Pul (posta): Revizyonlar arasındaki fark

'''Posta pulu''', [[posta]] gönderilerinde posta ücretinin ödendiğini göstermek amacı ile kullanılan bir tarafı yapışkanlı, diğer tarafı çoğunlukla resimli ve yazılı [[kâğıt]] etiket. Posta pulları geçmişte gönderinin posta ücretini ödemenin en çok kullanılan şekliydi. Günümüzde ise gönderiler çoğunlukla damga [[makine]]sinden geçirilmekte ve kâğıt pul taşımamaktadır. Ayrıca posta idareleri tarafından hazırlanan [[antiye]] [[zarf]] ve antiye [[kart]] gibi ayrıca ek bir ücret veya pul gerektirmeyen yazı malzemeleri de postada kullanılmaktadır.

 

== Tarih ==

 

 

Dünyada posta idareleri tarafından çıkartılan ilk posta pulu konusunda tartışmalar olmakla birlikte, genel kabul gören [[Birleşik Krallık]] ve İrlanda'da posta reformcusu Rowland Hill tarafından başlatılan çalışmalar sırasında kullanılmaya başladığıdır. O zamana kadar postayı alan posta ücretini ödüyordu. Sonradan postayı gönderenin posta ücretini ödemesine ve bu ücretin ödendiğini göstermek için gönderinin üzerine posta pulu yapıştırılmasına karar verilmiştir. 1 Mayıs 1840 tarihinde ilk posta pulu olan "Penny Black" satılmaya başlanmıştır, ancak postada geçerliliği 6 Mayıs 1840 tarihi ile başlamıştır, birkaç gün sonra ise "İki [[peni]]lik mavi" pul çıkartılmıştır. Her iki pulun üzerinde genç [[Kraliçe Viktorya]]'nın resmi bulunmaktadır. Bu ilk çıkan pullarda dantel bulunmamakta idi (imperforated) ve makas ile kesilip ayrıldıktan sonra kullanılmaları gerekiyordu, ayrıca pulların üzerinde Birleşik Krallık'ın adı bulunmamaktadır, bugün bile pullarının üzerinde ülke adı belirtilmeyen tek ülke Birleşik Krallık'tır.{{kaynak belirt}}

 

[[Osmanlılar|Osmanlı]] İmparatorluğu zamanında kurulan posta sistemi [[Bosna-Hersek]]'ten [[Yemen]]'e, [[Kafkasya]]'dan [[Libya]]'ya bugün bağımsız devlet haline gelen 23 ülkede organize posta taşımacılığının başlangıcı kabul edilmektedir. İlk Türk posta pulları ise 1862 yılında Darbhane-i Amire'de [[taş baskı]] (litografi) tekniği ile basılmıştır. Değişik kalınlıklardaki kâğıtlar üzerine basılan pullar elle boyanmış ve zamklanmıştır, ayrıca sahtekarlıkları azaltabilmek için Nezaret-i Maliye tarafından üzerilerine eski yazı ile "Nezaret-i Maliye-i Devlet-i Aliye" yazılı kırmızı veya mavi renkli kontrol damgası vurulmuştur. Pulların posta gönderilerinde kullanılması ise 1 Ocak 1863 yılında başlamıştır. Pulların üzerinde dönemin padişahı [[Abdülaziz|Sultan Abdülaziz]]'e ait [[tuğra]] bulunmaktadır, tuğranın altındaki hilalin içinde ise Devlet-i Aliye-i Osmaniye yazılıdır. Bu pullarda dantel bulunmamakta idi ve makas ile kesilerek ayrılıp gönderilere yapıştırılması gerekiyordu.

 

 

== Posta pulu tasarımı ==

 

Pullar alışılagelen kare veya dikdörtgen şekillerin dışında daire, üçgen, beşgen veya sekizgen şekillerinde de basılmışlardır.

İng. ''First Day Cover''

{{Ana|İlk gün zarfı}}

 

Bir pul setinin çıkartıldığı ilk gün pul seti bir zarfa yapıştırılıp o gün için hazırlanan özel hazırlanan bir hatıra damgası ile damgalanırlar bu zarfa İlk Gün Zarfı (kısaltılmış olarak İGZ - İng. ''FDC'') denir; bu şekilde hazırlanan zarflar Posta idaresi tarafından satışa çıkarılır. İlk Gün Zarfları (İGZ) ayrıca bileşen parçalarından pul koleksiyoncuları tarafından da hazırlanmaktadır. Bu zarflarda genel olarak pullardaki konuya uyan tasarımda çizimler, süslemeler veya resimler bulunur.

 

Yüzlerce ülkenin pek çok sayıda pul çıkarması nedeni ile 2000 yılında 400 000 çeşit pul basılmış durumdaydı, son yıllarda ise dünya üretimi yılda 10 000 çeşit civarındadır.

== Önemli Seriler ==

* Ankara Hükümeti-Türkiye Cumhuriyeti geçiş dönemi

Posta pullarının tanıtımını takiben İngiltere'de postalanan mektupların sayısı 1839'da 82 milyondan, 1841'de 170 milyona yükselmiştir.Bugün sadece Birleşik Krallık'da ortalama 21 milyar parça posta ile ulaştırılmaktadır.

 

* [[Airmail]] – for payment of airmail service. While the [[word]] or words "airmail" or equivalent is usually printed on the stamp, [[Scott catalog|Scott]] (the dominant U.S. cataloguing firm) has recognised as airmail stamps some U.S. stamps issued in denominations good for then-current international airmail rates, and showing the silhouette of an [[fixed-wing aircraft|airplane]]. The other three major catalogs do not give any special status to airmail stamps.

* ATM, stamps dispensed by automatic teller machines ([[Automated Teller Machine|ATM]]s) whose sheets are paper currency sized and of similar thickness.<ref>[http://www.freepatentsonline.com/5503436.html Freepatentsonline: ''United States Patent 5503436''] (retrieved 10 June 2007)</ref>

==Görseller==

<gallery>

</gallery>