Vikipedi

East India Company: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
k Bayrak resimleri kronolojik sıralamaya göre sıralandı.
Emrahaslan0 (mesaj | katkılar)
212 değişiklik
kDeğişiklik özeti yok
2. satır:
1588'de [[Sir Francis Drake]] komutasındaki İngiliz donanmasının İspanya donanmasını ağır bir yenilgiye uğratmasından sonra, İngiliz ticaret gemileri okyanuslarda daha etkin faaliyet göstermeye başlayıp özellikle Hindistan seferlerine başladılar. Denizci tacirler bir araya gelip sermayelerini arttırırlarken, İngiltere kraliçesi [[I. Elizabeth]]'den de ayrıcalıklar almaya çalıştılar. Sonunda 31 Aralık 1600'de '''Doğu Hindistan Şirketi''' için bu ayrıcalıkları almayı başardılar. '''Doğu Hindistan Şirketi''' ({{Dil|en|East India Company|dil_adı=e}}) veya '''İngiliz Doğu Hindistan Şirketi'''<ref name="Britannica">{{BritannicaDVD|East India Company|2012}}</ref>, [[Doğu Hint Adaları]]'yla ticaret amacıyla kurulmuş olan; ama daha çok [[Hint altkıtası]]yla ticaret yapan bir İngiliz ([[Birleşme Antlaşması|1707]]'den sonra Britanya) [[anonim şirket]]iydi. Doğu ve Güneydoğu Asya'da bir ticaret [[tekel]]i olarak ortaya çıkan şirket zamanla politik bir oluşum hâline geldi.<ref name="Britannica"/> 18. yüzyılın başlarından 19. yüzyılın ortalarına kadar Britanya [[emperyalizm]]inin bir aracı olarak kullanıldı.<ref name="Britannica"/> 19. yüzyılda [[Çin]]'deki faaliyetleri Britanya etkisinin Çin'e yayılmasında etkili oldu.<ref name="Britannica"/>
 
Şirkete 1600 yılında [[kraliyet imtiyaznamesi]] verilmiştir,<ref>''[http://books.google.com/books?id=sc0NAAAAIAAJ&printsec=titlepage&source=gbs_summary_r&cad=0 The Register of Letters &c. of the Governor and Company of Merchants of London trading into the East Indies, 1600–1619]''. On page 3, a letter written by Elizabeth I on 23 January 1601 ("Witnes o<sup>r</sup> selfe at Westminster the xxiiij<sup>th</sup> of Ianuarie in the xliij<sup>th</sup> yeare of o<sup>r</sup> Reigne.") states, "Haue been pleased to giue lysence vnto o<sup>r</sup> said Subjects to proceed in the said voiadgs, & for the better inabling them to establish a trade into & from the said East Indies Haue by o<sup>r</sup> tres Pattents vnder o<sup>r</sup> great seale of England beareing date at Westminster the last daie of&nbsp;december last past incorporated o<sup>r</sup> said Subjecte by the name of the '''Gou<sup>r</sup>no<sup>r</sup> & Companie of the me<sup>r</sup>chaunts of London trading into the East Indies''', & in the same tres Pattents haue geven them the sole trade of theast Indies for the terme of XV<sup>teen</sup> yeares ..."</ref> bu da onu Avrupa'daki diğer Doğu Hindistan şirketleri içerisinde en eskisi yapmaktadır. Şirketin hisseleri zengin tüccarlara ve asilzadelere aitti. Hükûmetin hiç hissesi yoktur ve şirket üzerinde sadece dolaylı kontrole sahipti. Şirketin kendine ait büyük bir ordusu mevcuttur ve bu orduyla [[Hindistan]]'ın önemli bölümünü kontrol etmekteydi.
 
Şirketin ana ticaret maddeleri [[afyon (narkotik)|afyon]] (uyuşturucu), pamuk, ipek, [[Çivit otu|çivit boyası]], tuz, [[güherçile]] ve çaydı. Şirket Hindistan'ın büyük kısmını yönetimi altına aldı, bu bölgelerde askeri güç kullandı. [[Hindistan'da şirket yönetimi]] etkin olarak 1757'de [[Plassey Muharebesi]]'yle başladı ve 1858 yılına kadar devam etti. [[1857 Hint Ayaklanması]]'nın ardından [[1858 Hindistan Hükümeti Yasası]]yla [[Kraliyet (Birleşik Krallık)|Britanya kraliyeti]]ne [[Britanya Hindistanı|Hindistan]]'da doğrudan yönetimi verildi. Şirket [[1773 Düzenleme Yasası]]'yla 1874 yılında feshedildi.
 
== Tarihi ==
 
=== Kökeni ===
1577'de Francis Drake, altın ve gümüş bulmak için Güney Amerika'daki İspanyol yerleşimlerini yağmalamak için İngiltere'den bir yolculuğa çıktı. 1579'da Pasifik Okyanusu'nu geçerek Golden Hind'de bunu başardı. Drake sonunda Doğu Hint Adaları'na yelken açtı ve Spice Adaları olarak da bilinen Moluccas'a rastladı ve Sultan Babullah ile buluştu. Keten, altın ve gümüş karşılığında karanfil ve küçük hindistan cevizi gibi egzotik baharatların büyük bir kısmının ticareti yapıldı - İngilizler başlangıçta büyük değerlerinin farkında değildi. Drake, 1580'de İngiltere'ye döndü ve ünlü bir kahraman oldu; Nihai devriye gezisi İngiltere'nin kasası için muazzam miktarda para topladı ve yatırımcılar yüzde 5000 civarında bir getiri elde etti.
 
1588'de İspanyol Armadası'nın yenilgisinden kısa bir süre sonra, kargoları ile ele geçirilen İspanyol ve Portekiz gemileri, İngiliz gezginlerin zenginlik arayışı için potansiyel olarak dünyayı dolaşmalarını sağladı. Londralı tüccarlar, Kraliçe I. Elizabeth'e Hint Okyanusu'na yelken açma izni için bir dilekçe sundular. Amaç, Uzakdoğu Ticaretinin İspanyol ve Portekiz tekeline kesin bir darbe indirmekti. Elizabeth iznini verdi ve 10 Nisan 1591'de James Lancaster, Bonaventure'de iki diğer gemiyle birlikte Torbay'dan Ümit Burnu civarında, İngiliz denizaşırı Hindistan'daki en eski keşif gezilerinden birinde Umman Denizi'ne gitti. Cape Comorin civarında Malay Yarımadası'na yelken açtılar, 1594'te İngiltere'ye dönmeden önce orada İspanyol ve Portekiz gemilerini avladılar.
 
İngiliz ticaretini canlandıran en büyük yakalama, 13 Ağustos 1592'de Flores Savaşı'nda Sir Walter Raleigh ve Cumberland Kontu tarafından büyük bir Portekiz arabasına, Madre de Deus'a el konulmasıydı. Dartmouth'a getirildiğinde İngiltere'de görülen en büyük gemiydi ve kargosu mücevher, inci, altın, gümüş sikkeler, amber, kumaş, duvar halıları, biber, karanfil, tarçın, hindistan cevizi, benjamin ile dolu sandıklardan oluşuyordu. (tütsü üreten bir ağaç), kırmızı boya, kırmızböceği ve abanoz. Geminin Çin, Hindistan ve Japonya ticareti hakkında hayati bilgiler içeren rutter'ı (denizcinin el kitabı) da aynı derecede değerliydi. Bu zenginlikler, İngilizleri bu zengin ticarete girmeleri için uyandırdı.
 
1596'da üç İngiliz gemisi daha doğuya gitti, ancak hepsi denizde kayboldu. Ancak bir yıl sonra, maceracı bir tüccar olan Ralph Fitch'in, arkadaşları ile birlikte Mezopotamya, Basra Körfezi, Hint Okyanusu, Hindistan ve Güneydoğu Asya'ya on beş yıllık kayda değer bir kara yolculuğu yapmış olan gelişini gördü. Daha sonra Hindistan meseleleri konusunda Fitch'e danışıldı ve Lancaster'a daha da değerli bilgiler verdi.
 
=== Oluşum ===
22 Eylül 1599'da, bir grup tüccar bir araya geldi ve 30.133 sterlin taahhüt edip "Doğu Hint Adaları'na sözde yolculuğa çıkma girişiminde bulunma niyetlerini" belirttiler. 30,133 sterlin ( bugünün parasıyla 4.000.000 £ 'dan fazla). İki gün sonra, "Maceracılar" yeniden bir araya geldi ve projeye destek için Kraliçe'ye başvurmaya karar verdi. İlk denemeleri tamamen başarılı olmamasına rağmen, yine de devam etmek için Kraliçe'nin resmi olmayan onayını istediler. Girişimleri için gemiler satın aldılar ve sermayelerini 68.373 sterline çıkardılar.
 
Maceracılar bir yıl sonra 31 Aralık'ta tekrar toplandılar ve bu sefer başardılar; Kraliçe, "George, Cumberland Kontu ve 215 Şövalyeler, Aldermen ve Burgesses" e, Doğu Hint Adaları'na ticaret yapan Londra Tüccarları Valisi ve Şirketi adı altında bir Kraliyet Şartı verdi. On beş yıllık bir süre boyunca, tüzük, yeni kurulan şirkete Ümit Burnu'nun doğusundaki ve Macellan Boğazı'nın batısındaki tüm ülkelerle İngiliz ticaretinde bir tekel verdi. Şirketten ruhsatsız bir kiralama, gemilerinin ve yüklerinin (yarısı Kraliyete, diğer yarısı şirkete giden) elinden alınmasının yanı sıra "kraliyet zevkine" hapis cezasına çarptırıldı.
 
Şirketin yönetimi, bir vali ve Yönetim Mahkemesini oluşturan 24 müdür veya "komite" nin elindeydi. Buna karşılık, onları atayan Mülk Sahipleri Mahkemesine rapor verdiler. Yönetim Mahkemesine on komite rapor verdi. Geleneğe göre iş, Leadenhall Caddesi'ndeki India House'a taşınmadan önce Bishopsgate'deki St Botolph kilisesinin karşısındaki Nags Head Inn'de yapıldı.
 
== Doğu Hint Adaları'na erken seferler ==
'''Sir James Lancaster''', 1601'de Red Dragon ile ilk Doğu Hindistan Şirketi yolculuğuna komuta etti. Malakka Boğazı'nda 1.200 tonluk zengin bir Portekiz arabasını ele geçirdikten sonra, ganimetlerden gelen ticaret, yolcuların ayrılmadan önce biri Java'daki Bantam'da ve diğeri Moluccas'da (Baharat Adaları) olmak üzere iki "fabrika" kurmasını sağladı. Elizabeth'in ölümünü öğrenmeleri üzerine 1603'te İngiltere'ye döndüler, Lancaster yeni Kral James tarafından Şövalye ilan edildi. Bu zamana kadar, İspanya ile savaş sona ermişti, ancak şirket İspanyol ve Portekiz ikilisini başarılı ve karlı bir şekilde kırdı ve İngilizler için yeni ufuklar açtı.
 
1604 Mart'ında, Sir Henry Middleton ikinci yolculuğu komuta etti. İkinci yolculuk sırasında bir kaptan olan General William Keeling, 1607'den 1610'a kadar Kızıl Ejder ile üçüncü yolculuğa, Kaptan William Hawkins yönetimindeki Hector ve Kaptan David Middleton komutasındaki Rıza ile liderlik etti.
 
1608'in başlarında Alexander Sharpeigh, şirketin Yükselişinin kaptanı ve dördüncü yolculuğunun generali olarak atandı.
{| class="wikitable sortable"
|+Doğu Hindistan Şirketi İlk seferleri
! colspan="6" |
|-
!Yıl
!gemiler
!Toplam Yatırım Yapan £
!Külçe £ gönderdi
!Ürünler £ gönderildi
!Gemiler ve Hükümler £
|-
|1603
|3
|'''60,450'''
|11,160
|1,142
|48,140
|-
|1606
|3
|'''58,500'''
|17,600
|7,280
|28,620
|-
|1607
|2
|'''38,000'''
|15,000
|3,400
|14,600
|-
|1608
|1
|'''13,700'''
|6,000
|1,700
|6,000
|-
|1609
|3
|'''82,000'''
|28,500
|21,300
|32,000
|-
|1610
|4
|'''71,581'''
|19,200
|10,081
|42,500
|-
|1611
|4
|'''76,355'''
|17,675
|10,000
|48,700
|-
|1612
|1
|'''7,200'''
|1,250
|650
|5,300
|-
|1613
|8
| rowspan="4" |'''272,544'''
|18,810
|12,446
|
|-
|1614
|8
|13,942
|23,000
|
|-
|1615
|6
|26,660
|26,065
|
|-
|1616
|7
|52,087
|16,506
|
|}
Başlangıçta şirket, halihazırda köklü Hollandalı Doğu Hindistan Şirketi'nin rekabeti nedeniyle baharat ticaretinde mücadele etti. İngiliz şirket, ilk yolculuğunda Java'da Bantam'da bir fabrika açtı. Bantam fabrikası 1683'te kapandı.
 
== Hindistan'da Dayanak ==
İngiliz tüccarlar, Hint Okyanusu'ndaki Hollandalı ve Portekizli meslektaşları ile sık sık çatışmalara girdiler. Şirket, Surat'taki Suvali'de 1612'de Swally Savaşı'nda Portekizliler karşısında büyük bir zafer elde etti. Şirket, hem İngiltere hem de Babür İmparatorluğu'nun resmi yaptırımı ile Hindistan anakarasında bölgesel bir yer edinmenin fizibilitesini araştırmaya karar verdi ve kraliyetin diplomatik bir misyon başlatmasını istedi.
 
1612'de James, Sir Thomas Roe'ye, diğer ülkelerde ikamet etmek ve fabrikalar kurmak için münhasır haklar verecek ticari bir antlaşma düzenlemek için Babür İmparatoru Nur-ud-din Salim Jahangir'i (1605-1627) ziyaret etmesi talimatını verdim. alanlar. Buna karşılık, şirket İmparator'a Avrupa pazarından mal ve nadir ürünler sağlamayı teklif etti. Bu görev oldukça başarılıydı ve Jahangir, Sir Thomas Roe aracılığıyla James'e bir mektup gönderdi:
 
<small><sub>Kraliyet sevginizin hangi güvencesi üzerine, egemenliğimin tüm krallıklarına ve limanlarına, İngiliz milletinin tüm tüccarlarını arkadaşımın tebaası olarak kabul etmeleri için genel emrimi verdim; hangi yerde yaşamayı seçerlerse seçsinler, herhangi bir kısıtlama olmaksızın özgür özgürlüklere sahip olabileceklerini; ve hangi limana gelirlerse gitsinler, ne Portekiz ne de diğerleri sessizliklerini taciz etmeye cesaret edemeyecek; ve hangi şehirde ikamet ederlerse edilsinler, tüm valilerime ve kaptanlarıma kendi isteklerine cevap verebilecek özgürlüğü vermelerini emrettim; satmak, satın almak ve ülkelerine kendi zevklerine göre taşımak. Sevgimizin ve dostluğumuzun teyidi için, Majestelerinin tüccarlarınıza sarayıma uygun her türlü nadide gemilerini ve zengin malları getirmelerini emretmesini istiyorum; ve her fırsatta bana kraliyet mektuplarınızı göndermekten memnuniyet duyarsınız, sağlığınızdan ve müreffeh işlerinizden sevineyim; dostluğumuz değiş tokuş edilebilir ve ebedi olabilir.</sub></small>
 
<small>- Nuruddin Salim Jahangir, James I'e Mektup</small>
 
== Genişleme ==
İmparatorluk himayesinden yararlanan şirket, kısa sürede ticari ticaret faaliyetlerini genişletti. Goa, Chittagong ve Bombay'da üsler kuran Portekiz Estado da dandia'yı gölgede bıraktı - Portekiz daha sonra Bombay'ı Braganzalı Catherine'in çeyizinin bir parçası olarak Hollanda Birleşik Doğu Hindistan Şirketi (VOC) ile Çin kıyılarındaki Portekiz ve İspanyol gemilerine ortak bir saldırı başlattı ve bu, Çin'deki EIC limanlarının güvenliğini sağlamaya yardımcı oldu. Şirket Surat (1619), Madras (1639), Bombay (1668) ve Kalküta'da (1690) ticaret merkezleri kurdu. 1647'ye gelindiğinde, şirketin her biri bir faktöre veya usta tüccar ve valinin komutası altında 23 fabrikası ve Hindistan'da 90 çalışanı vardı. Büyük fabrikalar, Bengal'deki Fort William'ın, Madras'taki Fort St George'un ve Bombay Kalesi'nin duvarlı kaleleri oldu.
 
1634'te Babür imparatoru Jahangir, Bengal bölgesindeki İngiliz tüccarlara misafirperverliğini genişletti ve 1717'de ticaretleri için gümrük vergilerinden tamamen feragat etti. Şirketin ana faaliyet alanları o zamanlar pamuk, ipek, çivit boyası, güherçile ve çaydı. Hollandalılar agresif rakiplerdi ve bu arada 1640-1641'de Portekizlileri devirerek Malakka Boğazı'ndaki baharat ticaretindeki tekellerini genişletmişlerdi. Bölgede Portekiz ve İspanyol etkisinin azalmasıyla birlikte, EIC ve VOC yoğun bir rekabet dönemine girdi ve 17. ve 18. yüzyıl İngiliz-Hollanda Savaşları ile sonuçlandı.
 
17. yüzyılın ilk yirmi yılı içinde, Hollanda Doğu Hindistan Şirketi veya Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC), dünya çapında 50.000 çalışanı ve 200 gemilik özel filosu ile dünyanın en zengin ticari operasyonuydu. Baharat ticaretinde uzmanlaştı ve hissedarlarına yıllık% 40 temettü verdi.
 
İngiliz Doğu Hindistan Şirketi, 17. ve 18. yüzyıllar boyunca, Baharat Adaları'ndan gelen baharatlarla Hollanda ve Fransızlarla şiddetli bir rekabet içindeydi. O zamanlar baharatlar sadece bu adalarda bulunabiliyordu; biber, zencefil, muskat, karanfil ve tarçın gibi; ve bir seferden yüzde 400'e varan kar getirebilirler.
 
== Miras ve eleştiriler ==
Doğu Hindistan Şirketi, tarihteki en güçlü ve kalıcı kuruluşlardan biriydi ve Hindistan Yarımadası üzerinde hem olumlu hem de zararlı etkileri ile uzun süreli bir etkiye sahipti. 1857 isyanının ardından 1873 Doğu Hindistan Hisse Senedi Temettü Geri Alım Yasası ile feshedilmesine rağmen, Britanya İmparatorluğu'nun büyümesini teşvik etti. Profesyonel olarak eğitilmiş orduları alt kıtaya hakim olmak için yükseldi ve 1857'den sonra İngiliz Hindistan'ın orduları haline geldiler. Hindistan'da İngilizceyi resmi dil olarak tanıtmada kilit rol oynadı. Bu aynı zamanda Hint Yarımadası'nda Macaulayizme yol açtı.
 
Doğu Hindistan Şirketi, Allahabad anlaşmasıyla (1765) Bengal'i devraldığında, Hindistan'ın geri kalanına yayılmasını ilerletmek için kullandığı vergileri topladı ve Londra'dan gelen risk sermayesine güvenmek zorunda kalmadı. Bengal'e daha önceki girişimler için orijinal parayı riske atanlara yüksek bir kâr getirdi.
 
Doğu Hindistan Şirketi'nin Hindistan'daki genişlemesinin ilk yüzyılı boyunca, Hindistan'daki çoğu insan bölgesel krallar veya Nawablar altında yaşıyordu. 18. yüzyılın sonlarında birçok Moğol, şehirleri ve arazileri ele geçirdiği ve yollar, köprüler ve demiryolları inşa ettiği için hızla genişleyen Şirkete kıyasla zayıftı. 1849'da, Bombay (Mumbai) ile Tannah (Thane) arasında 21 mil (33,8 km) çalışan ilk demiryolu olan Büyük Hint Yarımadası Demiryolu üzerinde çalışmaya başladı.Şirket, İngiltere'deki finans destekçileri yüksek riskler aldığı için hızlı kar elde etmeye çalışıyordu: gemi enkazları, savaşlar veya felaketler yoluyla olası karlar veya zararlar için paraları.
 
Şirketin ilhak ettiği ve vergi topladığı giderek genişleyen bölge de yerel Nawablar tarafından yönetiliyordu. Özünde, ikili bir yönetimdi. 1765 ve 1772 yılları arasında Robert Clive, vergi toplama sorumluluğunu, diwani'yi Hintli milletvekiline ve adli ve polis sorumluluklarını diğer Hintli milletvekillerine verdi. Şirket, gelir toplama konusundaki yeni gücünü yoğunlaştırdı ve sorumluluklarını Hindistan acentelerine bıraktı. Doğu Hindistan Şirketi, yüzyıllar boyunca Hindistan'da İngilizlerin iktidarı ele geçirmesinin başlangıç ​​adımlarını attı. 1772'de şirket, 1750'den beri Hindistan'da Şirket ile birlikte bulunan Warren Hastings'i, ilhak edilmiş tüm arazileri yöneten ve gözden geçiren ilk genel valisi yaptı. İkili yönetim sistemi sona erdi.
 
Hastings, Hindular için Sanskritçe metinler ve Müslümanlar için Arapça metinler kullandı. Hastings ayrıca toprakları ve krallıkları da ilhak etti ve bu süreçte kendini zenginleştirdi. Londra'daki düşmanları, görevden alınması için bunu ona karşı kullandı.
 
Babürler, Marathalar ve diğer yerel yöneticiler genellikle şirkete karşı savaşmayı ve her şeyi kaybetmeyi veya şirketle işbirliği yapmayı ve büyük bir emekli maaşı alırken İmparatorluklarını veya Krallıklarını kaybetmeyi seçmek zorunda kaldılar. İngiliz Doğu Hindistan Şirketi tehdit, yıldırma, rüşvet veya düpedüz savaş yoluyla Hindistan'ın çoğunu kademeli olarak ele geçirdi.
 
East India Company, Earl Grey çayının gelişmesine yol açan, çayın lezzetini sağlamak için Çin'in bergamot yağı kullanımını kaydeden ilk şirkettir.
 
Bengal kaynaklarının ve hazinelerinin yönetimi sırasında yaygın yolsuzluk ve yağmalama, yoksullukla sonuçlandı. Bengal ganimetinin bir kısmı doğrudan Clive'in cebine girdi.1770'deki Büyük Bengal kıtlığı ve ardından 18. ve 19. yüzyıllardaki kıtlıklar gibi kıtlıklar, esas olarak Doğu Hindistan Şirketi'nin politikaları tarafından ilan edilen sömürücü tarım ve tahıl yerine zorla afyon ekimi nedeniyle daha yaygın hale geldi. Şirket ilk geldiğinde, Hindistan dünya GSYİH'sinin üçte birinden fazlasını üretti.
 
== Erken Valiler ==
 
* 1600–1601: Sir Thomas Smythe (İlk Vali)
* 1601–1602: Sir John Watts
* 1602–1603: Sir John Harts
* 1606–1607: Sir William Romney
* 1607–1621: Sir Thomas Smythe
* 1621–1624: Sir William Halliday
* 1624–1638: Sir Maurice (Morris) Abbot
* 1638–1641: Sir Christopher Clitherow
 
== Şirketin Bayrakları ==
Satır 30 ⟶ 194:
[[Kategori:1850'lerde kapanan şirketler]]
[[Kategori:1874'te feshedilmiş oluşumlar]]
__DİZİN__
"https://tr.wikipedia.org/wiki/East_India_Company" sayfasından alınmıştır