İsagoci
Isagoge, Îsâgûcî,[1] Porfirios tarafından Yunanca yazılan ve Boethius tarafından Latinceye çevrilen Aristoteles'in kategorilerine giriş niteliği taşıyordu. Onun ölümünden sonra en az bin yıl boyunca mantık üzerine standart ders kitabıydı. Tüm antik yorumcular Ammonius, Elias ve David'e göre, 268-270 yılları arasında Sicilya'daki Porfirios tarafından bestelenmiş ve Khrysaorium'a gönderilmiştir. Çalışma; "Porfirios ağacı" olarak bilinen, genel olarak maddeden bireylere kadar cinslerin ve türlerin oldukça etkili hiyerarşik sınıflandırmasını ve evrenseller sorunundan bahseden bir giriş içeriyordu.
Boethius'un Latince çevirisi, Avrupa okullarında ve üniversitelerinde standart bir Orta Çağ ders kitabı hâline geldi. Böylece mantık, Orta Çağ felsefi-teolojik gelişmelerine zemin hazırladı. Başta Boethius'un kendisi olmak üzere İbn Rüşd, Abelardus, Scotus gibi birçok filozof kitap hakkında yorumlar yazdı. Ockhamlı William gibi diğer yazarlar, bunları mantık üzerine ders kitaplarına dâhil ettiler.
Versiyonlar değiştir
Artık mevcut olmayan en eski Latince çevirisi, Marius Victorinus tarafından dördüncü yüzyılda yapılmıştır. Boethius, kendi çevirisinde büyük ölçüde buna güveniyordu. Bilinen en eski Süryanice çevirisi, 7. yüzyılda Baladlı Athanasius tarafından yapılmıştır. Eserin erken bir Ermenice çevirisi de mevcuttur.[2]
Giriş, İbnü'l-Mukaffa tarafından Süryanice bir versiyondan Arapçaya çevrildi. Uzun zamanlar Müslüman dünyasında standart mantığa giriş metni olarak kaldı ve teoloji, felsefe, gramer ve içtihat çalışmalarını etkiledi. Bu eserin uyarlamaları ve özetlerinin yanı sıra, Müslüman filozofların mantık üzerine yaptığı birçok bağımsız eserlere de Îsâgûcî adı verilmiştir.[1] Porfirios'un araz tartışması, araz ve özün uygulanması üzerine uzun zaman sürecek bir tartışmayı ateşledi.[3]
Öngörülebilirler değiştir
Porfirios Ağacı değiştir
Orta Çağ ders kitaplarında, çok önemli olan Arbor porfiri (Porfirios ağacı), maddenin mantıksal sınıflandırmasını gösterir. Günümüzde taksonomi, Porfirios ağacındaki canlı organizmaları sınıflandırmada kullanılan kavramlardan yararlanmaktadır.
Evrenseller sorunu değiştir
Bibliografya değiştir
- Barnes Jonathan (2003). Porphyry ile Girişe Giriş . Clarendon Press (Isagoge'nin modern çevirisi)
- Kral Daniel (2010). Aristoteles'in Kategorilerinin En Eski Süryanice Çevirisi: Metin, Çeviri ve Yorum . Brill
- "Porphyrii Isagoge translatio". Corpus scriptorum latinorum (Latince). 2 Eylül 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2008.
- "Porphyry, Introduction (or Isagoge) to the logical Categories of Aristotle. Preface to the online edition". Manuscripts. 14 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2008.
- Porphyry, Isagoge8 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., çevirisi Octavius Freire Owen (1853)
- MS 484/15 Commentum süper libro Porphyrii Isagoge; OPenn'de De decim çıkmaz29 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça değiştir
- ^ a b Esîrüddin el-Ebherî, Îsâġūcî, İstanbul 1312; a.e.: Mantığa Giriş (trc. Hüseyin Sarıoğlu), İstanbul 1998.
- ^ "Porphyry, Introduction (or Isagoge) to the logical Categories ofAristotle. Preface to the online edition". 3 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2020.
- ^ Encyclopedia Iranica, "Araz" (accident)