Vikipedi

Anthemios (matematikçi): Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
k düzeltme, yazış şekli: hikaye → hikâye (2)
ilave yapıldı.
1. satır:
{{Filozof bilgi kutusu
'''Trallesli Anthemius''' ({{dil|gr|{{Polytonic|Ἀνθέμιος από τις Τράλλεις|dil_adı=e}}}}; {{c.|474|558}}), [[Konstantinopolis]] (günümüzde İstanbul) şehrinde bulunan [[Ayasofya|Ayasofya Katedrali]]'ni, [[İsidoros (matematikçi)|İsidoros]] ile birlikte tasarlayan [[Bizans Rumları|Yunan]] mimar. İki odakta sabitlenmiş bir ip ile bir elipsin yapımını ve parabolün odak özelliklerini anlattı.▼
|adı = Trallesli Anthemius
|resim_adı =
|resim_boyutu =
|resim_altyazı =
|diğer_adı = Anthemius Trallianus
|doğum_adı = Ἀνθέμιος από τις Τράλλεις
|doğum_tarihi = {{Yaklaşık|474|lk=no}} MS
|doğum_yeri = [[Tralles]], [[Bizans İmparatorluğu]]
|ölüm_tarihi = {{Yaklaşık|534|lk=no}} MS
|ölüm_yeri = [[Konstantinopolis]]
|çağ =
|bölge = [[Batı felsefesi]]
|okul_gelenek =
|ilgi_alanları =
|meslek = Matematikçi, fizikçi, mimar, mühendis, heykeltıraş
|önemli_fikirleri = [[Ayasofya]]
|etkilendikleri =
|etkiledikleri =
}}
[[Dosya:Anthemius Trallianus – Fragment d'un ouvrage grec d'Anthèmius sur des Paradoxes de mècanique, 1777 – BEIC 4780621.jpg|küçükresim|Anthemius'un mekanik paradoksları üzerine Yunanca bir çalışmasının parçası (''Fragment d'un ouvrage grec d'Anthèmius sur des Paradoxes de mècanique''), 1777]]
 
▲'''Trallesli Anthemius''' ({{dil|gr|{{Polytonic|Ἀνθέμιος από τις Τράλλεις|dil_adı=e}}}}; {{c.|474|558534}}), [[Konstantinopolis]] (günümüzde İstanbul) şehrinde bulunan [[Ayasofya|Ayasofya Katedrali]]'ni, [[İsidoros (matematikçi)|İsidoros]] ile birlikte tasarlayan [[Bizans Rumları|Yunan]] mimar. Katedralin tasarımında, tamamen yeni bir mimari türü kullandı, bu da kiliseyi son derece istikrarsız hale getirmeye katkıda bulundu, bu yüzden yapının birkaç kez onarılması gerekti. İki odakta sabitlenmiş bir ip ile bir elipsin yapımını ve parabolün odak özelliklerini anlattı. Fizikte ışığın aynalardan yansımasını inceledi.
 
==Hayatı ve çalışmaları==
 
Anthemius, Konstantinopolis'te [[geometri]] profesörüydü. Tralles'li Anthemius'un babası Stephanus adında bir doktordu. Anthemius, [[Aydın|Tralles]]li bir doktor olan Stephanus'un beş çocuğundan biriydi ve ikisiiyi doktor,eğitimli bir aileden geliyordu. Kardeşlerinden biri avukatolan Metrodorus, diğeriedebiyatçıydı; debir bilgilidiğeri, olarak tanımlananOlympius, bir erkekavukattı; kardeşive olandiğer iyiikisi, eğitimliDioscorus birve ailedenAlexander geliyorduise doktordu. Kardeşlerinden Dioscorus, Tralles'te babasının mesleğinde devam etti, Alexander, [[Roma]]'da zamanının en meşhur tıpçısı oldu, Olympius, [[Roma Hukuku]] konusunda en deneyimli kişiydi ve Metrodorus ise Konstantinopolis'te seçkin gramerciydi.
 
Anthemius hem matematikçi hem de mimar olarak bilinir. Bir mimar olarak en çok 532'de Konstantinopolis'teki eski Ayasofya kilisesini değiştirmesiyle tanınır. Daras'taki sel taşkınlarını önlemek ve onarmak için görevlendirildiği söylenir, onun becerisi mühendisliğe de uzanmış gibi görünmektedir.
Satır 11 ⟶ 33:
"On Burning Mirrors (Yanan aynalar üzerine)" isimli bilimsel eserinin bir bölümü ({{Dil|grc|{{Polytonic|Περί παραδόξων μηχανημάτων|dil_adı=e}}}}, "İlginç Makinalar Üzerine", "On remarkable mechanical devices") 1777 yılında L. Dupuy tarafından yeniden yayınlanmış ve 1786 yılında ''Histoire de l'Academie des Instrumentistes'' eserin 42. cildinde adı geçmiştir. A. Westermann, 1839 yılında yayınladığı revize baskısında Trallesli Anthemius'un "Hayret uyandıran Yunan yazarları" ({{Dil|grc|{{polytonic|Παραδοξογράφοι|dil_adı=e}}}} (''Scriptores rerum mirabilium Graeci'') isimli eserini sunmuştur.
 
Anthemius, yetenekli bir matematikçiydi. İki odakta sabitlenmiş bir ip ile bir [[elips]]in oluşturulmasını anlattı.<ref>{{Kitap kaynağı|son=Boyer|ilk=Carl Benjamin|yıl=1991|başlık=Revival and Decline of Greek Mathematics|sayfa=109|alıntı=The commentary by Eutocius on the ''Conics'' of Apollonius was dedicated to Anthemius of Tralles (t534), an able mathematician and architect of St. Sophia of Constantinople, who described the string construction of the ellipse and wrote a work ''On Burning-mirrors'' in which the focal properties of the parabola are described.<br />Anthemius 534'ten sonra fakat 558'ten önce ölmüştür, cf. [[Oxford Bizans Sözlüğü]]}}</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Et3OdzEGX_w Ellipse: 4 (pin & string method), Youtube video (2:49 dk)]</ref> [[Ayasofya]]'nın iyi tasarlanmış kubbelerinde kullanılmış konik kesitler üzerine bir kitap yazmıştır. Ünlü kitabı ''On Burning Mirrors''’da aynı zamanda bir parabolün odak özelliklerini anlatıyor. Heath, elips oluşturulmasına yol açan problemlerden birini verir:<ref name="heath">[[T. L. Heath]], ''A History of Greek Mathematics'' (2 Vols.) (Oxford, 1921), [https://archive.org/details/cu31924008704219 1.Cilt], [https://archive.org/details/cu31924008704227 2.Cilt]</ref>
 
Küçük bir açıklıktan geçen bir güneş ışınının herhangi bir saat ve mevsimde uzaklaşmadan belirli bir noktaya düşmesini nasıl sağlayacağı sorunu Anthemius tarafından çözüldü. Biri açıklıkta ve diğeri ışının yansıtılacağı noktada olacak şekilde eliptik bir reflektörün yapımını anlatıyor. Hem kış hem de ekinoktal ışınları dikkate alınır. Anthemius, tedavisinde tesadüfen odakların etrafına sıkıca çizilmiş bir ip ilmekiyle bir elipsin oluşturulmasından bahseder. Heath, elips oluşturulmasına yol açan problemlerden birini aşağıdaki şekilde verir:<ref name="heath">[[T. L. Heath]], ''A History of Greek Mathematics'' (2 Vols.) (Oxford, 1921), [https://archive.org/details/cu31924008704219 1.Cilt], [https://archive.org/details/cu31924008704227 2.Cilt]</ref>
 
{{Alıntı|(Küçük bir delikten veya pencereden içeri giren) bir güneş ışınının, herhangi bir saat ve mevsimde hareket etmeden belirli bir noktaya nasıl düşebileceğini tartışmak.}}
 
Heath Anthemius'un çözümünü de aşağıdaki şekilde verir:<ref name="heath"/>
 
{{Alıntı|Bu, bir odak noktası güneş ışınının girdiği noktada, diğeri ise ışının her zaman yansıtılması gereken sabit noktada bulunan eliptik bir ayna kullanılarak yapılır.}}
Satır 28 ⟶ 52:
 
{{Alıntı|Anthemius, güneş ışığını evine yansıtarak bir komşusu ve rakibi olan Zenon'a zulmetti. Ayrıca bir kazana bağlı borulardan basınç altında yönlendirilen buharın kullanılmasıyla Zenon'un evinde bir deprem etkisi yarattı.}}
 
Bobbio'nun parabolik yanan aynalarla ilgili matematiksel bir parçası bazen Anthemius'a atfedilir, ancak erken Helenistik kökenli olması daha olasıdır. Eutocius, Apollonius'un Koniklerinin I. ve IV. Kitapları Üzerine Yorumlarını Anthemius'a adamıştır.<ref>{{web kaynağı|url=https://prabook.com/web/anthemius.of_tralles/3753785|başlık=Anthemius of Tralles|erişimtarihi=12 Ocak 2021}}</ref>
 
Ayrıca ''Konikler''de açıkça belirtilmeyen bir önerme kullanır: odağı iki teğetin kesişme noktasına birleştiren düz çizgi, odağı iki temas noktasına birleştiren iki düz çizgi arasındaki açıyı ikiye böler. Başka bir yapı, paralel ışınların bir parabolik yansıtıcının odak noktasındaki bir noktaya nasıl yansıtılabileceğini gösterir.
 
Kendisi ve Isidore tarafından tasarlanan Ayasofya, o zamandan beri Bizans mimarisinin en güzel yapılarından biri olarak kabul ediliyor. Kilisede kullanılan mimari, sonraki mimarlara birkaç yüzyıl daha ilham veren yeni bir türdü. Örneğin, içinde kullanılan pandantif, gelişmiş mimariyi anlatıyor. Öte yandan, bazı çağdaş yazarlar Anthemios'un aslında profesyonel bir mimar değil, bir tür amatör olduğunu iddia ettiler.<ref>{{Kitap kaynağı |ad1=Spiro|soyad1=Kostof|ad2=Dana|soyadı2=Cuff|başlık=The Architect: Chapters in the History of the Profession|yıl=2000|sayfa=56|yayıncı=University of California Press|isbn=0520226046}}</ref> Anthemios'un Konstantinopolis'te başka binalar da tasarladığı öne sürüldü.
 
Anthemios 558'den önce öldü. Ölüm yeri bilinmiyor, ancak muhtemelen Konstantinopolis'di.<ref>Kazhdan, s. 109</ref>
 
== Kaynakça ==
Satır 47 ⟶ 79:
| url=https://archive.org/details/historyofmathema0003merz
}}
* {{cite EB9 |wstitle=Anthemius |volume=2 |ref=none |page=103 }}
* Anthemius'un "On Burning-Glasses" adlı eserinin sürümleri:
:: —{{citation |last=Dupuy |first=L. |title=''Περί παραδόξων μηχανημάτων [''Perí Paradóxōn Mēkhanēmátōn; Concerning Wondrous Machines'']'' |date=1777 }}. {{in lang|el}}
:: —{{citation |title=Histoire de l'Academie des Instrumentistes |volume=XLII }}. {{in lang|fr}}
:: —{{citation |last=Westermann |first=A. |title=''Παραδοξογράφοι [''Paradoxográphoi; Marvel-Writers'']'' |date=1839 }}. {{in lang|el}}
 
{{Bizanslı-taslak}}
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Anthemios_(matematikçi)" sayfasından alınmıştır