Nestûrîlik: Revizyonlar arasındaki fark

'''Nestûrîlik''', [[Asya]]'nın çeşitli ülkelerinde mensupları olan bir [[Hristiyanlık]] mezhebi. Nestûrîler kendilerini '''Nestûrî''' yerine '''Asurî''', '''Doğu Kilisesi''' veya '''Doğu Asurîleri''' şeklinde anmayı tercih ederler. TarihiTarihî merkezleri Kuzey Irak'ın [[Musul]] ve İran'ın [[Urmiye]] kentlerinde bulunan mezhebin günümüzde en büyük cemaati Güney Hindistan'daki [[Kerala]] eyaletindedir. Türkiye'de 1915-24 yıllarına dek Nusaybin, Siirt ve Hakkâri yöresinde önemli bir Nestûrî topluluğu vardı.<ref>Levent Ayabakan, ''Kürt-Nasturi İlişkileri ve Ağa Petros’un “Özerk Asuri Devleti Projesi” (1919-1923)'', Sakarya Üniversitesi, Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, C.1, S.1, s.49-76</ref>

Mezhep, adını 428-431 yılları arasında İstanbul Patriği olan [[Nestorius]]'tan alır. Hocası olan Mopsuestia'lı Theodoros'un öğretisini izleyen Nestorius, İsa'ya 30 yaşındayken Kelam'ın indiğini, ancak o zamandan sonra İnsan ve Tanrı karakterlerini taşıdığını, [[Meryem]]'in, Tanrı olan İsa'nın değil, insan olan İsa'nın annesi olduğunu söylemiş ve dolayısıyla da, Meryem'e "Tanrı'nın annesi" (Theotokos) denmesine karşı çıkmış ve Tanrı'nın doğurulamayacağını, doğurulmadığını belirtmiştir. Nestorius'a göre İsa'nın insani kimliği ile tanrısal kimliği birbirinden ayrıdır; bu nedenle Nestorius öğretisi bazı kaynaklarda '''diofizit''' ("iki tabiatçı") olarak adlandırılır. Bu görüşe göre çarmıha gerilirken tanrısal tabiat İsa'dan ayrılmış, sadece insan olan İsa acı çekmiş, çektiği acılar Tanrı olan İsa'ya dokunmamıştır.

Nestorius'un görüşleri Batı ve Doğu Roma kiliselerinde yoğun tartışmalar doğurmuş ve nihayet 431 yılında [[Efes]]'te toplanan 3. Genel Konsil Nestorius'u sapkın ilan ederek aforoz etmiştir. Bu olayı izleyen yıllarda Nestorius taraftarları özellikle Anadolu ve Suriye'de yoğun takibata uğramıştır. 457 yılında ünlü Urfa Akademisi'nden kovulan Nestoriusçuların önderi olan Rabban '''Barsawma''' İran'a sığınmış ve Şah Fîrôz'u (457-484) ikna ederek, o tarihte İran sınırları içinde bulunan [[Nusaybin]]'de (Nisibin, Nisibis) etkisini yüzyıllarca sürdürecek olan bir akademi (medrese) kurmuştur. Nusaybin Akademisi bundan böyle ateşperest (Zerdüştçü) İran'da en önemli Hristiyan düşünce merkezi olurken, Nestûrî kilisesi de İran'ın yarı-resmiresmî azınlık mezhebi olarak tescil edilmiştir.

İran Nestûrîileri Asya ülkelerine yönelik yoğun bir misyonerlik faaliyetine girişmişlerdir. Moğolistan ve Çin'de ilk Hristiyan cemaatleri 630 yılı dolayında Nestûrîler tarafından kurulmuştur. 9. yüzyılda [[Uygur]] Türklerinin büyük bir bölümü Nestûrî mezhebini kabul etmişlerdiretmiştir. (Uygur Türkçesiyle yazılmış Nestûrî dinidinî metinleri Türkçenin en eski yapıtları arasında yer alırlaralır.) Güney Hindistan'daki '''Malabar''' sahilindeki Hristiyan cemaatinin de 9. yüzyılda Nusaybinli '''Mar Thoma''' tarafından kurulduğu rivayet edilir.

İslamiyetinİslamiyet'in doğumundan sonra Nusaybin Akademisi etkinliğini kaybederken, Bağdat ve Musul'daki Asuri topluluklarının siyasi ve kültürel önem taşımaya devam ettikleri, bilhassa antik Yunanca tıp, felsefe ve mantık metinlerini Arapça'yaArapçaya çevirmekte baş rolübaşrolü oynadıkları görülür.

1552 yılında kilise içinde doğan bir ihtilaftan ötürü Diyarbakır [[Metropolit|metropoliti]] VIII. Mar Yohannan, Papa ile görüşerek Katolik mezhebine bağlanmayı kabul etmiştir. Katolik olan Asurilere '''Keldani''' adı verilir. Keldani kilisesinin merkezi Diyarbakır'dan Musul'a ve daha sonra Bağdat'a taşınmıştır.

Katolik mezhebini benimsemeyen Asuriler 1662'de Katoliklerden ayrılan Diyarbakır metropoliti XIII. Mar Şimun Denha önderliğinde yeniden örgütlenerek [[Hakkâri (il)|Hakkâri]] ilinin '''[[Konak, Hakkâri|Kodşanis/Koçanis]]''' köyünü patriklik merkezi olarak benimsemişlerdir. Nestûrî patrikleri 1918 yılına kadar bu köyde ikamet etmişlerdir. 19. yüzyıl ortalarına dek Hakkâri nüfusunun yaklaşık yarısını oluşturan Nestûrîler, 1843 ve 1846'da OsmanlıyaOsmanlı'ya isyan çıkarmış [[Cizre]] Emiri [[Bedirhan|Bedirhan Bey]] ile [[Hakkâri]] Emiri [[Nurullah Bey]]'in düzenlediği isyan bastırmada önemli ölçüde zayiat vermişlerdir. 1915-18 döneminde Kürt aşiretleri ile çatışan Hakkâri Nestûrîleri önce İran'da Urmiye yöresine ve daha sonra İngiliz yönetimine giren Irak'a iltica etmişler, 1924'te isyan çıkarmışlar, 12-28 Eylül 1924 tarihleri arasında yürütülen [[Şemdinli]] Harekâtı ile tenkil edilerek geri püskürtülmüşlerdir.

Nestûrî/Asurî kilisesinin önderi olan Patrik [[IV. Mar Dinkha]] ([[:en:Dinkha IV]]) 26 Mart 2015'e kadar ABD'nin [[Chicago]] kentinde ikamet etmektedir. Irak'ta Keldaniler halâhâlâ kayda değer bir nüfusa sahip olduğu haldehâlde, Asuri toplumu sayıca çok küçülmüştür. Nestûrîler ayin ve ibadetlerinde Asurice'ninAsuricenin Doğu lehçesini kullanırlar.