Orta Dünya evreni: Revizyonlar arasındaki fark

{{dablink|Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreni ile ilgili yazdığı öykülerin büyük bir kısmının yaşandığı hayalî mekan için bakınız: [[Orta Dünya#Orta Dünya kıtası|Orta Dünya kıtası]]}}

[[J. R. R. Tolkien]], [[İngiliz Edebiyatı]]'na bir [[mitoloji]] kazandırmak gayesiyle "'''Orta Dünya evreni'''"ni<ref>Bu hayalî evreni adlandırmak için "'''Tolkien evreni'''", "'''Tolkien mitolojisi'''", "'''Tolkien efsaneleri'''", "'''Orta Dünya efsaneleri'''" gibi başka adlar da kullanılmaktadır.</ref> kurgulamıştırkurguladı.<ref>Tolkien'in bazı hayranları tarafından '''Orta Dünya mitolojisi''' tabiri kullanılır. Yüksek fantazi sınıfına giren kurgulamalar, insanlar ona inanmadıkları ve ruhâni (veya psikolojik) yaşantıyla bir bağ kurmadıkça, [[mitoloji]] seviyesine ulaşamaz. Günümüz itibariyle dünyada, Orta Dünya evreninin bir inanç olarak benimsendiğini kanıtlayacak bir bilimsel veri yoktur.</ref> [[Tolkien]] kurgusal Orta Dünya evreninde hiçbir dine değinmemişdeğinmedi, ''[[Silmarillion]]''’da kendi yaratılış öyküsünü kurmuşturkurdu. Yazar, kitaplarında ögeleri birbiriyle tutarlı bir hayalî evren yapmaya büyük bir çaba harcamıştırharcadı. Öyle ki, 81 yıllık yaşamının büyük bir kısmını bu efsaneyi üretmeye adamıştır. Orta Dünya evreninin gerçek dünyayla alternatif ırkları, milletleri, dilleri, vs. vardır. Bu ırklar, [[Ainur]], [[Elf (Orta Dünya)|elfler]], [[İnsan (Orta Dünya)|insanlar]], [[Cüce (Orta Dünya)|cüceler]], [[Ork (Orta Dünya)|orklar]], vd.

'''Eä''' da denilen bu yaratılmışlar aleminin bir yaratıcısı vardır. Elfler tarafından '''Ilúvatar''' olarak isimlendirilen bu yaratıcı, kendisinden başka hiçbir şey yokken, önce "'''Ainur'''"u yaratmıştıryarattı. Sonra Ainur'laAinurla birlikte [[Ainulindalë|Büyük Müzik]]'i üretmiştir. Ardından, Ainur'aAinura, müzikteki evreni -[[Arda (Orta Dünya)|Arda]]'yı inşa etmelerini emretmiştiremretti. Fakat, müziğin normal seyrine aykırı davranan [[Melkor]], Ilúvatar'ın istediği evrenin inşası sırasında da aynen müzik icra edilirken yaptığı gibi isyan etmişetti ve yanına daha az güçlü olan başka yaratıklardan da toplayarak mükemmel tasarımın ortaya çıkmasını engellemiştirengelledi.

J. R. R. Tolkien'in kurgusal [[Orta Dünya]] evreninin başlangıcını anlattığı eseri [[Ainulindalë]]'de kainatın içindeki ve dışındaki bütün varlıkların hepsine birden (kainata) verilen isim '''Eä'''’dır. Eä'nın etrafı varlık ötesi Boşluk'la çevrilidir. Eä'nın içinde yer alan uzaya ise '''Arda''' denir. Arda, Eä'nın tam ortasında yer almaktadıralır. Arda'nın '''Boşluk''' denilen kısmı [[Ekkaia|Kuşatan Deniz]]'i her yönden sarmış durumdadır. [[Ainur]], Eä'nın merkezinde yaratılmış olan Arda'ya iner ve bomboş bulur. Daha önce Ainulindalë'de hayalini gördükleri yer değildir burası. Ainur, hayalini gördükleri varlığı Arda'yı yaratmak için işe koyulur. '''Ambar'''’ın (Yeryüzü'nün)üzerine yerşekillerini yaparlar. Fakat [[Melkor]] her zaman karşılarında durur. Asla, [[Valar]]'ın yapmayı arzuladığı şeyleri yapmalarına izin vermez. Sonuçta, Arda'nın yaratılması tamamlandığında Valar üzülür. Karşılarındaki evren, hayal ettikleri evren değildir. Melkor ve iyi Valar arasındaki mücadeleler, çağlar boyunca hiç bitmez ve daha sonraları hayata gözlerini açan ırklar, kendilerini iyi Valar ile kötü Melkor arasında tercih yapmak durumunda bulur. İyi tarafı ve kötü tarafı seçenler arasındaki savaşlar [[Birinci Çağ]]'ın sonunda Melkor yenilene kadar ve [[Üçüncü Çağ]]'ın sonunda Melkor'un en büyük hizmetkârı [[Sauron]] nihai olarak yenilene kadar devam eder.

Orta Dünya tarihini anlatan [[Silmarillion]], [[Húrin'in Çocukları]], [[Hobbit]], [[Yüzüklerin Efendisi (kitap)|Yüzüklerin Efendisi]], vd. kitaplarda Orta Dünya'nın aydınlığa erişmiş ve karanlıkta kalmış ırkları ve kavimleri arasındaki savaşlar, olaylar ve trajediler işlenir. Orta Dünya evrenini anlatan kitapların bir kısmı Tolkien'in ölümünden sonra, oğlu [[Christopher Tolkien]]'in -babasının yaklaşık 50 yıllık bir dönemde kaleme aldığı bütün notları incelediği- büyük çabası ile yayına hazır hale gelmiştirgeldi.

* <div id="Boşluk">'''Boşluk''', Avakúma, Kúma, Dış Karanlık, Kadim Karanlık, Sonsuz Karanlık - Varlık aleminin dışında, Sonsuz Salonlar'ın, Arda'nın ve bütün Eä'nın dışında soyut bir antivarlıktır. Tam olarak belirtilmemekle beraber, Eä'nın etrafını çevreleyen Boşluk'la -Eä'nın içinde yer alan- Arda'nın etrafını çevreleyen boşluk birbirinden farklıdır. Zira, birisi Eä'yı çevrelerken, diğeri Eä tarafından kuşatılmaktadır. Boşluk'ta hiçbir güç ve yetenek etkinlik gösteremez. [[Morgoth|Melkor]], [[Öfke Savaşı]]'ndan sonra Boşluk'a atılmıştıratıldı, fakat efsaneye göre, dünyanın sonunun geleceği ahir zamanda dünyaya gelmenin bir yolunu bulacaktırbulacak ve [[Túrin Turambar]] tarafından ebedî olarak öldürülecektiröldürülecek.</div>

* <div id="Eä">'''Eä''', (Kainat) - '''Eä''' [[Quenya]] lisanında kainatı (yaratılmışlar alemini) ifade etmek için kullanılır. Kelimenin kökeni Quenya'da ''olmak'' fiilidir. Bu açıdan, Eä'nın mahiyetini ayırt etmek için "''mevcut olmayan''"ın zıttı olarak "''mevcut olan''" tanımlaması yapılır. Buradan yola çıkarak Eä'nın haricindeki her şey -[[Eru Ilúvatar|Ilúvatar]]'ın Sonsuz Salonları da dahil olmak üzere- maddeötesi -dolayısıyla soyut ve mahiyeti anlaşılmaz- varlıklardır. -Eru'nun ilk yarattığı- Meleksi varlıklar [[Ainur]], Eä'nın dışında iken Eä'yı "Küçük Krallık" olarak nitelemişlerdirnitelediler. Buradan yola çıkarak, Eru'nun ([[Tanrı]]'nın) gözünde bütün yaratılmışlar alemi -yaratılmışlar alemi haricindeki varlığa kıyasla- görece çok küçük bir şeydir. Eru Ilúvatar, yaratılmışlar alemini düşünceden gerçekliğe dönüştürmek için "'''Eä!'''" ('''Ol!''') demiştir.

*** <div id="Vaiya">'''Vaiya''', Ekkaia, Kuşatan Deniz, Çevreleyen Deniz, ([[Dış uzay]]) - [[İkinci Çağ]]'ın sonunda yaşanan tufandan önce dünyanın etrafını çevreleyen karanlık denizdir. Vaiya, dünyayı tamamen çevreler ve dünyanın altında bir deniz, üstünde de hava olarak mevcuttur. Arda, Vaiya'nın içinde -denizde yüzen bir gemi gibi- yüzen bir varlık olarak tasvir edilmiştiredilir. Suların Efendisi [[Ulmo]], Arda'nın köklerinin altında Vaiya'da yaşar. Vaiya, son derece soğuktur, öyle ki, Vaiya'nın suları ile [[Belegaer]]'in sularının kesiştiği [[Orta Dünya]]'nın kuzeyinde [[Helcaraxë]] buzulu oluşmuştur. Ulmo'nun gemileri dışında Vaiya'da hiçbir gemi yüzemez. [[Númenor]]luların gemileri Vaiya'nın üzerinde yüzmeye çabalamışçabaladı fakat batmıştırbattı ve içindekiler boğulmuşturboğuldu. Güneş, yerin etrafında dolanırken, Vaiya'nın su kesiminden geçerdi ve o zamanlar Vaiya'nın suları ısınırdı. Arda, yuvarlaklaştırıldığında Vaiya yok edilmiştir,edildi bununla birlikte,veya üst [[Dünya'nın atmosferi|atmosfere]] dönüştürüldüğü de tahmin edilmektedirdönüştürüldü.</div>

******* <div id="Ambar">'''Ambar''', Imbar, ([[Yeryüzü]]) - Dünyanın atmosfer hariç kısmı, karalar ve denizler. [[Orta Dünya]] Ambar'daki kıtalardan birisidir. Tolkien'in anlattığı öykülerin birçoğu bu kıtada geçtiği için Tolkien'in kurgusal evrenineevreni debütünüyle Orta Dünya evreni, Orta Dünya efsanesi gibi adlaradlarla verilmiştiranılageldi.</div>