bölgesi, Azerbaycan SSC, SSCB |
| Ölüm | 3 Ekim 1992 (34 yaşında) Gazyan, Kubadlı bölgesi, Azerbaycan |
| Defin yeri | Gazyan, Kubadlı bölgesi, Azerbaycan |
| Rütbesi | Binbaşı |
| Çatışma/savaşları | Karabağ savaşı |
| Ödülleri |  |
| Ailesi | |
| Çocukları | Emin Aliyev, Yusif Aliyev, Parvana Aliyeva |
Hayatı değiştir
İlk Yılları değiştir
Aliyar Aliyev 14 Aralık 1957'de Kubadli bölgesindeki Gazyan köyünde doğdu. 1979 yılında Azerbaycan Devlet Spor Akademisi'nin onur derecesi ile mezun oldu ve Kubadlı bölgesinde Dondarlı köyü ortaokulunda spor öğretmeni olarak çalıştı.[2]
Askerlik görevini tamamladıktan sonra, Saransk Devlet Üniversitesi onu spor alanında tanınmış bir uzman olarak çalışmaya davet ediyor ve Aliyar Aliyev aynı üniversitede iki yıl çalışıyor. Babasının ölümü ile bağlantılı olarak, Gazyana dönüyor ve ortaokulda öğretmenlik yapıyor. "Hasat" Gönüllü Spor Topluluğu'nda bölgesel bölüm spor öğretmeni olarak çalıştı. 1985'ten beri Gönüllü Vücut Geliştirme ve Spor Derneği Bölge Konseyi başkanlığına seçildi.[3]
Karabağ savaşı ve savaşa katılması değiştir
Karabağ savaşı başladığında, Aliyar Aliyev gönüllü olarak Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri'nin saflarına katıldı. Savaşta, kendisini sadece bir savaşçı olarak değil, aynı zamanda askerî operasyonun organizatörü olarak göstermeye başlar. Birincisi, o, taburun istihbarat bölüğünün komutanı ve ardından tabur komutanın tehcihzattan sorumlu yardımcısı olarak atanır.[4]
Şubat 1988'de Hankendi'deki ilk Ermeni mitinglerinden sonra, Ermenistan'dan Azerbaycanlıların sınır dışı edilmeleri başlatıldı ve ilk mülteci dalgası Gubadlı'dan geçti. Sisian, Qafan, Gorus tarafından kovulan ve hakarete uğrayan Azerbaycanlıların bir kısmını Gubadlılar tarafından kabul edildi. Gubadli'nın Dağlık Karabağ ve Ermenistan arasındaki stratejik önemini anlayan Ermeni teröristleri burada terör eylemleri yapmaya çalıştılar. O yıllarda, Gubadli'daki Halk Hareketi'nin lideri olan ve demokratik güçlerin lideri olarak bilinen Aliyar Aliyev, gönüllülerden ibaret bir birlik oluşturdu. Ayrıca oluşturulan tabur halk arasında "Pehlivan taburu" olarak da biliniyordu. Çünkü gönüllülerin çoğu onun liderliğindeki Gönüllü Vücut Geliştirme ve Spor Topluluğu üyesiydi. Ancak, o tevazu göstererek komutan olmadı. 1992 yılında Aliyar Aliyev, Taburun İstihbarat Biriminin Komutanı olarak atandı. Daha sonra, taborun liderliğide ona emanet edilmiştir.
Başarat, Susuz Dağı, Suarası pozisyonlarını ele geçirdiği zaman özellikle farklı olduğunu gösterdi ve 30 Eylül 1992'de Laçin ili istikametinde olan savaşa komutanlık etti.[5]
Mayıs 1991'de, Gubadlı'nın Yukarı Cibikli köyü ve 12 Ekim 1992'de, bu bölgenin Topağaç-Başarat yüksekliği için yapılan savaşlar sırasında onun komuta ettiği alay düşman tarafından ağır kayıplara uğratıyordu.
Aliyar Aliyev önderliğindeki alayın topçuları, Hocalı soykırımından birkaç gün sonra üstlerinin emri olmadan Gorus'un altını üstüne getirmiş ve Moskova ile Erivan basını saldırı sırasında 336 kişinin öldürüldüğünü bildirdi.[6] Olayla alakalı olarak Ermenistan'da üç günlük yas ilan edildi ve Erivan'da düzenlenen mitinglerde Aliyar Aliyev ve onun üç askerine ölüm hükmü kararı alındı.
1992 yılının Nisan ayının 16-da "Siyah leopar" lakaplı Suriye Ermenisi Karlenin başkanlığında yurtdışında özel hazırlık geçmiş 50 kişilik diversiya grubu Lalazar Köprüsü'nü patlatıp Gubadlı'nın sınır köylerinin il merkezi ile bağlantısını kesmek, stratejik yükseklikleri ele geçirmek için saldırıya geçmişti. İstihbarat bilgileri sonucunda bundan haber alan ve onların yolunu gözleyen Aliyar Aliyev ve askerleri onları ablukaya alarak elebaşları da dahil, 11 düşman askerini yok etmiş, bu cesetleri Azerbaycanlı esirlere takas etmişlerdir.
24 Haziran 1992'de Gubadlı bölgesini bombardıman etmek için uçan üç helikopteri de düşüren Aliyar Aliyev'in askerleriydi. 1992 yılının Ağustos ayında gerçekleştirilen "Şurnuxu" operasyonuna katıldı.[7] Karabağ Savaşı gazisi Sadık Paşayevin sözlerine göre, Azerbaycan askerleri iki bölgenin arasındaki yolu kesip, irtibata girmelerine engel oluyorduk. Orada Ermenilerin 100 kişiden fazla canlı kuvveti toplanmıştı. Azerbaycan askerlerinin iki grubu vardı - bir bölük ve yaklaşık 40-45 kişi oluşan bir tağım. Operasyon bir gün sürdü ve ermeniler 80'den fazla canlı kuvvet ve birkaç mühimmat kaybetti.
Gorus'un Şurnuxu köyündeki gözetleme kulesini darmadağın etmiş Aliyar Aliyev ve askerleri 20 rus ve Ermeni silahlısını canlı olarak ele geçirmişti. Onlar işgalin son günlerinedek Gafan-Gorus yolunu kontrol altında tutmayı da başarmışlardır. Azerbaycan Kuvvetleri'nde bir-iki hafif yaralı vardı ve kayıp vermemişti.
1992 sonbaharında, Aliyar Aliyev, 40 gönüllü askerle birlikte Ermenilerden 4 gün boyunca işgal altındaki 40 Laçın köyünü geri aldı.
Ölümü değiştir
Aliyar Aliyev'in son savaşı 3 Ekim 1992'de Laçın'ın iki kilometre ilerisinde oldu. "Dikenli Alan" yüksekliği için savaşta tabur komutanı Aliyar Aliyev ve onun şoförü Alisadet Agayev çatışmada hayatlarını kaybettiler ve Gubadli ilinin Gazyan köyüne defnedildiler. Aynı savaşlarda bulunmuş birinci taburun tanksavar birliği Komutanı Üsteğmen II. Grup Karabağ savaş gazisi Fuzuli Hasanov şunları söylemiştir:
"Aliyar'ın vefatıyla tüm Gubadlı kedere büründü ve insanlar 40 gün boyunca yas tutuyorlardı, tabii ki bu halkın ona olan sevgisiydi çünkü o Gubadlıların direği ve destekçisi idi... Herkes onunla gurur duyuyordu, hep söylüyorlardı, Aliyar gibi yiğidi olan ona düşman tarafından basılmaz. Ölümünün kırkıncı gününde şehrin merkezinde hatıra anıtı açıldı."
Özel hayatı değiştir
Evliydi. Emin ve Yusuf adlı oğlu ve Parvana adlı kızı vardı. O garmonu maharetle çalıyordu ve savaşçılarına ilham veriyordu. Aliyar Aliyev bir süre pehlivan olarak çalıştı. Hatta farklı gösterilerle (üzerinden araba geçmek, kafasıyla kiremit kırma, hareket eden arabayı durdurmak vb) komşu illerde bulundu.
Aliyar Aliyev, Greko-Romen güreşiyle ilgili ülke dahilinde, yurtdışında uluslararası yarışmaların defalarca birincisi oldu. Aliyar Aliyev'in verdiği eğitimle yetişmiş 8 sporcu Ülke ve SSCB şampiyonu olmuş, 10'dan fazla usta sporcu, uluslararası turnuvaların galibi, Haydar Memmedliyev ise güreşte dünya şampiyonu olmuş ve 2004 Yaz Olimpiyat Oyunlarında gümüş madalya kazandı.
Aliyar Aliyev şiir de yazıyordu.
Dostumuzu düşman sandık
Düşmanı dost sana-sana
Özgürlükten çok konuştuk
Fakat kaldık yana-yana
İrsi değiştir
Bakü'nün Narimanov ilçesindeki sokaklardan biri Aliyar Aliyev'in ismini taşıyor, orada Kahramanın büstü de var. 2017 yılında Bakü'nün Narimanov ilçesinde onun adını taşıyan sokakta bir hatıra anıtı açıldı.
Masazırda ismini taşıyan okul, Sumgayıt ve Binegadi'de ise "Aliyar" adında çeşmeler var. Sumgayit şehrinde bir spor kulübü ve kurduğu tabur onun adını taşıyor. Gubadlı'da anıtı yapılmıştır.
Filmografi değiştir
Nizami Abbas 2016 yılında Aliyar Aliyev hakkında "Pehlivan Komutan" adlı bir belgesel filmi çekti.
Ödüller değiştir
Aliyar Yusif oğlu Aliyev 10 Kasım 1992 tarihli Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı 301 sayılı Kararnamesiyle ölümünden sonra Azerbaycan'ın Ulusal Kahramanı adına layık görülmüştür.[8]
Kaynakça değiştir
- ^ "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları". anl.az (Azerice). anl.az. 20 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2016.
- ^ ""Əliyarın adı gələndə erməni döyüşçülərinin canına vəlvələ düşürdü"". www.zaman.az. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Vüqar Əsgərov. "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları" (Yenidən işlənmiş II nəşr). Bakı: "Dərələyəz-M", 2010, səh. 53.
- ^ "Milli Qəhrəmanlarımız gənclər üçün örnəkdir". www.anl.az (Azerice). www.anl.az. 19 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2016.
- ^ "Qubadlı döyüşlərinə könüllü gedən ilk idmançı – Milli Qəhrəman Əliyar Əliyev". www.aznews.az. www.aznews.az. 1 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2016.
- ^ "Şəhid Milli Qəhrəmanımızın doğum günüdür". www.bizimyol.info. www.bizimyol.info. 16 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2016.
- ^ "Əliyar Əliyev erməniləri belə darmadağın etmişdi". vizual.az. vizual.az. 29 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2016.
- ^ "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları -". Anl.az. 20 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2018.