Abrazyon aşınması

Abrazyon aşınması veya abrazif aşınma, (İngilizce; abrasive wear, Almanca; abrasiver verschleiß), çizilme aşınması olarak da bilinen, birbirine göre izafi hareket yapan iki cisim temas yüzeyleri arasına ortamdan kaynaklanan yabancı sert parçacıkların girmesiyle ortaya çıkan, aşındırdığı yüzeyde çizikler ve kesikler şeklinde hasara sebebiyet veren bir aşınma türüdür.

Bir mil üzerinde abrazyon aşınması sonucu oluşan yüzey pürüzlüğü

Pulluk ve benzeri aletlerde, kırıcılar ve iş makinelerinin kazıma bıçakları ve çalışma ağızları gibi makine parçalarında bu tür aşınma çok sık görülür. Taşlama işlemi gibi bazı durumlarda abrazif aşınma teknikte yararlı bir şekilde kullanılmaktadır.

Aşınma mekanizması

Üzerinde abrazyon aşınması oluşmuş bir başka mil

Yabancı katı parçacıklar, nispeten yüzey sertliği daha düşük olan yüzeye gömülürler. Daha sonra bu parçacıklar sert yüzeyden sanki eğelercesine veya zımparalarcasına malzeme kaldırırlar. Sert parçacıklar gömüldükleri yüzeyde de tahribat yaparlar. Bu aşınma zamanla o kadar hızlanır ki kısa sürede makine elemanları yüzeyinde hareket yönünde malzeme kaybından ötürü büyük çizikler ve oyuklar oluşur. Aşınma sonucu kopan parçalar da bu mekanizmaya dahil olurlar ve kısa sürede makine elemanları fonksiyonunu yitirir.

Aşındırıcı mineraller

Aşındırıcılar doğal veya sentetik olarak sınıflandırılabilir. Bileme taşları söz konusu olduğunda, doğal taşlar uzun süredir daha üstün kabul edilmektedir. Ancak malzeme teknolojisindeki ilerlemeler bu ayrımın daha az belirgin hale geldiğini göstermektedir. Birçok sentetik aşındırıcı doğal bir mineralle etkili bir şekilde benzerdir, tek farkı sentetik mineralin çıkarılmak yerine üretilmiş olmasıdır. Doğal mineralin daha az saf olması onu daha az etkili hale getirebilir.

Doğal aşındırıcı örnekleri:

• Kalsit
• Demir (III) Oksit
• Kum
• Ponza Taşı

Sentetik aşındırıcı örnekleri:

• Bor nitrüt
• Seramik
• Cam tozu

Alınabilecek önlemler

Her şeyden önce makine konstrüksiyonu, uygun sızdırmazlık elemanlarının seçimi sonucu sağlanacak iyi bir sızdırmazlıkla, dışarıdan gelebilecek pisliklerin içeri sızmasını önleyecek şekilde tasarlanmalıdır.

Makine elemanlarının yüzeyleri ısıl işlem ile sertleştirilerek bu tür aşınmaya karşı önlem alınmaya çalışılmalıdır. Yine aşınma dayanımı kazandırmak amacıyla yüzeyler kaynakla kaplanabilir, bu kaplama tabakası aşındıkça tekrar kaplanarak asıl parça abrazyon aşınmasından korunur.

Uygun yağlama yöntemi ile çevreden sızabilecek yabancı partiküller, talaş parçaları ve diğer pislikler sistemden uzaklaştırılmalıdır.

Ayrıca bakınız

• Triboloji
• Aşınma

Kaynakça

• Askeland, Donald R.; Malzeme Bilimi ve Mühendislik Malzemeleri - Cilt 2, Nobel Yayın Dağıtım, ISBN 975-591-106-5
• Akkurt, Mustafa; Makina Elemanları - Cilt 3, Birsen Yayınevi, ISBN 975-511-179-4
• Issler, L.; Hasar Bilgisi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları, 1976