Vikipedi

Hâdî: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Yzkoc (mesaj | katkılar)
Devriyeler
128.735 değişiklik
düzeltme
Sabri76 (mesaj | katkılar)
Devriyeler
166.442 değişiklik
Değişiklik özeti yok
28. satır:
'''Hadi''' veya ''Mûsâ el-Hâdî'' veya Tam Adı: '''Ebû Muhammed "el-Hâdî" Mûsâ bin Muhammed el-Mehdî bin el-Mansûr''' ([[Arapça]]: أبو عبد الله موسى بن المهدي الهادي‎) (d. 764 - ö. 14 Eylül, 786) dördüncü [[Abbasiler]] halifesidir. Babası [[Mehdi]] öldüğünde, 785'te, Abbasi Halifesi olmuş ve iki yıl, 785-786, halifelik yapmıştır. Kısa halifelik döneminde idare ettiği imparatorluğun çeşitli bölgelerinde askerî mücadeleler yapılması gerekmiştir.
 
Hilafeti sırasında halka açık olmasıyla ün yapmıştır. BağdadBağdat'dakitaki sarayını kendine devlet idaresini şikayet etmek veya başka bir devlet desteği elde etmek isteyen her türlü halktan kişiler için açık tutmuştu. Bu nedenle Abbasilerin Emevilere nazaran daha açık ve progresif bir devlet idare şekli uygulama politikasına gerçek katkılar yapmıştır.
 
==Yaşamı==
Halife olmadan Musa adıyla bilinen Hadi ile sonradan halife olacak [[Harun Reşid]] kardeştiler ve anneleri Hayruzan [[Yemen]] asıllı bir cariye idi. Babaları Mehdi miladi 775'te (Hicri 159'da) halifeliğe geçer geçmez bu cariyeyi kölelikten azat etmiş ve onunla evlenmiştir. Annesi küçük kardeşi Harun Reşid'i babasının varisi olmasını istemekle beraber, halife Mehdi birinci oğlu olan Hadi'yi varis olarak seçmişti. Bu nedenle Hadi ile Harun Reşid arası pek iyi değildi.
 
Mehdi 785'te öldüğü zaman Harun Reşid BağdadBağdat'data bulunmaktaydı ve Hadi ise [[TabaristanTaberistan]]'da isyan eden eyalet valisinin birliklerini kovalamakla meşguldü. Harun Reşid halifelik mührünü ve diğer alametlerini hemen TabaristanTaberistan'a, ağabeyi ve yeni halife Hadi'ye gönderme emri vermişti. Fakat BağdadBağdat'data bulunan askerler iki yıllık maaşlarına eşit bir tahta çıkma bahşişi verilmeden Hadi'ye halife olarak biat etmeyeceklerini bildirdiler. Hadi'nin annesi Hayruzan küçük oğlu Harun Reşid'i ve vezir Yahya Bermaki'yi bu sorunu çözmeye çağırdı. Yahya Bermaki, Hadi'nin kardeşini kıskandığını bildiği için, Harun'u hiç işe karıştırmadan kendi başına askerlerin liderleri ile müzakerelere girişti ve 1,5 yıllık maaş tahta geçme bahşişi verilmesi üzerine anlaşıldı. Hadi, Yahya'nın gösterdiği bu başarıdan dolayı ondan çok hoşnut kaldığını belirtti.<ref name="muir">Muir, William (1924), ''The Caliphate, Its Rise, Decline and Fall'' [http://www.answering-islam.de/Main/Books/Muir/Caliphate/chap64.htm ] Bölüm 64 {{İng}} (Erişim tarihi: 30.8.2009)</ref>
 
Halife olduktan hemen sonra Hadi hemen isyanlarla uğraşmaya başladı. Ali yanlıları Mekke ve Medine'de ve Hariciler de Irak'ta isyana başladılar.
 
İsyanın çıkmasının Ali taraftarlarının Mekke'de bulunan yandaşlarının Ali'nin evinde şarap içerken yakalanmaları ve ceza olarak şehir sokaklarında başlarına yular takılmış olarak dolaştırılmalarına protesto olarak çıktığı bildirilir. Hüseyin bin Ali bin Hasan [[Medine]]'de kendini halife ilan etti. Hadi'nin gönderdiği askerî birlikler [[Fah Çarpışması]]'nda Ali yanlıları yenilgiye uğratarak bu isyanı bastırdı ve bu sırada Hüseyin ve birçok taraftarı öldürüldü. Fakat Hüseyin'in bir kuzeni, [[Ali bin Ebu Talip]]'nin soyundan gelen İdris bin Abdullah sağ kalıp bir Mısırlı ulak idarecesiidarecisi olan "Vadih" yardımı ile [[İfrikiye]]'nin en batısına kaçmayı başardı. Bugünkü Berberler arasında Fas'ta [[İdrisiler]] adı verilen bir devlet kurdu. Mısırlı ulaklar idarecisi ise yakalanıp idam edildi.<ref name="muir"/>
Haricîlerin Irak'taki isyanı da Hadi'nin gönderdiği birlikler tarafından hemen bastırıldı.
43. satır:
Bizanslılar da sınırlarda hücumlara geçip Abbasiler elindeki eski Bizans arazilerini geri alma hedefli askeri girişler yaptılar. Fakat bunları önleyen Arap birlikleri Bizanslıları geri çekilmeye zorladı ve Abbasilerin ufak arazi kazançları oldu.
Hadi'nin diğer bir politikası ailesinin idareye karışmasını önlemek ve kendinin her istediklerinin olmasını sağlamaya çalışmak oldu. Bu nedenle babası zamanında BağdadBağdat'data epey güç kazanmış olan annesi Hayzuran'i devlet işlerinde ayrılmasını ve kendinden dilekte bulunmak için evine gelenleri kabul etmemesini istedi. Annesinin koruma memurlarını kaldırdı ve annesine saray mensuplarının annesini dinlemesini yasak etti. Annesi bunun için oğlundan bir intikam almak için beklemeye koyuldu.
 
Diğer taraftan Hadi, aynı babası Mehdi gibi, kendinde hilafette varis olacak ve veliaht olan kardeşi
59. satır:
 
== Dış bağlantılar ==
* Hitti, Philip H. (çev. Salih Tuğ),(1968) ''Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi (IV Cilt)'', İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
* Üçok, Bahriye (1979) ''İslam Tarihi Emeviler- Abbasiler'', Devlet Kitapları, Ankara: Milli Eğitim Basımevi (1.Basım:1968)
* Muir, William (1924), ''''The Caliphate, Its Rise, Decline and Fall'' [http://www.answering-islam.de/Main/Books/Muir/Caliphate/chap64.htm ]'' Chapter LXIV :al-Hadi and Harun ar-Rachid'' {{İng}} (Erişim tarihi: 30.8.2009)
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Hâdî" sayfasından alınmıştır