Üliger
Üliger (Moğolca: Улгэр, Rusça: Ульгэр), Moğol ve Buryat halk kültüründe masalları ve mitolojik öykülere verilen genel bir addır. Buryatlar ve diğer Sibirya kabileleri arasında sözlü geleneklerinin önemli bir parçasıdır ve diğer fonksiyonları arasında, Budist öykülerini[1] sözlü olarak iletmek için de kullanılmıştır. Sözlü gelenek göz önüne alındığında, Moğol literatüründe ağızdan ağza aktarılan öykülerin önemli bir kısmını oluştururlar. Bu öyküler, "Ülgerci" veya "Üligerçin" (İngilizce: ulgerchi veya uligershin) denilen öykücüler tarafından özellikle yaylı enstrümanlar eşliğinde okunur.
Üliger (Türkçe "Ülger") sözcüğü şiir şeklindeki masal, olağanüstü öykü anlamına gelir. Söylencelerden ve nesile nesile aktarılagelen öykülerden oluşur. Moğolca Ügül, Mançuca Üg sözcükleri anlatmayı[2] ifade eder.
Moğolistanda 1960 yılında Üligerleri toplamak için "Üliger Evi" (Moğolca: Улгэрийн танхим, Rusça: Палата Ульгэров) adı verilen özel bir birim oluşturuldu. Burada günümüzde 250'den fazla Üliger'in bulunduğu bilinmektedir.
Konular değiştir
Üligerler genellikle tarihsel ve mitolojik kahramanların efsanelerini anlatırlar. Genellikle kış aylarında ateşin etrafında anlatılan bu öykülerde ortak bir motif olarak kötülüğü simgeleyen "Mangus" adlı bir canavar bulunur.[3]
İlgi gören Üligerler, Cengiz Han'a atfedilen hikâyeler, atasözleri ve destanları da içerir. Kral Geser Destanı gibi uzun mitler günümüzde bile Moğol anlatıcılar tarafından bugün de ezbere okunur. Geser Destanı, yalnızca Moğol folklorunun bir parçası değil, aynı zamanda Tibet ve Çin tarihinin de ortak unsurudur. Ancak, türün sözlü doğası nedeniyle, çok sayıda varyantlarının her zaman bulunduğu rahatlıkla söylenebilir.
Kaynakça değiştir
- ^ "S. Yoshitake, "A Chapter from the Uliger-Un Dalai", Bulletin of the School of Oriental Studies, 1928". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2012.
- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ ""Mongolian Literature", Encyclopædia Britannica". 7 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2012.