Jean-Baptiste Vanmour: Revizyonlar arasındaki fark

[[Dosya:Hunting_Party_with_the_Sultan_Jean_Baptiste_Vanmour_18th_century.JPG|thumbküçükresim|Sultan II. Ahmed'in Av Partisi]][[Dosya:Jean-Baptiste van Mour 004.jpg|thumbküçükresim|Padişah [[III. Ahmed]]'in [[Fransa]] elçisini kabulü, <small>Suna ve İnan Kıraç Vakfı Oryantalist Resim Koleksiyonu</small>, 17 Ekim 1724]]

[[Dosya:Jean-Baptiste van Mour 002.jpg|thumbküçükresim|[[Sultanahmet Camii]] ve [[At Meydanı]].]]

1727'de İstanbul'a gelen [[Hollanda]] elçisi Cornelis Calkoen, Vanmour'un eserlerine büyük ilgi göstermiş ve topladığı eserler daha sonra koleksiyon olarak [[Rijksmuseum Amsterdam|Amsterdam Devlet Müzesi]]'ne intikal etmiştir. [[Hollanda]] elçisi Cornelis Calkoen'in topladığı Vanmour eserleri, 1978'de İstanbul'da [[Atatürk Kültür Merkezi]]'nde sergilenmiştir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = ‘Van Mour ve Levnî’ sergisi açıldı | url = http://arsiv.ntv.com.tr/news/248926.asp | yayıncı = NTVMSNBC.com 19 Aralık 2003 | erişimtarihi = 20 Ağustos 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160807021001/http://arsiv.ntv.com.tr/news/248926.asp | arşivtarihi = 7 Ağustos 2016 | ölüurl = no hayır}}</ref>

[[Dosya:Patrona_khalil_2_calkoen.jpeg|thumbküçükresim|200px|[[Patrona Halil]]]]

1737'de [[Galata]]'da ölen Vanmour, İstanbul'da defnedilmiştir. Dönemin önemli şahsiyetlerinden olan sanatçının ölümü İstanbul dışında da büyük üzüntü yaratmış, hakkında Fransız ''Mercure de France'' gazetesinde bir anma makalesi yayımlanmıştır.<ref name=gulnur/> Vanmour'un mezarının İstanbul'da [[Galata]]'daki, eski Fransız Konsolosluğu sınırları içinde bulunun RR. PP. Jésuites-Saint Louis Kilisesi bahçesinde, Baron de Salagnac'ın mezarının yanında olduğuna dair pek çok kayıt bulunmasın rağmen, mezarı belirleyici bir işaret yoktur.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Lale Devrinin Tanığı Van Mour | url = http://www.antikalar.com/van-mour/ | yayıncı = Antikalar.com sites | erişimtarihi = 20 Ağustos 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160316175816/http://www.antikalar.com/van-mour/ | arşivtarihi = 16 Mart 2016 | ölüurl = no hayır}}</ref>

[[18. yüzyıl]]dan itibaren [[Avrupa]]'dan [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] topraklarına çok sayıda ressam ve seyyah gelmiştir. Özellikle [[Fransızlar|Fransız]] ve [[İngilizler|İngiliz]] Elçilikleri yoluyla, [[İstanbul]]'a önemli ressamlar gelip [[Boğaziçi]]'nde eserler vermiştir.<ref name=tsa>{{Web kaynağı | soyadı1 = Vural | ad1 = Didem Üstün | başlık = 19. Yüzyılda Asker Ressamların ve Cumhuriyet Dönemi Türk Ressamları'nın Hocaları olan Bir Grup Avrupalı Ressam | url = http://dokuman.tsadergisi.org/dergiler_pdf/2004/2004-agustos-aralik/2.pdf | yayıncı = Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi Yıl 8 Sayı 2-3 Ağustos Aralık 2004 | erişimtarihi = 20 Ağustos 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160818165746/http://dokuman.tsadergisi.org/dergiler_pdf/2004/2004-agustos-aralik/2.pdf | arşivtarihi = 18 Ağustos 2016 | ölüurl = yes evet}}</ref> Elçi ressamları [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] yaşamına ve anıtlarına ilişkin resim dizileri, panoramalar, kıyafet albümleri hazırlayarak, elçi ve diplomatlarla beraber sanat piyasasını yönlendirmekteydiler.<ref name=nurdan>{{Web kaynağı | soyadı1 = Küçükhasköylü | ad1 = Nurdan | başlık = 18. yüzyıl Sonunda İstanbul Sanat ortamı ve Kozmas Komidas Kömürciyan | url = http://www.asosjournal.com/Makaleler/1862980230_550%20Nurdan%20K%C3%9C%C3%87%C3%9CKHASK%C3%96YL%C3%9C.pdf | yayıncı = Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 9, Mart 2015, | erişimtarihi = 20 Ağustos 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160814122528/http://www.asosjournal.com/Makaleler/1862980230_550%20Nurdan%20K%C3%9C%C3%87%C3%9CKHASK%C3%96YL%C3%9C.pdf | arşivtarihi = 14 Ağustos 2016 | ölüurl = yes evet}}</ref>

Elçi ressamları özellikle Osmanlı elçi kabul törenlerini resmetmişlerdir. [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]]'da gerek [[Müslüman]] gerekse [[Hristiyanlık|Hıristiyan]] elçilerinin sadrazam ve padişah tarafından kabulü belirli bir protokole bağlıydı. Elçilere eşlik eden birçok Avrupalı yazar bu protokolü ayrıntıyla anlatmış ve elçilerin birlikte getirdikleri ressamlar da bu törenleri resimlemiştir.<ref name=renda>{{Web kaynağı | soyadı1 = Renda | ad1 = Gürsel | başlık = Osmanlı Sarayında Görkemli bir Protokol: Elçi Kabul Törenleri | url = http://www.obarsiv.com/vct_0506_gunselrenda.html | yayıncı = Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi Voyvoda Caddesi Toplantıları 2005-2006 | erişimtarihi = 20 Ağustos 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160107065006/http://www.obarsiv.com/vct_0506_gunselrenda.html | arşivtarihi = 7 Ocak 2016 | ölüurl = yes evet}}</ref> Ferriol'ün Vanmour'u beraberinde İstanbul'a getirmesinin asıl nedeni, dönemin padişahı [[II. Mahmut]]'un huzuruna çıktığı anın kaydedilmesi olmalıdır ancak bu mümkün olmamış; elçi huzura kabul edilmemiştir. Ferriol, Ocak 1700’de sadrazam tarafından kabul edilmiş; ne var ki padişahın huzuruna kılıcı ile çıkmak istemesi sonucu patlak veren tartışma büyümüş ve ısrarından vazgeçmeyince huzura kabul edilmemişti.<ref name=gulnur/>

Vanmour, ilk patronu olan Ferriol’ün huzura kabulünü resimleyemediyse de 1737'deki ölümüne kadar geçen otuz yedi yıl boyunca farklı elçilerle çalışmış ve bazılarının huzura kabul edilişlerini resimleyebilmiştir.<ref name=gulnur>{{Web kaynağı | soyadı1 = İzyılmaz | ad1 = Gülnur | başlık = Osmanlı payitahtında bir yabancı ressam Jean Baptiste Vanmour | url = https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=veR1mHu9yoWjwcVUjCEoPKyWsYZOYI33EZR6J6qzOIwuzseBT1PosetTgnxW0oSL | yayıncı = Ankara Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi 2010 | erişimtarihi = 20 Ağustos 2016 | arşivengelli = evet | arşiv-url arşivurl= https://web.archive.org/web/20160820113350/https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=veR1mHu9yoWjwcVUjCEoPKyWsYZOYI33EZR6J6qzOIwuzseBT1PosetTgnxW0oSL | arşiv-tarihi arşivtarihi= 20 Ağustos 2016 | ölüurl = yes evet}}</ref> Vanmour sadece Fransız elçilerinin değil, diğer Avrupalı elçilerin kabul törenlerini de resmetmiştir. İçlerinde en önemlisi 7 Mayıs 1727’de maiyeti ile birlikte İstanbul’a gelen Hollanda elçisi Cornelis Calkoen'dir. Colkoen Vanmour'a Türklerin gündelik yaşamına dair resimler de yaptırmıştır. Venedik balyosunun elçi kabul törenini gösteren [[Elçi Alayı Serisi|dört tabloluk serisi]] İstanbul'da [[Pera Müzesi]]'nde sergilenmektedir.

Osmanlı devlet, saray, askeri ve toplumsal yapısından kesitler sunan ve özellikle bu sınıflara ait bireylerin gösterildiği kıyafet albümleri, Osmanlı resim sanatı içerisinde özellikle belgeleyici nitelikleri ile önemli bir yer tutar. Altlarında çoğunlukla yabancı dilde açıklamalar bulunan bu albümler, günümüz ifadesi ile birer moda resmidir. Konu edilen figürler, belirgin giyim-kuşam özellikleri ile resmedilir. Albümlerin zengin içerikleri altlarına yapılan yazılı açıklamalarla da iyice kıymetlenir. Bunlar belli ki Osmanlı toplumunu tüm ayrıntıları ile tanımak veya tanıtmak isteyen kişiler için hazırlanmıştır.<ref name=cetin>{{Web kaynağı | soyadı1 = Çetin | ad1 = Ökkeş Hakan | başlık = Ankara Etnografya Müzesi 8283 Nolu Kıyafet Albümü: Osmanlı Modasından İzler 3 | url = http://turkishstudies.net/Makaleler/362388126_16%C3%87etin%C3%96kke%C5%9FHakan-ntt-301-314.pdf | yayıncı = Turkish Studies Cilt 9/10 Fall 2014, | erişimtarihi = 20 Ağustos 2016 | arşivengelli = evet | arşiv-url arşivurl= https://web.archive.org/web/20160820191912/http://turkishstudies.net/Makaleler/362388126_16%C3%87etin%C3%96kke%C5%9FHakan-ntt-301-314.pdf | arşiv-tarihi arşivtarihi= 20 Ağustos 2016 | ölüurl = no hayır}}</ref>

Albümün 1915 baskısı Türkçeye çevrilip 1980 yılında ''Osmanlı Kıyafetleri'' başlığı ile yayımlandı.<ref name=gulnur/> 2014 yılında ise İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş tarafından “''Lâle Devri Ressamı Vanmour'un Çizimleriyle Osmanlı Kıyafet Albümü''<ref name=kitapci>{{Web kaynağı | başlık = Lâle Devri Ressamı Van Mour'un Çizimleriyle Osmanlılar Kıyafet Albümü Prestij Baskı | url = http://www.istanbulkitapcisi.com/magaza/lale-devri-ressami-van-mourun-cizimleriyle-osmanlilar-kiyafet-albumuprestij-baski-haz-sinan-ceco-p537.html | yayıncı = Istanbulkitapcisi.com sitesi | erişimtarihi = 20 Ağustos 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160817091610/http://www.istanbulkitapcisi.com/magaza/lale-devri-ressami-van-mourun-cizimleriyle-osmanlilar-kiyafet-albumuprestij-baski-haz-sinan-ceco-p537.html | arşivtarihi = 17 Ağustos 2016 | ölüurl = yes evet}}</ref> adıyla eserin tıpkıbasımı gerçekleştirildi.

Vanmour'un albümü, [[Avrupa]]'da uzun yıllar etkisi altına alan [[Türköri]] modasına öncülük etmesi ve Osmanlı yaşamını tüm canlılığı ile gözler önüne sermesi açısından büyük önem taşır. Batılıların doğuyu anlama kaygısıyla hazırlanan bu eserdeki 102 çizime dönemin Büyükelçisi Ferriol'un detaylı anlatımı eşlik etmektedir. Bu yönüyle albüm, dönemi için bir istihbarat raporu olarak da değerlendirilir.<ref name=kulturas>{{Web kaynağı | başlık = Van Mour’un Osmanlı Kıyafet Albümü ilk kez orijinal boyutta ve 3 dilde basıldı | url = http://kultur.istanbul/basin-odasi/haberler-ve-duyurular/2014/mart/19/van-mour%E2%80%99un-osmanl%C4%B1-k%C4%B1yafet-albuemue-ilk-kez-orijinal-boyutta-ve-3-dilde-bas%C4%B1ld%C4%B1.aspx | yayıncı = Kultus A.S web sitesi, Basın Odası, 19 Mart 2014 | erişimtarihi = 20 Ağustos 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160820113507/http://kultur.istanbul/basin-odasi/haberler-ve-duyurular/2014/mart/19/van-mour%E2%80%99un-osmanl%C4%B1-k%C4%B1yafet-albuemue-ilk-kez-orijinal-boyutta-ve-3-dilde-bas%C4%B1ld%C4%B1.aspx | arşivtarihi = 20 Ağustos 2016 | ölüurl = yes evet}}</ref> Albümdeki resimler daha sonra kartpostal olarak da bastırılmıştır.<ref name=dilek>{{Web kaynağı | soyadı1 = Er | ad1 = Dilek Himam | yazar2 = Sipahioğlu, Oya | başlık = Kostüm Kitaplarında Osmanlı Giysileri Üzerine Bir Değerlendirme | url = http://e-dergi.atauni.edu.tr/ataunigsfd/article/viewFile/5000173570/5000156501 | yayıncı = Atatürk Üniversitesi GSF Sanat Dergisi, Sayı 26, 2014 | erişimtarihi = 20 Ağustos 2016 | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160820113512/http://e-dergi.atauni.edu.tr/ataunigsfd/article/viewFile/5000173570/5000156501 | arşivtarihi = 20 Ağustos 2016 | ölüurl = yes evet}}</ref> Jean-Baptiste Vanmour'un eserlerinde işlenilen kıyafetler, devlet kültürünü ve devlet içerisindeki hiyerarşiyi belgelemek adına kullanılırdı. Elçiliklerin resmi ve gayri resmi törenlerde meydana çıkan gelenek ve görenekleri algılanması ve kendi topraklarına aktarabilmeleri açısından böyle bir belgeleme yapılması önemliydi.

Vanmour Osmanlı Devleti'’nde [[Lale Devri|Lâle Devri]]'nin tanığı olan tek ve ilk [[Oryantalizm|oryantalist]] ressamdır.<ref>Osman Öndeş ve Erol Makzume'nin 2000 yılında kaleme aldığı Aksoy Yayıncılık'tan yayınlanan "[http://www.babil.com/lale-devri-ressami-jean-baptiste-van-mour-kitabi-osman-ondes Lâle Devri Ressamı- Jean Baptiste Van Mour] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20161006110949/http://www.babil.com/lale-devri-ressami-jean-baptiste-van-mour-kitabi-osman-ondes |tarih=6 Ekim 2016 }}" kitabı</ref> Bu yüzden [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]]'nın en gösterişli zamanını fırçasıyla tuvale aktarabilmiştir. Aynı zamanda sadece [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]]'nın günlük yaşamını değil, saray yaşamını da resmedebilecek şekilde sarayın içinde tuval resmi yapan ilk ressamlardandır<ref name=sinanlar>{{Web kaynağı | soyadı1 = Sinanlar | ad1 = Seza | yazar2 = Akın, Günkut | başlık = Pera’da resim üretim ortamı 1844-1916 | url = http://itudergi.itu.edu.tr/index.php/itudergisi_b/article/viewFile/104/90 | yayıncı = itüdergisi/b sosyal bilimler Cilt:5, Sayı:1, Aralık 2008 | erişimtarihi = 20 Ağustos 2006 | arşivengelli = evet | arşiv-url arşivurl= https://web.archive.org/web/20160820113526/http://itudergi.itu.edu.tr/index.php/itudergisi_b/article/viewFile/104/90 | arşiv-tarihi arşivtarihi= 20 Ağustos 2016 | ölüurl = no hayır}}</ref> Jean-Baptiste Vanmour e eserlerine kıyafetleri ve günlük yaşamın tüm inceliklerini işlemiştir.