Vikipedi

Dinde etik: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
E-OS (mesaj | katkılar)
Devriyeler
7.030 değişiklik
Gerekçe: + yapıcı olmayan değişiklik
Etiket: Elle geri alma
Sabri76 (mesaj | katkılar)
Devriyeler
166.483 değişiklik
kDeğişiklik özeti yok
21. satır:
==İslâm etiği==
{{Ana|İslâm ahlâkı}}
İslâmî ahlâkın aşamalı düzenlemesindeki temel kaynak, Müslümanların, [[fıtrat]] denilen ve insana Allâh’ınAllah’ın irâdesiniiradesini ayırdetmeayırt etme gücünü veren bir özelliğin varlığına inanmaktır. İnsanın bu özelliğinin en önemli sonucu olarak vârolmanın anlamı konusunda düşünebilir ve [[John Kelsay]]’nin ''Encyclopedia of Ethics''{{'}}te yazdığı gibi sonuçta Allah’ın varlığına işâret eder. Böylece insanların hangi çevreden gelirlerse gelsinler, Allah’ın irâdesine teslîm olmak ve İslâm’a uymak konusunda [[ahlâkî sorumluluk]]ları vardır. ({{Kur'an ayetleri|7|172|173}}).<ref name="EncEthic">''Islamic ethics'', Encyclopedia of Ethics</ref>
 
Bu doğal eğilim, Kur’ân’a göre insanlığın maddî başarıya olan eğilimiyle bozulmuştur. Bu tür bir eğilim kendini başta temel yaşamı sürdürme ve emniyet ihtiyâcı olarak gösterirse de sonra diğerlerinden farklı olma tutkusu olarak kendini gösterir. Sonunda [[materyalizm]]e olan tutuku, İslâmî kaynaklara göre doğuştan fıtratla gelen iyiyi kötüden ayırma ölçütünü aksatarak ''[[câhiliyecahiliye]]'' sebep olur."<ref name="EncEthic"/>
 
Müslümanlara göre İslâm peygamberi [[Muhammed (peygamber)|Muhammed]], Allah tarafından insanlığa ahlâkî sorumluluklarını hatırlatmak ve toplumda bu sorumluluk bilincine ters olan düşüncelerle meydan okumak için gönderilmiştir. Kelsay’a göre bu meydan okuma, İslâm-öncesi Arabistan’ında bulunan beş temel vasfına karşıydı:<ref name="EncEthic"/>
 
# Arapların değişen kan bağına ve akrabâlığa dayanan kabîlelerikabileleri bölünmesi. Buna [[takvâ]] ve [[ümmet]] temellerinde birleşmiş bir topluluk oluşturarak karşı koyar,
# Allah’ın yanında birçok tanrıya tapınmayı kabul düşüncesi, Allah’ın ne bir ortağının, ne de ona eş olanın bulunamayacağını belirten müsâmahasızmüsamahasız [[tevhit]] düşüncesiyle karşı koyar,
# ''[[Maço]]'' ([[Arapça|Ar.]] ''muruwwa'') özelliğini İslâm tasvip etmeyip alçak gönüllülüğün ve dindarlığın önemini vurgular,
# Meşhur olmaya veya bir mîrasmiras bırakmaya verilen önem yerine [[Kıyâmet Günü]]’nde insanlığın Allah huzûrundahuzurunda hesap vereceği düşüncesi getirilidigetirildi,
# Eski geleneklere saygı ve onlara uymak yerine Allah’a boyun eğip vahyedilene uymayı emredildi.
 
Bu değişiklikler, toplumu kişilik, İslâmî inanç, [[DünyâDünya görüşü]] ve değerlerin sıralaması açısından yeniden yönlendirmiştir. Bunu izleyen nesillerin bakış açısından bakıldığında bu değişiklikler, [[Arap yarımadası]]’nda toplumda ve yaşamdaki ahlâkî düzende büyük değişimlere neden olmuştur. İslâm peygamberi Muhammed için [[İslâm-öncesi Arabistan]] ''gaflet''e örnekse de tamâmentamamen iyilikten yoksun değildi. Muhammed, Arapların İslâm-öncesi geleneklerin yakın akrabâlarakrabalar, dullar, yetimler ve benzeri muhtaçlarla ilgilenmek ve adâleti hâkim kılma gibi bâzıbazı yönlerini kabul ederken başkalarını da reddetmiş, kabul edilen değerleri tâvizsiztavizsiz [[tevhit]]in getirdiği bir önem sırasına koymuştur.<ref name="EncEthic"/>
 
== Jainist etik ==
==Konfüçyüsçü etik==
[[Konfüçyüsçülük]] ve [[Neo-Konfüçyüsçülük]], ilişkilerin idâmesini ve akrabâlıkakrabalık münâsebetlerinimünasebetlerini etiğin en önemli düşüncesi olarak vurgular. Özellikle başkalarına olan borcun, sana olan uzaklıklarıyla [[ters orantı]]lıdır. Başka bir deyişle ebeveynine her şeyi borçlu olan insan, herhangi bir şekilde yabancılara karşı bir yükümlülüğü yoktur. Bu da bütün insanlığı aynı şekilde ve aynı anda sevmenin mümkün olmaması gerçeğini tanıma olarak görülebilir. Dolayısıyla buna da akrabâlıkakrabalık etiği veya [[durumsal etik]] denir. Konfüçyüsçü sistem [[Kant]]çı sistemden, ancak ender olarak mutlak veya evrensel olan yasalar veya prensipler içerdiğinden çok farklıdır.
 
Bununla hiçbir zaman evrensel etik söz konusu edilmedi demek istemiyoruz. Gerçekten de [[Zhou HânedanlığıHanedanlığı]] sırasında Çin’de Konfüçyüs’ün ana muhâliflerimuhalifleri olan [[Mozi]]’nin taraftarları, evrensel sevgiyi ({{Çince|s=加奶|p=jiā năi|l=süt eklemek; evrensel sevgi}}) savundular. Konfüçyüsçü görüş sonunda Çin felsefesi’nin birçok yönüne egemen oldu ve bunu da sürdürmektedir. ÇoğularıÇoğu insan ise, [[Mao Zedong]]’un komünist olmaktan çok konfüçyüsçüKonfüçyüsçü olduğunu savundu.
 
Konfüçyüsçülüğün bilhassa [[Mengzi]] ({{Çince|s=孟子|p=Mèng zĭ}}) tarafından savunulan şekli, ideal yöneticinin Konfüçyüs’ün ifâdesiyleifadesiyle "ortada [[Kuzey Yıldızı]] gibi dururken diğer yıldızların etrâfındaetrafında dönmesini sağlayacak şekilde hareket eden kişidir". Başka bir deyişle ideal yönetici, çıkıp insanları iyi yapmak için kuvvete başvurmadan onlara bu yolda örnek olur. İdeal kral, yasalar çıkarmak yerine âhengeahenge teşvîk eder.
 
Konfüçyüs, her şeyden önce [[dürüstlük|dürüstlüğün]] önemini vurgular. [[Norm]] ({{Çince|t=理|p=[[lĭ]]}}), [[adâlet]] ({{Çince|t=義|s=义|p=[[yì]]}}) ve [[insancılık]] ({{Çince|t=仁|p=[[rén]]}} kavramlarını, felsefesinde sanki mevcûdiyetini borçlu olduğu ebeveynine ve hayatta kalışını borçlu olduğu komşularına, arkadaşlarına ve altında çalışanlara karşı derin [[dürüstlük]] ({{Çince|s=|p=[[chéng]]|l=dürüstlük, samîmiyet}}) ve [[sadâkat]]la ({{Çince|s=孝|p=[[xiào]]}}) yaklaşımı olarak görülebilir. Kendisi geleneksel âdet sistemleştirdi ve ondan önceki dönemlerden aldığı kavramların anlamlarını aslında değiştirmiş oldu. Konfüçyüsçü aile ve Konfüçyüsçü yönetici kavramları, Çin yaşamını 20. yüzyılın başına kadar etkiledi. O zaman bu kavramlar katılaşmış imparatorvâri bir hiyerarşi şekline gelmiş [[mülkiyet hakları]], artık herhangi bir [[diktatörlük]]ten zor ayırd edilebilir hâle gelmişti. Böylece geleneksel âdetler [[Legalizm (Çin felsefesi)|legalizmle]] saptırılmıştı.
 
=== Budist etki ===
Bilhassa [[Mahayana Budizmi]], Çin felsefesine [[metafizik]] bir bağ getirmiş, onu evrenselleştirmiştir. [[Neo-Konfüçyüsçülük]], genelde [[Tang Hânedanlığı]] zamânındazamanında egemen olan [[Budizm]]’e bir reaksiyon olup sanki "yerel" Konfüçyüsçü bir metafizik ve [[Analitik felsefe|çözümlemeci]] bir sistem kurma girişimidir.
 
== LaVeyan Satanist etik ==
53. satır:
==Neo-Paganist etik==
== Scientoloji etiği ==
==SekülaristSeküler etik==
SekülaristikSeküler etik insanın dinden bağımsız olarak ulaşabildiği bir etiktir.
Dindar insanlarca Tanrı'nın vahiy yolu ile bildirdiği tamamlanmış kabul edildiği için sekülaristikseküler etik insanın kendisinin Tanrı'dan kibirli göstermeye çalışması olarak değerlendirilir.
SekülaristikSeküler etiğe semavi dinlerden en yakın olanı Hristiyanlıktır.
"Sana yapılmasını istemediğin bir şeyi başkasına yapma!" vahyi üzerinden yaklaşılır.
Ancak Hristiyanlıktaki bu yaklaşım da tam olarak sekülaristikseküler etiği temsil etmez.
SekülaristikSeküler etik bu vahyin hatalı ve insanın kendi çıkarlarına kullanabileceği bir araç olduğunu iddia eder.
Buna örnek olarak hakim suçlu teşbihi gösterilir.
Hakim suçlu teşbihi : " Hakim kendisinin hapse atılmasını istemez ama suçluyu hapse atmalıdır. "
Eğer vahiy yolu ile yaklaşılırsa ayet bu şekilde kullanıma müsaittir.
SekülaristikSeküler etik anlık doğrular üzerinde karar vermeyi destekler.
 
== Şinto etiği ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Dinde_etik" sayfasından alınmıştır