Şerh (Scholia)
Şerh [Scholia (tekil scholium ya da scholion, eski Yunancada "yorum, çıkarım" manasındaki Eski Yunanca: σχόλιονkökünden)] antik bir yazarın halihazırda var olan herhangi bir el yazmasına ilişkin, eserin köşelerine açıklama babında iliştirilmiş dilbilgisel, eleştirel veya açıklayıcı yorumlardır. Şerh (Scholia) üzerine çalışan kişiye yorumcu, tefsirci (scholiast) adı verilir. Kelimenin teyit edilmiş ilk kullanımı milattan önce birinci yüzyıla tarihlendirilmektedir.[1]
Tarihi değiştir
Antik şerh çalışmaları, antik dünya için birçok bakımdan, özellikle antik edebiyat tarihi üzerine, önemli bilgi kaynaklarındandırlar. En eski şerh çalışmaları, genellikle anonim vaziyette, (İlyada üzerine bir şerh (scholia), gibi) milattan önce 5. veya 4. yüzyıllara tarihlendirilmektedir. Şerh derleme çalışmaları, öne çıkmakta olan güzide örnekleri Başpiskopos Eustathius'un 12. yüzyıldaki Homeros'a Muazzam Yorumlar'ı ve Thomas Magister ile Demetrius Triclinius'un 14. yüzyıldaki Scholia Recentiora'sı olmak üzere, geç Bizans dönemlerine değin devam etmiştir.
Akabinde şerh çalışmaları, eserleri art arda çoğaltan kopyacılar ve el yazmalarının sahiplerince bozunuma uğramış ve bu durum bazı noktalarda, öylesi bir dereceye ulaşmış ki köşelerde açıklama iliştirilecek yerin kalmaması ile şerhlerin el yazmalarından ayrı bir çalışma şeklinde icra edilmesi şart olmuştur. Başlarda, tek bir açıklama üzerine olan bu durum akabinde birden fazlasını da ele alır hale gelmiştir. Bu durum ya önsavın yinelenmesi, ya "böylece", "nispeten", "bazılarınca" gibi öbeklerin farklı açıklamalar sunmak amacıyla kullanılması ya da diğer kaynakların açık bir şekilde alıntılanmasıyla belirtilir.
Öne çıkan scholia serileri değiştir
En önemlileri Homeros'un İlyada'sı üzerine olanlar arasından özellikle 10. yüzyılda bulunup Villoison tarafından 1781'de Venedik'teki Marciana Millî Kütüphanesi'nde keşfedilmiş serilerdir. (daha detaylı bilgi için bkz. Venetus A, Homeric scholarship).Hesiodos, Pindaros, Sofokles, Aristofanes ve Rodoslu Apollonios üzerine olan scholialar da son derece önemli addedilmektedir. Latince en önemli olanlar Servius'un Virgilius üzerine, Acro ve Porphyrio'nun Horatius üzerine ve Donatus'un Terentius üzerine olan eserleridir.
Antik açıklamaların listesi değiştir
Bazı antik şerh örnekleri "şerh (scholia)" yerine "açıklama" sıfatıyla nitelendirilecek derecede yeterli kalite ve önem arz etmektedirler. Ticari bir çevirinin varlığı genellikle "şerh (scholia)" ve "yorum"ları ayırt etmek için kullanılır. Aşağıda, ticari çeviri yapıldığı belirtilen antik açıklamaların kronolojik bir listesi verilmiştir:
- Asconius (muhtemelen milattan sonra 55 dolaylarında) Cicero'nun Pro Scauro, In Pisonem, Pro Milone, Pro Cornelio ve In Toga Candida'sı üzerine
- Servius (muhtemelen milattan sonra 400 dolaylarında) Virgilius'in Aeneis'i üzerine
- Macrobius (muhtemelen milattan sonra 400 dolaylarında) Cicero'nun Scipio'nun Rüyasıüzerine
- Proclus (muhtemelen milattan sonra 440 dolaylarında) Platon'un Parmenides, Timeos ve Öklit'in Elementler'i üzerine
- Boethius (muhtemelen milattan sonra 520 dolaylarında) Cicero'nun Topica'sı üzerine
Diğer kullanımlar değiştir
- Spinoza, Etika'sındaki önermelerin birçoğunu, bireysel önermelerin yorum ve açılımlarını veya bazen birkaç önermenin üzerinden geçen varımların kısa sonuç bölümlerini kendi şerhi ile açıklamıştır.
- Modern matematik metinlerinde, scholia sağlamanın geniş olarak açıklandığı veya daha öncesinde verilen kanıtlar ile karşılaştırıldığı dipnotlar olabilir. Bu noktada Bayes'in, Bernoulli Yöntemi'nin katsayısal önsel olasılığından ötürü Sürekli Tekdüze Dağılım varsayımı için bir gerekçe ileri sürdüğü scholiumu meşhur bir örnek olarak gösterilebilir.[2] Nispeten farklı bir kullanımın bir başka meşhur örneği Brook Taylor'un, sunulan önerilerin genellikle önerinin önemini daha kapsamlı bir vaziyette açıklayan bir şerhçe takip edildiği, Methodus Incrementorum'unda görülebilir.
- Scholia, klasik çalışmalar alanında akademik bir dergidir.[3]
- Wikidata üzerinden, özellikle bilimsel yayınlar için tarama yapan arama motoru: Scholia
- Nicolás Gómez Dávila çalışmaları neredeyse tamamen örtülü bir metnin, kendisinin"escolios" ("açıklamalar") olarak adlandırdığı özdeyişlerinden oluşan, modernliğin en akılcı eleştirmenlerinden birisiydi.
Kaynakça değiştir
Alıntılar değiştir
- ^ Cicero Ad Atticum 16.7.
- ^ Murray, F. H. (Şubat 1930). "Note on a scholium of Bayes". Bulletin of the American Mathematical Society. 36 (2). American Mathematical Society. ss. 129-132. 4 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2018.
- ^ Scholia 11 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Scholia reviews 1 Temmuz 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça değiştir
- Dickey, Eleanor. Ancient Greek Scholarship: A Guide to Finding, Reading, and Understanding Scholia, Commentaries, Lexica, and Grammatical Treatises. Oxford: OUP for the APA, 2007. ISBN 0-19-531293-7.
- Reynolds, L.D. and N.G. Wilson. Scribes & Scholars: a Guide to the Transmission of Greek & Latin Literature, 3rd ed. Oxford: Clarendon Press, 1991. ISBN 0-19-872146-3.
- Bu madde şu anda kamu malı olan bir yayından metin içermektedir: Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Scholium". Encyclopædia Britannica (11th ed.). Cambridge University Press.
Dış bağlantılar değiştir
- Euripides üzerine çevrimiçi scholia (Online scholia on Euripides15 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)