.22LR
.22 LR (.22 Long Rifle, 22 cal., 22 kalibre) olarak adlandırılmakta ve kısaca .22LR olarak bilinmektedir. Metrik karşılığı 5.6x15mm'dir. .22 kalibre ilk olarak 1857 yılında amerikan Smith&Wesson firması tarafından "Smit&Wesson .22" fişeği olarak tasarlanmış olup daha sonra 1887'de J. Stevens Arms & Tool Company tarafından .22 Long fişeğinin kovanı ve .22 Extra Longın mermi çekirdeğinin kombinasyonu ile üretilmiştir ve Yüz yıldan fazladır bu kalibre, tabancanın yanı sıra revolver, yivli tüfek ve hatta av tüfeklerinde dahi kullanılmaktadır. .22LR Kenardan ateşlemeli sistem (Rimfire) özelliğine sahip olması ve çok küçük bir kalibre olması nedeniyle maliyeti çok düşüktür.[1]
| .22 LR | ||
|---|---|---|
| ||
| İki adet .22LR ile .45 ACPnin kıyaslanması. | ||
| Genel Özellikler | ||
| Uyruğu | ABD | |
| Çeşidi | Tüfek, Tabanca | |
| Kullanıldığı ülkeler | Sivil | |
| Kullanıldığı savaşlar | II. Dünya Savaşı | |
| Tasarımcı | J. Stevens Arms & Tool Company | |
| Fişek Özellikleri | ||
| Parent | .22 Long ve .22 Extra Long | |
| Kovan türü | Çerçeveli, Düz | |
| Çekirdek | .223 in (5.7 mm) | |
| Boyun | .225 in (5.7 mm) | |
| Base | .225 in (5.7 mm) | |
| Fişek çapı | .275 in (7.0 mm) | |
| Fişek kalınlığı | .040 in (1.0 mm) | |
| Kovan boyu | .590 in (15.0 mm) | |
| Boyu | .985 in (25.0 mm) | |
| Fünye | Tüfek, Tabanca | |
| Balistik başarımı | ||
.22LR Fişekler
değiştirFişek 1887 yılında J. Stevens Arms & Tool Company tarafından .22Long'a ait kovan ile .22Extra Long'a ait 40grain merminin birleştirilmesiyle geliştirilmiştir. Dünyanın en popüler kalibresi olarak bilinmekte ve yüz yıla aşkındır halen üretimde kalan ve 2002 yılında Amerikan Hornady tarafından geliştirilen .17 HMR piyasaya çıkana kadar rakibi yok denebilirdi .Bu fişeğin .22 Short, .22 Long ve .22 Extra Long varyasyonları da üretilmektedir.[1]
Tercih edilme nedeni
değiştir
Bu Kalibrenin en önemli tercih edilme nedeni maliyetinin düşük olmasıdır. Dünyada en çok kullanıaln tabanca kalibrelerinden olan 9x19mm Parabellum ile kıyaslandığında beşte birlik maliyeti göze çarpmaktadır ki bu kıyaslama tüfek mermileriyle kıyaslandığında çok daha büyük farklar ortaya çıkacaktır.
• En düşük tepme.
• Düşük ses.
Bu nedenlerle .22LR mermiler sportif atışlar, atış talimleri, zararlı hayvanların kontrolü(Pest control) gibi hedefler için kullanım açısından idealdir ve yüksek miktarlarda tüketilmektedir. Bu kalibrenin bir diğer kullanım alanı da model silahlardadır. Örneğin ABD gibi birçok ülkede M16, M4 carbine, G-36 ve HK 416 gibi ünlü piyade tüfekleri ve MP5 gibi ünlü makineli tabancaların birçoğu hemen daima yarı otomatik sivil kullanıma açık versiyonları bu kalibreyle üretilip satılmaktadır. (1986'dan beri ABD'de sivil kullanım amaçlı tam otomatik silah üretimi yasaktır vesadece o dönemden önce piyasaya çıkan silahlar siviller arasında el değiştirebilmektedir. söz konusu silahların yarı-otomatik versiyonları sivil satışa açık olsa da bu kalibreyle üretilen modeller hem çok daha ucuz hem de çok daha kolay bulunabilmektedirler ayrıca mühimmatının da çok çok daha ucuz olması en büyük avantajlarından sayılmaktadır. ayrıca üretilen bu silahlar bire bir orijinal silaha benzemekte ve birçoğu orijinal üreticinin lisansı altında farklı firmalar tarafından üretilmektedirler.[2])
Geri tepmesinin az olması (Küçük kovan, küçük mermi ve az baruttan dolayı) atış talimine yeni başlayanlara büyük avantajlar sunmaktadır. Böylelikle atıcı daha kolay ve kademeli olarak nokta atışı için vaz geçilmez bir gereklilik olan geri tepmeye karşı koyup kontrol etmeyi kavrayabilir. Keskin nişancı eğitiminde bu kalibre ile yapılan hatalar bariz olarak görülebilmekte ve düzeltilebilmektedir. Ayrıca enerjisinin düşük olması nedeniyle poligon atışlarında poligona verdiği zarar tabancaya kıyasla daha düşüktür ve kolaylıkla aynı yapıya sahip ancak daha uzun bir poligonda atış yapılabilir. Bu özellikler nedeniyle bazı poligonlarda daha güçlü tüfek kalibreleriyle atış yasaklanmıştır. (ancak Türkiye poligonlarında tüfek ile atış yasaktır ve sadece tabanca ile atışa izin vardır) Tüm bu anlatılanlara bakıldığında bazı tabancaların .22LR kalibreye sahip yedek namluyla beraber üretilme nedeni anlaşılmaktadır. Bu tip tabancalar özellikle silah bulundurma yasalarının yasakçı ve sıkı olduğu ülkeler için üretilmektedir ve yedek namlu Ruhsata işlenerek bulundurulabilir. Gerektiğinde silah temizlemek için söküldüğü gibi sökülür ve namlu değiştirilir 22LR şarjörü takılır ve çok daha düşük maliyetli poligon atışı için kullanılabilir. Ayrıca bahsedildiği gibi birçok ülke bu kalibrede üretilen tüfekler için ayrıcalık tanımaktadır. örneğin bazı ülkelerde bu tüfeklerle kullanılan az desibeldeki susturucuların dahi bulundurulmasına izin vermektedir. günümüzde pek çok ünlü silah üreticisi sivil kullanım için ürettiği av tüfeklerinin .22LR kalibresini de üretmektedir.[3] .22LR'nin savaşlarda kullanılma geçmişi pek parlak olmasa da II. Dünya Savaşında çok etkili bir rol oynamış sayılabilir. zira o dönemde susturucu teknolojisiyle daha yeni yeni tanışıldığı için yapılan susturucuların ses kesme oranları çok da yüksek değildi. ayrıca aynı teknolojiyle daha fazla genleşme odasına sahip susturucu üretmek, susturucunun ağırlığına ilaveten yeni bir problem daha doğurmaktaydı. üretilen susturucuların içindeki bölümler yani gaz genleşme odaları büyük fişeklerin iç basıncına dayanamıyor ve patlıyordu. böyle bir ortamda .22LR çok ideal bir seçenek olacaktı zira ürettiği basınç .45 ACP'ye kıyasla çok daha düşüktü ve kendi sesi de zaten düşüktü. William Joseph "Wild Bill" Donovan .22LR kalibre kendinden susturuculu High Standard HDM tabancayı bizzat Franklin D. Roosevelte tanıtmıştı. o dönemde 30 dB'e kadar sesi baskılayan bir model daha icat edilmemişti.Rosvelt mektup yazarken General Donovan'ın 10 kurşu ateşlediği halde Rosveltin bunu fark edememesi onu çok şaşırtmıştı. işte bu sebepten dolayı II. Dünya Savaşı sırasında 22LR komando birliklerinin tartışılmaz ve vaz geçilmez susturucu takılabilen silah kalibresi olmuştur.
Dünyada yıllık .22LR fişek üretim miktarının 2.5 milyar adet olduğu tahmin edilmektedir.[4]
Türkiye piyasasını ele aldığımızda bahsedilen tüm avantajlar yıllık 200 mermi sınırlamasından dolayı silinmekte ve bu nedenle çok tercih edilmemektedir. zira bu fişekler tüm düşük maliyetlerinin yanında kenardan ateşlemeli sistem(Rimfire)e sahip olmalarından dolayı tekrar doldurma olanağı da sunmamaktalar.
Performans
değiştir
Mermi çekirdeğinin ağırlığına ve yapısına göre çıkış hızı 330m/sn ile 530m/sn arasında değişmektedir. Enerjisi ise 104-204 Joule arasındadır.
.22LR'nin etkili mesafesi ansiklopedilerde 140m olarak gösterilmektedir. Bu mesafeden sonra oluşan düşüşü atıcının pratik olarak hesaplayabilmesi mümkün değildir. Ancak bu mesafe tüfeğin tipi ve modeline göre değişmektedir.
Fişeğin atış hassasiyeti de oldukça iyidir.91 metreye sıfırlandığında .22LR 40-grain fişeğin 46 metredeki yükseltisi 69mm ve 140 metredeki düşüsü ise 270mm gibi bir rakamda olmaktadır.
.22LR daha güçlü kalibreler kadar olmasa da oldukça tehlikelidir.370 metrede dahi hızı 150m/sn olmakta ve canlılara ciddi yaralar verebilmektedir. Fişeğin balistik menzili 2,400 metre civarındadır. Ancak 22 LR kalibresi birçok ülkede farklı bir kategoride sınıflandırılmakta ve av ruhsatı verilmemektedir. (genel anlamda birçok ülkede 6mm'nin altındaki çaplara av ruhsatı verilmemektedir. Zira bu kalibrelerle yapılan avlarda çoğu zaman hayati organlara alınan direkt atışlar dışında hayvan yaralanmakta ve kaçtığı yerde ölmekte veya acı çekmektedir.)[3][5]
.22LR mermileri kurşundur ve genelde bakır gibi kayıcı metalle kaplıdır. (Full Metal Jacket) İnce bakır kaplama, merminin namlu içi sürtünmesini azalttığından, süratini artırır ve namlu aşınımını azaltmaktadır. Merminin kurşununun uzun dönemde oksitlenmesine de engel olur. Uzun süre bekleyen fişeklerde kurşun oksitlenmesi oluşup çapın hafif de olsa genişlemesine yol açacağından fişeğin fişek yatağına girmesini dahi engelleyebilse de genellikle namlu içinde yiv-set ile olan sürtünmesinin artmasına bağlı performans düşüşüne neden olur.
Tipler
değiştir- Subsonic: normal tipler. Hızları Saniyede 340m'nin altındadır.
- Standart Hızlı mermiler: Genel hızları, saniyede 1050–1070 feet (320–325m) arasındadır.
- Yüksek Hızlı mermiler: Hızları saniyede 1200-1300feet civarındadır.
- Ultra Hızlı mermiler: Hılzarı saniyede 1400feetin üzerindedir.
Dipnot
değiştir- ^ a b Hornady Handbook of Cartridge Reloading, Fourth Edition, 1991, Hornady Manufacturing Company, Grand Island, NE.
- ^ H&K 416 .22LR
- ^ a b "Hunting and Wildlife Management". 14 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2011.
- ^ Hornady Handbook of Cartridge Reloading, Fourth Edition, 1991, Hornady Manufacturing Company, Grand Island, NE.