|
== '''Helikopter Ebeveynlik''' ==
[[Y kuşağı]] jenarasyonunun üniversite ve iş yaşamında görülmeye başlanmasıyla helikopter ebeveynlik kavramına yönelik ilgi bilim insanları çevrelerinde oluşmaya başlamıştır <ref name=":02">{{Akademik dergi kaynağı|url=https://doi.org/10.1080/10510974.2013.811434|başlık=Investigating Helicopter Parenting, Family Environments, and Relational Outcomes for Millennials|tarih=2014-09-01|sayı=4|sayfalar=407–425|çalışma=Communication Studies|cilt=65|ad=Kelly G.|soyadı=Odenweller|issn=1051-0974|doi=10.1080/10510974.2013.811434|ad2=Melanie|ad3=Keith|soyadı2=Booth-Butterfield|soyadı3=Weber}}</ref>. İlk olarak psikolog Foster Cline ve eğitimci Jim Fay tarafından tanımlanan ''helikopter ebeveynlik'' kavramı, çocuklarıyla durmaksızın iletişim kuran, onlar adına kararlar alan, çocukların karşılaştıkları her türlü problemin çözümünde destek olmaktan çok problemi çözen ebeveyn özelliklerine ve önceki kuşaklara göre ebeveynlerinin rehberliğine ve desteğine çok daha fazla bağımlı olan çocukların özelliklerine işaret etmektedir <ref name=":02" />.
Özellikle gelişmiş, refah düzeyi yüksek, sanayileşmiş Batı toplumlarında değişen toplumsal yaşam gereklilikleri doğrultusunda, çocukların mükemmel yetişkinler olarak yetişmesini amaçlayan ebeveynlik hedeflerinin, Türkiye bağlamında da sanayileşme, kırdan kente göç, eğitim düzeylerinin artması gibi toplumsal değişimler ile görülmeye başlandığı ifade edilmektedir (<ref name=":12">{{Akademik dergi kaynağı|url=https://dergipark.org.tr/en/pub/deuefad/784493|başlık=TÜRKİYE’DE HELİKOPTER EBEVEYN SAHİBİ OLAN Y NESLİNİN, AİDİYET, YAŞAM BECERİSİ VE ÖZGÜVEN PROBLEMLERİ|tarih=2020-10-22|sayı=2|dil=tr|sayfalar=450–470|çalışma=Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi|cilt=7|ad=Çisil OKANT|soyadı=Yaşi̇n|issn=2147-4958|ad2=Nilüfer DEMİR|soyadı2=Özcan}}</ref>). Kağıtçıbaşı ve Ataca, söz konusu değişim ile birlikte ebeveynler için çocuğun ifade ettiği değerin değişim gösterdiğini savunmaktadır. Sosyoekonomik gelişme ile birlikte çocuğun, ailenin geçimine katkı sağlaması ya da yaşlılık dönemleri için ebeveynlere bir güvence sağlaması gibi maddi değerlerinin düştüğü; çocukların ana babalarına hissettirdiği gurur, başarı duygusu, neşe gibi psikolojik değerlerinin ise yükseldiği ortaya koyulmuştur <ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://iaap-journals.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1464-0597.2005.00213.x|başlık=Value of Children and Family Change: A Three-Decade Portrait From Turkey|tarih=2005|sayı=3|dil=en|sayfalar=317–337|çalışma=Applied Psychology|cilt=54|ad=Cigdem|soyadı=Kagitcibasi|issn=1464-0597|doi=10.1111/j.1464-0597.2005.00213.x|ad2=Bilge|soyadı2=Ataca}}</ref>. Kırdan kente göç ve çocuğun psikolojik değerinin yükselmesi ile birlikte çocuğun değişen toplumsal yapının gerekliliklerine uygun bireyler olarak yetiştirilmesini gerektirecek ana-babalık hedefleri şekillenmiştir <ref>https://izmir.psikolog.org.tr/index.php?lang=izmir&url=tr/yayinlar/dergiler/1031828/tpy1301996120140000m000078.pdf&</ref>.
Sosyalleşen, içine doğduğu kültürü edinen çocuğun bu süreci yaşamasında ona en büyük desteği ve rehberliği sağlayan kişiler anne-babasıdır <ref>{{Web kaynağı|url=https://press.ku.edu.tr/kitap/ana-babalik/|başlık=Ana Babalık|erişimtarihi=2021-01-04|tarih=|dil=tr-TR|çalışma=Kağıtçıbaşı, Ç. (2017). Kültür ve ana babalık: Kuram ve uygulama çıkarsamaları. M. Sayıl ve B. Selçuk (Ed.), Ana babalık kuram ve araştırma içinde (s. 61-79). Koç Üniversitesi Yayınları.|yayıncı=}}</ref>. Çocuğun sosyalleştirilme sürecinde etkin bir katılım sağlayan ebeveynler çocuğun gelişimi için birçok olumlu sonucun ortaya çıkmasını sağlayabilmektedir <ref>{{Web kaynağı|url=https://press.ku.edu.tr/kitap/ana-babalik/|başlık=Ana Babalık|erişimtarihi=2021-01-04|tarih=|dil=tr-TR|çalışma=Çorapçı, F. (2012). Ailede duygu sosyalleştirme süreci ve çocuğun sosyo-duygusal gelişimi. M. Sayıl ve B. Selçuk (Ed.), Ana babalık kuram ve araştırma içinde (s. 271-289). Koç Üniversitesi Yayınları.|yayıncı=}}</ref>. Ancak ebeveyn katılımı ile görülen birçok olumlu sonucun karşısında, katılım ve denetim ile çocuğun özerkliği arasında bir dengenin kurulamaması çocuk için olumsuz sonuçlar doğurabilmektedir <ref name=":22">{{Akademik dergi kaynağı|url=https://doi.org/10.1007/s10826-013-9716-3|başlık=Helping or Hovering? The Effects of Helicopter Parenting on College Students’ Well-Being|tarih=2014-04-01|sayı=3|dil=en|sayfalar=548–557|çalışma=Journal of Child and Family Studies|cilt=23|ad=Holly H.|soyadı=Schiffrin|issn=1573-2843|doi=10.1007/s10826-013-9716-3|ad2=Miriam|ad3=Haley|ad4=Katherine A.|ad5=Mindy J.|ad6=Taryn|soyadı2=Liss|soyadı3=Miles-McLean|soyadı4=Geary|soyadı5=Erchull|soyadı6=Tashner}}</ref>. Yukarıda belirtildiği üzere, çocukların içinde yaşanılan toplumun gerekliliklerine sahip olarak yetişmeleri için şekillenen hedefler, anne-babanın müdahaleci katılımı sebebiyle olumsuz sonuçlar doğurabilmektedir <ref name=":12" />. Ebeveynlerin, çocuklarının yaşamlarına aşırı müdahalesine işaret eden helikopter ebeveynlik hedefleri, çocukları potansiyel olumsuz sonuçlardan korumak ve başarıyı garantilemek için tasarlanmaktadır <ref name=":32">{{Akademik dergi kaynağı|url=https://doi.org/10.1108/ET-10-2012-0096|başlık=Helicopter parents: an examination of the correlates of over-parenting of college students|tarih=2014-01-01|sayı=4|sayfalar=314–328|çalışma=Education + Training|cilt=56|ad=Jill|soyadı=C. Bradley-Geist|issn=0040-0912|doi=10.1108/ET-10-2012-0096|ad2=Julie|soyadı2=B. Olson-Buchanan}}</ref>. Bu doğrultuda hareket eden helikopter ebeveynlerin en fazla öne çıkan nitelikleri, çocuklarına dair başarı beklentilerinin çok yüksek olması ve abartılı olarak çocuklarını hayatlarının tek ilgi odağı yapmaları, çocuklarının genç yetişkinlik dönemlerinde dahi bireysel yaşantılarına müdahil olmaları <ref name=":02" />, sıklıkla çocuklarından söz etmeleri, çocuklarının her anını etkinliklerle doldurmaya çalışmaları, çocuğun yapabileceği işleri ve sorumlulukları onun yerine yapmaları, karşılaşılan problemleri çocuğunun yerine çözmeye çalışmaları, çocuğun okul hayatı ve problemleri ile öğretmene rahatsızlık verecek ölçüde ilgilenmeleri <ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1741-3737.2012.00987.x|başlık=Helicopter Parents and Landing Pad Kids: Intense Parental Support of Grown Children|tarih=2012|sayı=4|dil=en|sayfalar=880–896|çalışma=Journal of Marriage and Family|cilt=74|ad=Karen L.|soyadı=Fingerman|issn=1741-3737|pmc=PMC4553417|pmid=26336323|doi=10.1111/j.1741-3737.2012.00987.x|ad2=Yen-Pi|ad3=Eric D.|ad4=Steven|ad5=Frank|ad6=Kira S.|soyadı2=Cheng|soyadı3=Wesselmann|soyadı4=Zarit|soyadı5=Furstenberg|soyadı6=Birditt}}</ref> <ref name=":32" /> olarak ifade edilmektedir. Helikopter ebeveynlerin yukarıda sıralanan özellikleri itibariyle çocuklarında, özellikle üniversite ve iş yaşamı boyunca bir takım olumsuz sonuçların görüldüğü belirtilmektedir <ref name=":02" />
Terri LeMoyne ve Tom Buchanan tarafından üniversite öğrencileri ile yürütülen bir çalışmada, helikopter ebeveynliğe maruz kalma ile öznel iyi oluş arasında olumsuz yönde; helikopter ebeveynliğe maruz kalma ile eğlence amaçlı ağrı kesici tüketimi arasında ise olumlu yönde anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür. Helikopter ebeveynlerin, çocuklarının problemlerine kendi problemleri gibi yaklaşarak çözme çabası, hayatlarına sıklıkla müdahale etmesi, üniversite öğrencilerinin iyi oluşlarını olumsuz yönde etkilemekte ve depresyon, kaygı gibi psikopatolojilere daha kolay yakalanmalarına neden olmaktadır<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://doi.org/10.1080/02732173.2011.574038|başlık=Does “Hovering” Matter? Helicopter Parenting and Its Effect on Well-Being|tarih=2011-07-01|sayı=4|sayfalar=399–418|çalışma=Sociological Spectrum|cilt=31|ad=Terri|soyadı=LeMoyne|issn=0273-2173|doi=10.1080/02732173.2011.574038|ad2=Tom|soyadı2=Buchanan}}</ref>. Benzer şekilde, Schiffrin ve ark. tarafından üniversite öğrencileri ile yürütülen bir çalışmada, anne-babalarının yüksek katılımını ve müdahalesini bildiren öğrencilerin, daha yüksek düzeyde depresif belirtiler ve daha düşük düzeyde yaşam doyumu bildirdikleri görülmüştür. Bununla birlikte, öğrencilerin öznel iyi oluşları ile algılanan helikopter ebeveynlik arasında olumsuz bir ilişki olduğu ortaya konulmuş ve öznel iyi oluşun olumsuz etkilenmesinin nedeni, öğrencilerin özerklik ve yeterlilik hislerinin, helikopter ebeveynler tarafından zedelenmesi olarak belirtilmiştir <ref name=":22" />. Odenweller, Booth-Butterfield ve Weber, helikopter ebeveynliğin sonuçlarını incelediği çalışmasında, çalışmanın örneklemini yalnızca üniversite öğrencileri ile sınırlı tutmamış, Y kuşağı olarak nitelendirilen 1982 yılı ve sonra doğumlu bireyleri katılımcı olarak belirlemiştir. Yapılan çalışmadan elde edilen sonuçlar, helikopter ebeveynlik ile otoriter ebevenylik stili, katılımcılarda uyma eğilimi ve diğerlerine bağımlılık arasında olumlu bir ilişki olduğunu göstermiştir. Otoriter ebeveynlik, katılımcılarda uyma eğilimi ve diğerlerine bağımlılığın, algılanan helikopter ebeveynlik ile birlikte yükselmesi, helikopter ebeveynlerin çocukların ihtiyaç duyduğu özerkliğe imkan tanımayacak şekilde sosyalleştirildiğine işaret etmektedir <ref name=":02" />.
;Türkiye bağlamında helikopter ebeveynlik
Yukarıda belirtilen tüm çalışmalar yurtTürkiye dışında gerçekleştirilmiş olup, Türkiye bağlamında yapılan bilimsel çalışmaların yeterli düzeyde olmadığı belirtilmiştir <ref name=":42">{{Akademik dergi kaynağı|url=https://dergipark.org.tr/en/pub/tpdrd/623279|başlık=Bazı Pozitif Psikoloji Kavramları Açısından Helikopter Ebeveyn Tutumlarının Sonuçları|tarih=2019-09-23|sayı=54|dil=tr|sayfalar=707–744|çalışma=Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi|cilt=9|ad=Hasan|soyadı=Yilmaz|issn=1302-1370|ad2=Ayşe|soyadı2=Büyükcebeci̇}}</ref>. Türkiye bağlamında yapılan bilimsel çalışmaların yeterli olmadığı vurgulanmış olsa da helikopter ebeveynlik kavramını Türk kültüründe inceleyen çalışmaların olduğu bilinmektedir <ref name=":42" /> <ref name=":12" />. HAsan Yılmaz ve Ayşe Büyükcebeci tarafından Türk üniversite öğrencileri ile yürütülen bir çalışmada, Batı literatürü ile tutarlı olacak şekilde, algılanan helikopter ebevenylikebeveynlik ile öznel iyi oluşun temel yaşam becerileri boyutu arasında olumsuz bir ilişki olduğu görülmüştür. Bu bulgu, katılımcıların algıladıkları helikopter ebeveynlik düzeyinin arttıkça temel yaşam becerilerinde bir düşüş gözlendiği şeklinde yorumlanmaktadır <ref name=":42" />. Yaşin ve Demir tarafından yürütülen bir diğer çalışmada ise derinlemesine görüşme tekniği kullanılarak katılımcılardan ayrıntılı bilgiler elde etmek amaçlanmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular, helikopter ebeveynlere sahip olduklarını düşünen Y kuşağı katılımcıların, kendilerini başarısız hissettiklerini, aidiyet sorunları deneyimlediklerini, kendilerini gerçekleştiremediklerini düşündüklerini ve bir konuda hedef koyup o hedefe odaklanamadıklarını göstermiştir <ref name=":12" />. ▼
Türkiye bağlamında ve yurt dışında gerçekleştirilen çalışmalar biribirleriylebirbirleriyle tutarlı bir şekilde, helikopter ebeveynliğe maruz kalmanın, özellikle genç yetişkinliğe adım atılan üniversite ve iş yaşamı dönemlerinde genç yetişkin evlatlarda, özerklik problemleri, uyum, aidiyet, olumlu kendilik algısı ve temel yaşam becerileri sorunlarına neden olduğunu göstermektedir. Erken çocukluk ve ergenlik dönemlerinde ebeveyn katılımının birçok olumlu sonuçlara yol açabileceği bilinse de, ana-baba katılımı ile çocuğun özerkliği arasında denge halinin kurulmamış olması olarak nitelendirilebilecek olan helikopter ebeveynliğin, çocukların yaşamlarını zorlaştıracağı bilimsel kanıtlarla gösterilmektedir. Çocuk yetiştirme sürecinde, çocuklar üzerinde idealler geliştirip katı bir mükemmelliyetçilik göstermek yerine, çocuğun özerkliğini destekleyici ebeveyn hedefleri belirlemenin, yukarıda belirtilen bilimsel çalışmaların sonuçlarından çıkarılabileceği düşünülmektedir. ▼▲ Yukarıda belirtilen tüm çalışmalar yurt dışında gerçekleştirilmiş olup, Türkiye bağlamında yapılan bilimsel çalışmaların yeterli düzeyde olmadığı belirtilmiştir <ref name=":42">{{Akademik dergi kaynağı|url=https://dergipark.org.tr/en/pub/tpdrd/623279|başlık=Bazı Pozitif Psikoloji Kavramları Açısından Helikopter Ebeveyn Tutumlarının Sonuçları|tarih=2019-09-23|sayı=54|dil=tr|sayfalar=707–744|çalışma=Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi|cilt=9|ad=Hasan|soyadı=Yilmaz|issn=1302-1370|ad2=Ayşe|soyadı2=Büyükcebeci̇}}</ref>. Türkiye bağlamında yapılan bilimsel çalışmaların yeterli olmadığı vurgulanmış olsa da helikopter ebeveynlik kavramını Türk kültüründe inceleyen çalışmaların olduğu bilinmektedir <ref name=":42" /> <ref name=":12" />. Yılmaz ve Büyükcebeci tarafından Türk üniversite öğrencileri ile yürütülen bir çalışmada, Batı literatürü ile tutarlı olacak şekilde, algılanan helikopter ebevenylik ile öznel iyi oluşun temel yaşam becerileri boyutu arasında olumsuz bir ilişki olduğu görülmüştür. Bu bulgu, katılımcıların algıladıkları helikopter ebeveynlik düzeyinin arttıkça temel yaşam becerilerinde bir düşüş gözlendiği şeklinde yorumlanmaktadır <ref name=":42" />. Yaşin ve Demir tarafından yürütülen bir diğer çalışmada ise derinlemesine görüşme tekniği kullanılarak katılımcılardan ayrıntılı bilgiler elde etmek amaçlanmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular, helikopter ebeveynlere sahip olduklarını düşünen Y kuşağı katılımcıların, kendilerini başarısız hissettiklerini, aidiyet sorunları deneyimlediklerini, kendilerini gerçekleştiremediklerini düşündüklerini ve bir konuda hedef koyup o hedefe odaklanamadıklarını göstermiştir <ref name=":12" />.
▲ Türkiye bağlamında ve yurt dışında gerçekleştirilen çalışmalar biribirleriyle tutarlı bir şekilde, helikopter ebeveynliğe maruz kalmanın, özellikle genç yetişkinliğe adım atılan üniversite ve iş yaşamı dönemlerinde genç yetişkin evlatlarda, özerklik problemleri, uyum, aidiyet, olumlu kendilik algısı ve temel yaşam becerileri sorunlarına neden olduğunu göstermektedir. Erken çocukluk ve ergenlik dönemlerinde ebeveyn katılımının birçok olumlu sonuçlara yol açabileceği bilinse de, ana-baba katılımı ile çocuğun özerkliği arasında denge halinin kurulmamış olması olarak nitelendirilebilecek olan helikopter ebeveynliğin, çocukların yaşamlarını zorlaştıracağı bilimsel kanıtlarla gösterilmektedir. Çocuk yetiştirme sürecinde, çocuklar üzerinde idealler geliştirip katı bir mükemmelliyetçilik göstermek yerine, çocuğun özerkliğini destekleyici ebeveyn hedefleri belirlemenin, yukarıda belirtilen bilimsel çalışmaların sonuçlarından çıkarılabileceği düşünülmektedir.
== Ebeveynlikle ilgili temel kuramlar ve yaklaşımlar ==
|
