Chicago Boys
Chicago Boys (Türkçe: Şikago Oğlanları), 1970 ve 1980'lerde tanınmış bir grup Şilili ekonomist. Bu adlarını, Milton Friedman ve Arnold Harberger'in ders vermekte olduğu Şikago Üniversitesinin ekonomi bölümünden mezun olduklarından almışlardır. Bazıları da, Şikago Üniversitesinin destek vermiş olduğu Şili Papa Katolik Üniversitesinin ekonomi bölümünden mezun olmuştur.
Güney Amerika'ya döndüklerinde, Şili askerî cuntası (1973–1990) başta olmak üzere çok sayıda Güney Amerika devletinin hükûmetlerinde görev almışlardır. Ekonomi danışmanları olarak başlamış oldukları bu görevlerde, birçoğu yüksek mevkilere ulaşmıştır.[1]
Heritage Vakfı, Şili'nin Güney Amerika'nın en iyi performans gösteren ekonomisi olmasını ve dünyanın en işletme dostu ülkelerinden birine dönüştürmelerinde Chicago Boys'u övse de; Chicago Boys'u eleştirenler işsizlik oranındaki büyük artışların nedeninin Chicago Boys'un öğütleri üzerine uygulanmış enflasyon karşıtı politikalara dayandırılabileceğini söylemektedir.[2] Nobel ödüllü Amartya Sen gibi bazıları da Chicago Boys'un uygulamış olduğu ekonomik politikalarının kasıtlı olarak Güney Amerika halkı pahasına ABD şirketlerinin çıkarlarına hizmet etmeyi amaçladığını iddia etmiştir.[3][4][5]
Tarihleri değiştir
"Chicago Boys" terimi, 1980'lerin başlarından beri[6] liberter ekonomi teorilerini okuyan veya onlarla özdeşleşmiş Güney Amerikalı ekonomistleri tanımlamak için kullanılmıştır. Bazıları Harvard Üniversitesi veya MIT'te başarı kazanmış olsalar bile (aşağıya bkz.), bu terim genel olarak Şikago Üniversitesinde öğrenim görmüş olanları tanımlamak için kullanılmıştır.
Chicago Boys, General Augusto Pinochet'nin yönetimi sırasındaki Şili'de başlatılan ilk reformların mühendisleri olarak öne çıkmıştır. Milton ve Rose Friedman, yazmış oldukları anılarında "Chicago Boys"u kullanarak, bu terimin yaygınlaşmasına neden olmuştur.
Milton ve Rose Friedman'ın anılarında şunlar yazmaktaydı: "1975'te, enflasyon Şili'de yaygınken bir dünya resesyonunun Şili'de bir bunalıma da yol açmasıyla, General Pinochet kurtuluşu 'Chicago Boys'ta bularak onların birkaçını hükûmetininin yüksek mevkilerine atadı."[7]
Chicago Boys'un eğitim programı, 1950'lerde ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından uluslararası ekonomik kalkınma için ilk ABD programı olan Nokta Dört Programı aracılığıyla düzenlenen "Şili Projesi"nin sonucuydu. Şili'nin ekonomik beyin takımını etkilemeyi amaçlayan Ford Vakfı ve Rockefeller Vakfı tarafından finanse edildi. Şikago Üniversitesinin ekonomi bölümü, Şili Katolik Üniversitesi ile burs programları oluşturdu. 1957 ile 1970 yılları arasında yaklaşık yüz tane seçilmiş öğrenci, önce Şili'de bir çıraklık programı ve ardından Şikago'da yüksek lisans çalışmasında eğitim aldı.
Proje 1970'lerin başına kadar olaysız geçti. Chicago Boys'un düşünceleri; bazılarının 189 sayfalık El ladrillo ("tuğla") takma adlı bir "Ekonomik Kalkınma İçin Program" hazırlamasına karşın Şili'nin ekonomik ve politik düşüncesinin uçlarında kaldı.[8] Hazırlanmış bu yazı, 1969'da Jorge Alessandri'nin başarısız başkan adaylığının bir parçası olarak sunuldu. Alessandri, El ladrillo'yu görmezden geldi ancak 11 Eylül 1973'teki Şili darbesinin Augusto Pinochet'yi iktidara getirmesinden sonra projeye olan ilgi yeniden oluştu ve proje yeni rejimin ekonomik politikasının temeli oldu.
ABD Dışişleri Bakanlığının Şili Projesi sona ermesine karşın Şili ile Şikago Üniversitesi arasındaki eğitim bağlantısı hâlâ devam etmektedir. Chicago Boys da dahil olmak üzere üniversiteden mezunlar için çok sayıda ağ kuruluşlarından biri "Latin American Business Group at Chicago Booth School of Business" (LATAM)'dır. Popüler kültürde, iş dergilerinde, basın ve medyada terim hâlen kullanılmaya devam etmektedir. Chicago Boys adında bir Şili filmi de vardır.[9][10]
Tanınmış Chicago Boys değiştir
Şili değiştir
Bazıları:
- Jorge Cauas, Maliye Bakanı, 1975–1977.
- Sergio de Castro, Maliye Bakanı, 1977–1982.
- Pablo Baraona, Ekonomi Bakanı, 1976–1979.
- José Piñera, Çalışma ve Emeklilik Bakanı, 1978–1980; Maden Bakanı, 1980–1981. (Harvard'da Ekonomi Yüksek Lisansı ve Doktora derecesi aldı. )
- Hernán Büchi, Maliye Bakanı, 1985–1989. (Columbia Üniversitesi'nde MBA aldı. )
- Şili Merkez Bankası Başkanı Alvaro Bardón; Ekonomi Bakanı, 1982–1983.
- Juan Carlos Méndez, Bütçe Direktörü, 1975–1981.
- Emilio Sanfuentes, Şili Merkez Bankası Ekonomi Danışmanı.
- Şili Merkez Bankası Başkanı Sergio de la Cuadra; Maliye Bakanı, 1982.
- Rolf Lüders, (Ekonomi Bakanı, 1982; Maliye Bakanı, 1982-83)
- Francisco Rosende, Araştırma Müdürü, Şili Merkez Bankası, 1985 ve 1990; Antitröst Komisyonu, 1999 ve 2001; PUC İşletme ve Ekonomi Fakültesi Dekanı ve İktisat Profesörü, 1995-devam ediyor.[11]
- Miguel Kast, Planlama Bakanı, 1978–1980; Çalışma Bakanı, 1980–1982; Şili Merkez Bankası Başkanı, 1982–83.
- Martín Costabal, Bütçe Direktörü, 1987–1989.
- Juan Ariztía Matte, Emeklilik Müfettişi, 1980–1990.
- Maria Teresa Infante, Çalışma Bakanı, 1988–1990.
- Camilo Carrasco Alfonso, Merkez Bankası Genel Müdürü, 1994–2005.
- Joaquín Lavín, Eğitim Bakanı, 2010–2011; Planlama Bakanı, 2011–2013; Las Condes Belediye Başkanı, 2016-günümüz
- Maliye Bakanı Genelkurmay Başkanı Cristián Larroulet Vignau; Ulusal Özelleştirme Komisyonu üyesi; Antitröst Komisyonu Başkanı; Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği Bakanı, [SEGPRES] 2010 - devam ediyor; Özel bir düşünce kuruluşu olan Libertad y Desarrollo'da İcra Direktörü; Dekan ve Ekonomi Profesörü; Universidad Del Desarrollo (UDD), Santiago, Şili'deki İşletme ve Ekonomi Fakültesi; birkaç kamu kuruluşunun yönetim kurulu üyesi; Mont Pelerin Derneği üyesi .[12]
- Juan Andrés Fontaine, Ekonomi Bakanı, 2010–2011.
- 1998'de 33,1 milyar ABD dolarının üzerinde varlığa sahip Şili'nin en büyük holdinglerinden biri olan Quinenco'nun CEO'su Francisco Perez Mackenna; Banco de Chile, Madeco, CCU, Inversiones y Rentas, LQIF, ECUSA, CCU Argentina ve Banchile Corretores de Bolsa dahil olmak üzere birçok Quinenco grup şirketinin yöneticisi ve Vina San Pedro Tarapaca Yönetim Kurulu Danışmanı; CCU CEO'su, 1991–1998. (Universidad Catolica de Chile'den İşletme derecesi ve Şikago Üniversitesinden MBA derecesi aldı.[13]
- Ernesto Fontaine, Profesör, Ekonomi ve İdare Fakültesi, Pontificia Universidad Católica de Chile ; 1976'da Inter American Development Bank tarafından finanse edilen Şili'ye döndü; Kamu görevlilerinin ekiplerini Proje Hazırlama ve Sosyal Değerlendirme konusunda eğiten bir Teknik Yardım Programı düzenlediği Amerikan Devletleri Örgütü'nün (OAS) "dış finansman birimi" başkanı;[14] Dünya Bankası danışmanı, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD); 20 Ocak 2014'te akciğer kanserinden öldü.
Güney Amerika'nın başka yerlerinde değiştir
Chicago Boys'un en büyük ve en tanınmış grubu Şili kökenli olmasına karşın aynı dönemden Şikago Üniversitesinden başka birçok Güney Amerikalı mezun vardır. Bu ekonomistler, kendi ülkelerinin ekonomilerini biçimlendirmeye devam etmişlerdir. Bunlardan bazıları; Meksikalı Sócrates Rizzo, Francisco Gil Díaz, Fernando Sanchez Ugarte, Carlos Isoard y Viesca, Arjantinli Adolfo Diz, Roque Fernández, Carlos Alfredo Rodríguez, Fernando de Santibañes ve Ricardo Lopez Murphy; Brezilyalı Paulo Guedes ve Peru, Kolombiya, Uruguay, Kosta Rika ve Panama'dan birçok diğerleridir.
Ayrıca bakınız değiştir
Konuyla ilgili yayınlar değiştir
- Valdés, Juan Gabriel (1995), Pinochet's Economists: The Chicago School of Economics in Chile, Cambridge, Cambridge University Press .0-521-45146-9ISBN 0-521-45146-9
- Constable, Pamela ve Arturo Valenzuela (1991), A Nation Of Enemies: Chile Under Pinochet 1 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., New York, WW Norton .9780393309850ISBN 9780393309850
- Fontaine Aldunate, Arturo (1988), "Los Economistas ve Presidente Pinochet", Zig Zag
- Şok Doktrini - Naomi klein İlk yayın tarihi: 2007
Dış bağlantılar değiştir
(Hepsi İngilizcedir)
- NPR Planet Money - Chicago Boys Pt. 1 25 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- NPR Planet Money - Chicago Boys Pt. 2 26 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- PBS Video klip - Chicago Boys ve Pinochet 9 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Şili Neoliberal Bir Başarı mı? 19 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dollars & Sense dergisinin 2004'te Chicago Boys'un politikalarının analizi
- Forbes dergisi 2010-3-17 makalesi 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Ses klibi - 'Chicago Boys' Şili'nin Ekonomisinde Kalıcı Miras Bıraktı, Ulusal Halk Radyosu 28 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça değiştir
- ^ Naomi Klein, 2007, The Shock Doctrine: The Rise of Disaster Capitalism
- ^ "Chile, Index of Economic Freedom". 2015. 17 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Kris Vanden Berg, 2012, Nixon’s Foreign Policy in Chile: Economic Securities over Human Rights
- ^ "Chile: Anatomy of an economic miracle, 1970-1986". libcom.org. 12 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2020.
- ^ "Chile and the United States: Declassified Documents Relating to the Military Coup, September 11, 1973". nsarchive2.gwu.edu. 24 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2020.
- ^ "What Latin America Owes to the "Chicago Boys"". Hoover Digest. Stanford University. 30 Ekim 1997. 30 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2012.
- ^ Two Lucky People: Memoirs. Milton Friedman and Rose D. Friedman. University of Chicago Press, 1998. p. 398.
- ^ El Ladrillo. Bases de la política económica del gobierno militar chileno.Santiago: CEP 2nd edition1992
- ^ "Chicago Boys". 5 Kasım 2015. 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2020 – IMDb vasıtasıyla.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2021.
- ^ "Latin American Business Group at Chicago Booth School of Business (Latam Group) Speaker Profile". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2014.
- ^ "Latin American Business Group at Chicago Booth School of Business (Latam Group) Speaker Profile". 17 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2014.
- ^ "Latin American Business Group at Chicago Booth School of Business (Latam Group) Speaker Profile". 17 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2014.
- ^ "Latin American Business Group at Chicago Booth School of Business (Latam Group) Speaker Profile". 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2014.