Türk Kurtuluş Savaşı Batı Cephesi: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
91. satır:
İtalyanlar, Venizelos'un İzmir'i istediğini biliyordu. Bahar olayları, bu önseziyi doğruladı.<ref>Sforza, Makers of Modern Europe, s. 364-366.</ref> Mart ayının ilk günlerinde, Antalya'daki sivil kargaşanın durumu hakkında [[Sidney Sonnino|Sidney Sonnino'ya]] bilgi verildi. Bu, askerî bir müdahale için mükemmel bir bahane olurdu. Mart'ın 16'sında ise Konstantinopolis Ortodoks Patriği, Antalya'nın Ortodoks Yunan Devletine ilhakını talep etti. Ayrıca Antalya'nın Hristiyan mahallesi bir bombalamayla sarsıldı.<ref>Flussi, “La diplomazia delle cannoniere…,” s. 45. Grassi, Atatürk, s. 150 ve devamı.</ref>
 
Katolik İtalyanlar harekete geçerek 21 Mart’ta Antalya’yı işgâl etmek için İngilizlerden izin istediler. Ancak Lloyd George buna olumlu bir cevap vermedi. Fransız Başbakanı Clemenceau ise İtalya’nın bu isteğine ses çıkarmadı. Bunun üzerine İtalyanlar 23 Mart’ta bütün sorumluluğu üstlenerek resmî karâr aldılar ve 25 Mart’ta Antalya’yı işgâl ettiler.<ref>Budak, Misak-ı Milli’den Lozan’a. İstanbul: Küre Yayınları, 2014, s. 44</ref> İtalyanlar daha sonra 24-25 Nisan’da Konya’yı, 11 Mayıs’ta Bodrum’u, 12 Mayıs’ta Marmaris ve Fethiye’yi işgâl ettiler.<ref>Foreign Office Papers, 608/93-9071,609 (From Lord Curzon to Balfour, 02.05.1919.)</ref> Yunanistan da karşılık olarak Midilli, Sakız ve Sisam adalarına askerî birlikler gönderdi.<ref>Foreign Office Papers, 286/702,53220 (From Lord Curzon to R. Rodd, 05.04.1919)</ref> ABD başkanı [[Woodrow Wilson]]’a göre İtalya’nın savaş sonrası izlediği politika ile Arnavutluk ve [[Fiume Özgür Devleti|Fiume]] boyunca toprak istekleri kendisinin savaş sonrasında ortaya koymuş olduğu etnik ve stratejik prensiplere uygun değildi.<ref>Albrecht-Carrie, The present significance of the treaty of London of 1915, Political Science Quarterly, Vol.54, 1939, s. 370</ref> 23 Nisan 1919'da Wilson, İtalyanları açgözlü davranmakla suçladı. Bunun üzerine İtalya 24 Nisan’da görüşmelerden ayrıldı. İtalya’nın görüşmelerden ayrılması Yunanistan’ın ve Venizelos’un işini kolaylaştırmış ve Yunan yanlısı Lloyd George’a aradığı fırsatı sunmuştu. Lloyd George, İtalyanların Yunanlara karşı Türkleri cesaretlendirdiğini ve bölgedeki Türklerin Yunanlara zulmettiklerini, İtalyanların niyetlerinin Türkler ile Yunanlar arasında hadiseler çıkartarak asayişi sağlamak bahanesiyle İzmir’e asker çıkarmak olduğunu iddia etti.<ref>Akşin, 1986, s. 176-177 (Paris Barış Konferansı’nın Yunanlıları İzmir'e Çıkarma Kararı. Üçüncü askeri tarih semineri bildirileri)</ref> Bunu önlemek için de Yunanistan’ın Batı Anadolu’daki yurttaşlarını korumak niyetiyle İzmir’e asker çıkarmasını teklif etti. Bunun üzerine Clemenceau ve ABD Başkanı [[Woodrow Wilson]], Lloyd George’un Yunanistan’ın İzmir’e asker çıkarması teklifine onay verdi.<ref>Foreign Office Papers, 608/89/3, 9328 (Mr. Hankey's Mr. to Balfour, 07.05.1919)</ref> İngiliz askerî uzmanı Mareşal Henry Wilson, "Her şey çılgınca ve kötü" diye yazdı.<ref>SmithMargaret MacMillan, s.PARIS 79;SIX P.MONTHS Mantoux,THAT vol.CHANGED 1THE WORLD, 1919, s. 495-96;546

Smith, volMichael Llewellyn. 2,Ionian s.Vision: Greece in Asia 29Minor 1919-31,1922. 36;London: CallwellAllen Lane, vol1973. 2, s. 19279</ref> [[Arthur Balfour|James Balfour]] ise olan biteni gördüğünde büyük bir öfkeye kapıldı: "Orada oturan kafalarına göre kıtaları bölen, her şeye gücü yeten ve tamamen cahil üç adamım var." Lloyd George'a Türkiye'yi bölmenin ne kadar tehlikeli olacağını anlatan güçlü bir memorandum gönderdi. Türkiye'yi bölmenin, Hindistan da dahil olmak üzere Müslüman dünyayla “ebedi savaş” anlamına geldiği konusunda bir kez daha uyarmak için Londra'dan koşan [[Winston Churchill|Churchill]] ve Montagu da öyleydi.<ref>P.Margaret MantouxMacMillan, vol.PARIS 2,SIX s.MONTHS 55,THAT 70;CHANGED N.THE NicolsonWORLD, s. 84; British Library1919, Balfour Papers, Adds. MS 49752, vol. 2, “The Problem of Italy and Turkey in Anatolia,” 16.5.19.550</ref>
 
Lloyd George, Paris'e gelen İngiliz kabinesinin dehşete düşmüş üyeleriyle görüştükten sonra, Anadolu'da Fransız yerine Amerikan kontrolü önerdi. Bu, İstanbul işgâl kumandasını yoğun tartışmalardan sonra İngilizlere vermeye razı olan Clemenceau'yu iyice çileden çıkardı. Clemenceau, Türkiye ile en çok ekonomik ve kültürel ilişkilere Fransızların sahip olduğunu savundu ve şiddetli kavgaya tutuştular. Osmanlı borçlarının %60'ı sadece Fransa'ya aitti. Fransızlar ile İngilizler arasında kutuplaşma ortaya çıktı. Suriye konusunda da Lloyd George'a zaten kızgındı. [*İngilizler, sonradan, Fransa'ya bırakılması karârlaştırılan Suriye'de bir bağımsız Suriye devleti kurulması fikri ortaya atmışlardı.]<ref>P. Mantoux, vol. 2 s. 133-34; Roskill, vol. 2, s. 91; Churchill College, Hankey diary, 21.5.19; Andrew and Kanya-Forstner, s. 197; Steed, vol. 2, s. 330</ref> Fransa ve İtalya, İngilizlerin Türkiye konusundaki üstünlüğünü belirtme konusundaki kesin karârını hiç memnuniyetle karşılamamıştı.<ref>Sachar, The emergence ofthe Middle East, s. 246.
Satır 166 ⟶ 168:
Amerikan mandasının yanı sıra Anadolu'nun dağlık bölgelerinde güvenli bir şekilde kurulmuş bir Türk başkentiyle, “İstanbul nüfusunun yalnızca yüzde kırkını oluşturan” Türklerin çoğu, Boğazlar boyunca yeni yuvalar aramaya sevk edilmeliydi.<ref>Ronaldshay, The Life Of Lord Curzon Vol-iii, (George Nathaniel Marquess Curzon of Kedleston), 1928, London, s. 263</ref> 27 Haziran 1919'da Konferans heyeti, Curzon'un önerisi üzerine, Amerika Birleşik Devletleri hükûmeti Türkiye'nin herhangi bir bölgesi için manda alıp almayacağına karâr verene kadar, Türkiye ile Barış Antlaşması'nın askıya alınmasına karâr verdi.<ref>(Documents on British Foreign Policy), DBFP, vol. IV, no 430, Notes of a meeting held at President Wilson's House in the Place des EtatsUnis, 27 June 1919, s. 652.</ref>
 
'Çok erken bir barış', çıkan çatışmalara karşı tek çareydi ve hem Londra'ya hem de Paris'e iletildi.<ref>(Documents on British Foreign Policy), DBFP, voI. IV, no 433, Admiral Webb to Sir R. Graham, 28 June 1919, s. 654, no 434, Admiral Calthorpe to Curzon, 29 June 1919, s. 657, no 445, Admiral Calthorpe to Balfour, 8 July 1919, s. 666-7</ref> 29 Temmuzda General Milne'nin bölgedeki askerî sorumlu olmasına karâr verildi ve General Milne tarafından 7 Ekim'de [[Milne Hattı]] oluşturuldu. Bu hat 3 Kasım'da Türklere bildirildi. Savaş Bakanlığı, Venizelistlerin geri çekilip İzmir ile yetinmesi gerektiğini düşünüyordu. Yunanlar ise bunu kendilerini sınırlayan bir engel olarak gördüler.<ref>Foreign Office Papers, Public Record Office, 608/91-18665, Milne's Report on Situation in Turco-Greek front at Smyrna, 5 September 1919.</ref><ref>Foreign Office Papers, Public Record Office, 371/4219-103048, WO to GHC, Constantinople, 15 July 1919</ref> Bölgedeki ekonomik durum, Türk tarım nüfusunun kaçması nedeniyle çökmüştü.<ref>oreignForeign Office Papers, Public Record Office, 371/4220-119182, Milne to War Office, 22 August 1919.</ref>
 
Curzon'un, Dışişleri Bakanlığı'nda özel sekreteri olan Robert Vansittart, Türkiye'de erken bir barış olasılığının en düşük düzeyde olduğunu vurguladı.<ref>(Documents on British Foreign Policy), DBFP, vol. IV, no 515, Letter from Vansittart to Sir Tilley, 20 September 1919, s. 771-2.</ref> Venizelos ise Yunanistan'ın Anadolu'daki varlığını çok uzun süre finanse edemeyecek olması nedeniyle zamanın kısıtlı olduğunu düşünüyordu. Zaman Yunanistan'ın aleyhine işliyordu. Sonuçta 1912 yılından beri savaşlar sürüyordu. Çözüm ne kadar uzatılırsa, Yunanistan gibi küçük bir ülke için finansal zorluk o ölçüde artacaktı.<ref>Papers Relating to the Foreign Relations of the United States, 1919, vol. IY, Notes of a Meeting of the Heads of the Delegations at the Quai d' Orsay, 8 November 1919, s. 43</ref>