İyd-i Millî
İyd-i Millî, Osmanlı İmparatorluğu'nda 1909'dan itibaren, İkinci Meşrutiyet'in ilan tarihi olan 23 Temmuz günü kutlanmaya başlayan millî bayram.[2] Osmanlı İmparatorluğu'ndaki tek millî bayram olan İyd-i Millî'nin kutlanmasına 1923'te Türkiye'nin kurulmasının ardından da devam edilmiş ve 1934 yılında son kez kutlandıktan sonra 27 Mayıs 1935 tarihinde kabul edilen kanunla kaldırılmıştır.
Tarihi değiştir
Ülkede bir millî bayram günü oluşturma konusu ilk olarak Maarif Nazırlığı memurlarından Mehmed Ziya Bey'in başvurusu üzerine, İzmit mebusu Ahmed Müfid Bey'in Meclis-i Mebûsan'ın 21 Ocak 1909 tarihli oturumunda ilgili önergeyi okunmasıyla gündeme geldi.[3] Bu önerge 26 Ocak 1909 tarihindeki meclis oturumunda görüşülürken İstanbul mebusu Hüseyin Cahit Bey, devletin kuruluşu yerine İkinci Meşrutiyet'in ilan edildiği 23 Temmuz gününün millî bayram olarak kullanılmasını önerdi.[3] Mecliste yapılan oylama sonucunda konunun Layiha Encümeni'ne gönderilmesi kabul edildi.[4] Meclisin 1 Haziran 1909 tarihli oturumunda Layiha Encümeni'nden gelen mazbatanın okunup, oylamaya sunulmasının ardından 23 Temmuz gününün bayram olarak kullanılmasına karar verildi.[4] Bu karar, sonrasında Sadrazam Hüseyin Hilmi Paşa'ya sunuldu ve 30 Haziran 1909 tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla 23 Temmuz'da resmî kutlamalar yapılması konusunun meclis tarafından onaylanması konusundaki tezkere Meclis-i Mebusan Riyasetine gönderildi.[4] 5 Temmuz 1909 tarihinde düzenlenen Meclis-i Mebusan oturumunun ilk celsesinde okunan tezkere kabul edilerek yasalaştı.[4] Bu yöndeki kararname, 6 Temmuz 1909 tarihli Takvim-i Vekayi gazetesinde yayımlandı.[4]
23 Temmuz 1909 tarihli, İttihat ve Terakki Cemiyetinin sözcüsü niteliğindeki Tanin gazetesinde İyd-i Millî (Osmanlı Türkçesi: Millî bayram) terimi ilk defa kullanıldı.[2] İlk İyd-i Millî 23 Temmuz 1909 tarihinde, hem başkent İstanbul hem de imparatorluğun diğer şehirlerinde kutlandı.[5] Şişli'deki Hürriyet Tepesi'nde düzenlenen ve Padişah V. Mehmed'in de katıldığı kutlamalarda, 31 Mart İsyanı'nda ölenlerin anısına yapılan Abide-i Hürriyet'in temeli atıldı.[6] 1910 yılındaki kutlamalarda Osmanlı Donanması'nın geçit töreni de yer aldı.[7] 1911 yılındaki kutlamalar esnasında, yapımı tamamlanan Abide-i Hürriyet açıldı.[8] Sonraki yıllarda da tören ve geçitlerle kutlanan bayram, I. Dünya Savaşı sebebiyle 1915 yılında sadece Sadrazam Said Halim Paşa tarafından verilen bir ziyafetle kutlandı.[9] 1918'de yapılan törenlerin ardından ise, ülkenin işgal altında olması sebebiyle kutlama yapılmadı.[10]
Beş yıllık aranın ardından, 1923 yılında Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti tarafından düzenlenen törenlerle İyd-i Millî tekrar kutlanmaya başladı.[10] Cumhuriyet'in ilan edilip, Türkiye'nin kurulmasının ardından İyd-i Millî kutlanmaya devam etti.[2] 1925 yılında, cumhuriyetin ilan edildiği gün olan 29 Ekim'in Cumhuriyet Bayramı olarak millî bayram ilan edilmesiyle İyd-i Millî'nin önemi azaldı.[10] 27 Mayıs 1935'te kabul edilen "Ulusal bayram ve genel tatiller hakkında kanun" ile birlikte ise sadece 29 Ekim'in millî bayram olarak kutlanması ve İyd-i Millî'nin kaldırılması yasalaştı.[10]
Kaynakça değiştir
- Yamak, Sanem (Mart 2008). "Meşrutiyetin bayramı: "10 Temmuz îd-i millisi"". İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. 6 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2022.
- ^ Kuyaş, Ahmet (Temmuz 2009). "Talihin döndüğü tarih". NTV Tarih, 6. sayı. ss. sf. 65. ISSN 1308-7878.
- ^ a b c Kuyaş, Ahmet (Mayıs 2012). "Döneme ve duruma göre değişen resmî bayramlar". NTV Tarih, 40. sayı. ss. sf. 48. ISSN 1308-7878.
- ^ a b Yamak, Sanem; sf. 4
- ^ a b c d e Yamak, Sanem; sf. 5
- ^ Yamak, Sanem; sf. 8
- ^ Yamak, Sanem; sf. 9
- ^ Yamak, Sanem; sf. 14
- ^ Yamak, Sanem; sf. 15
- ^ Yamak, Sanem; sf. 17
- ^ a b c d Yamak, Sanem; sf. 18
Konuyla ilgili yayınlar değiştir
- Taşkent, Serkan (Temmuz 2016). "Osmanlı Devleti'nin kuruluşu değil toplumun kurtuluşu bayram oldu". #tarih. 7 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2022.