Seretse Khama
Sir Seretse Khama (d. 1 Temmuz 1921 - ö. 13 Temmuz 1980), Botsvanalı siyasetçi. Khama, Afrika kıtası ülkesi Botsvana'nın bağımsızlığını kazandığı 1966 yılından hayatını kaybettiği 1980 yılına kadar ilk devlet başkanı olarak görev yapmıştır.
| Seretse Khama | |
|---|---|
| 1. Botsvana Devlet Başkanı | |
| Görev süresi 30 Eylül 1966 - 13 Temmuz 1980 | |
| Yerine gelen | Quett Masire |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1 Temmuz 1921 Serowe |
| Ölüm | 13 Temmuz 1980 Gaborone |
Ülkedeki Bamangvato etnik grubunun bir üyesi olarak o dönem Birleşik Krallık himaye bölgesi konumunda olan Bechuanaland'da dünyaya gelen Khama, o yıllarda Bamangvatoların şefi konumunda olan III. Khama'nın torunu, II. Sekgoma'nın da oğluydu. Hayatının son on yedi yılını sürgünde geçiren babasının hayatını kaybetmesi neticesinde kabile şefini otomatikmen elde eden Khama, yaşı gereği bu görevi üstlenemeyince naibi olarak amcası Tshekedi Khama bu görevi onun adına yürütmüştür. Çocukluğunun büyük kısmını Güney Afrika'da yatılı okullarda geçiren Khama, bu süreçte Tiger Kloof ile Lovedale Misyon Okulu'nu ziyaret etmiştir. Üniversite döneminde yine Güney Afrika'da bulunan Fort Fare Üniversitesi'ne giden Khama, Johannesburg'da okuduğu bir dönemde kabilesinin şefliğini üstlenmesi konusunda ricada bulunulmuş ancak kendisi eğitimine devam etme yönünde karar vermiştir. Lisansını sanat üzerine yapan Khama, Ağustos 1945'ten itibaren Oxford Üniversitesi'ne bağlı Balliol College'da eğitim görmüştür. Eğitim hayatının ardından deneyimlerini Londra'da avukat olarak Royal Courts of Justice bünyesinde gerçekleştirmiştir.
1947'de o dönem Lloyd’s of London'da çalışan İngiliz Ruth Williams ile tanışan Khama, bir yıllık bir sürenin sonunda Williams ile evlenmeye karar verirler. Bu evlilik kararı her iki grupta da sorunlara neden olmuş, Bamangvato ihtiyar heyeti, saraylarında beyaz bir kişinin bulunmalarını istememiş aynı süreçte komşu Güney Afrika'da da yürürlüğe giren Apartheid politikaları nedeniyle de hükûmet başkanı Daniel François Malan politikalarında genel olarak iç işlerinde söz sahibi olmak istedikleri Bechuanaland'da beyaz birisinin siyah tenli birisiyle evlenmesine olumsuz yaklaşmıştı. Khama'nın amcası Tshekedi Khama yeğeninin derhal Bechuanaland'a geri dönmesini ve evliliğin geçersiz kılınmasını talep etmiştir. Khama'nın geri dönmesi ile birlikte ihtiyar heyeti tarafından Kgosi (şef) olarak ilan edilmiştir. Eşinin halk tarafından sevilen bir şahsiyet olması neticesinde amcası taleplerinden vazgeçerek ülkeyi terk etmiştir. Bu gelişmelerden sonra Londra'ya geri dönen Khama, eğitimine devam etmiştir.
Khama'nın gerçekleştirdiği evlilik olayı bu süreçte Güney Afrika'nın gündeminden düşmemiş, kendi siyasi hareketlerine ters olarak gördükleri durum için Britanya hükûmetinin de 1950 yılında devreye girmelerini sağlamışlardır. O dönem Güney Afrika'yı gözden çıkarılabilecek bir ülke olarak görmeyen Britanya hükûmeti, İngiliz Milletler Topluluğu Olayları Bakanı vasıtasıyla Khama ile görüşmüştür. Khama bu görüşmeden kendisine Bechuanaland'ı temsil görevini bırakması karşılığında her yıl herhangi bir vergiye tabi olmayan 1.100 İngiliz sterlini verilmesini ve İngiltere'de kalmaya devam etme hakkının verileceğinin teklif edildiğini söylemiştir. Khama bu teklifi kabul etmemesi sonucunda Güney Afrika'nın da baskıları sonucunda himaye bölgesi Bechuanaland'dan kovulmuştur.
Bamangvatolar uzun bir süre yeni bir şef seçme konusunda direnmiş, bunun üzerine Britanyalılar şefliğin bir sonraki hak sahibi Rasebolai Kgamane'yi şef olarak ilan etmişlerdir. Khama'nın 1956 yılında tüm haklarından feragat ettiğini bildirmesi üzerine eşi ile birlikte Bechuanaland'a geri dönmesine izin verilmiştir. Khama geri döndükten sonra kabileyi ilgilendiren konularda Kgamane'ye destek olmanın dışında fazla göz önüne çıkmadan hayvancılık ile uğraşmıştır.
1960 yılında gerçekleştirilen anayasa değişikliği sonucunda yasama meclisinde bulunan 35 sandalyeden 12'sini Afrikalı yerel kişilere ayrılacağının belli olması sonucunda Khama vekil olarak mecliste yer almıştır. Ocak 1962'de Bechuanaland Demokratik Partisi'ni kuran Khama, yeni partisi ile girdiği 1965 seçimlerinde 31 sandalyenin 28'ini elde ederek büyük başarı kazanmıştır. Bu sonuçlar doğrultusunda bölgenin başbakanı olan Khama, ülkesinin 30 Eylül 1966 yılında Botsvana ismi ile bağımsız olmasını sağlamıştır. Yeni ülkenin ilk devlet başkanı olarak makama çıkan Khama, partisinin adını da yeni ülkenin adı doğrultusunda Botsvana Demokratik Partisi olarak değiştirmiştir. II. Elizabeth 1966 yılında kendisine soyluluk unvanını vermesi ile Sir unvanını almıştır.
1966 yılında üstlendiği devlet başkanlığı makamını 1969, 1974 ve 1979 yıllarında gerçekleştirilen seçimlerde de partisi BDP'nin başarılı çıkması ile muhafaza etmeyi başarmıştır. Botsvana 1966 ile 1980 yılları arasında dünya genelinde en hızlı büyüyen ekonomiye sahip olmuştur.[1] Khama yaşadığı sağlık sorunları nedeniyle 13 Temmuz 1980 tarihinde ölmüştür.
Khama'nın oğlu Ian Khama 2008-2018 yılları arasında ülkenin devlet başkanı olarak görev yapmıştır.
Kaynakça değiştir
- ^ Acemoglu, D., S. Johnson and J.A. Robinson. 2003. “An African Success Story: Botswana.” Chapter 4 in 14 in D. Rodrik (Ed.). 2003. In Search of Prosperity: Analytical Narratives on Economic Growth. Princeton: Princeton University Press. Sayfa 80-119
Dış bağlantılar değiştir
| Wikimedia Commons'ta Seretse Khama ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- University of Botswana da yer alan biyografisi 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (englisch)
- Kısa bir biyografi ve resimler 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.