Peyami Safa: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
85.100.69.141 tarafından yapılan 24077102 sayılı değişiklik geri alınıyor. Etiket: Geri al |
Teacher0691 (mesaj | katkılar) k düzeltme |
||
27. satır:
{{Ayrıca bakınız|Peyami Safa kronolojisi}}
[[Dosya:Peyami Safa's childhood photo for a magazine.jpg|thumb|sol|200px|Peyami Safa'nın bir çocukluk fotoğrafı (1913)]]
Peyami Safa 2 Nisan 1889 tarihinde [[Gedikpaşa]]'da doğdu ve ismini [[Servet-i Fünûn edebiyatı|Servet-i Fünûn]] şairlerinden [[Tevfik Fikret]] koydu. Babası, [[Muallim Naci]] tarafından "anadan doğma şair" olarak anılan ve [[Trabzon]] kökenli bir aileye mensup olan [[İsmail Safa]]'dır. Annesi ise Server Bedia Hanım'dır. Peyami Safa'nın babası [[II. Abdülhamid]]'e muhalif olan isimlerdendir ve [[Sivas (il)|Sivas]]'ta sürgünde iken ailesine maddi anlamda hiçbir şey bırakamadan hayatını kaybetmiştir.<ref name=":CBÜ">{{Kitap kaynağı|editör1-ad=Selim|editör1-soyadı=Altıntop|editör2-ad=Rıza|editör2-soyadı=Bağcı|editör3-ad=Can|editör3-soyadı=Şen|başlık=Vefatının 50. Yılında Peyami Safa|url=http://en.sbe.cbu.edu.tr/db_images/site_1033/file/peyami_safa_kitabi.pdf|yıl=2012|yer=Manisa|yayıncı=Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü|erişimtarihi=19 Aralık 2016|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170202145309/http://en.sbe.cbu.edu.tr/db_images/site_1033/file/peyami_safa_kitabi.pdf|arşivtarihi=2 Şubat 2017|ölüurl=
1910 yılında [[Fatih]]'teki [[Vefa Lisesi|Vefa İdadisi]]'nde lise eğitimine başladı. Bu yıllarda [[Ekrem Hakkı Ayverdi]] ve [[Elif Naci]] ile sınıf arkadaşıydı. Ayrıca [[Hasan Âli Yücel]] ve [[Yusuf Ziya Ortaç]] da lise arkadaşları arasındaydı. İlk edebi tartışmalarını ve ürünlerini o yıllarda verdi. İlk [[hikâye]] denemesi "Piyano Muallimesi"ni ve ilk [[roman]] denemesi ''Eski Dost''{{'}}u lisedeyken yazdı. Ayrıca bu dönemlerde yayımladığı ''Sakın Bu Kitabı Almayın'' adlı ilk hikâye kitabı merak uyandırdı ve birkaç gün içinde tükendi.<ref>{{kitap kaynağı|yazarbağı=Ergun Göze|soyadı1=Göze|ad1=Ergun|başlık=Peyami Safa-Nazım Hikmet Kavgası |tarih=1963|yer=İstanbul|isbn=9789754510591|sayfa=42|basım=Yağmur Yayınları}}</ref> Lise eğitimine hastalığı ve ailesinin yaşadığı geçim sıkıntıları yüzünden devam edemedi.<ref>{{kitap kaynağı|yazarlink=Beşir Ayvazoğlu|soyadı1=Ayvazoğlu|ad1=Beşir|başlık=Peyami Hayatı Sanatı Felsefesi Dramı|tarih=1998|yer=İstanbul|isbn=978-9944486569|sayfa=37-54|basım=[[Ötüken Neşriyat]]}}</ref> Babasının yakın arkadaşlarından olan [[Abdullah Cevdet]]'in hediye ettiği ''[[Petit Larousse]]''{{'}}u ezberleyerek [[Fransızca]] dil bilgisini geliştirdi ve edebi eserler dışında [[tıp]], [[psikoloji]] ve [[felsefe]] kitaplarına da ilgi duymaya başladı. İlerleyen dönemlerde tiyatroya olan ilgisinden ötürü [[İstanbul Şehir Tiyatroları|Dârülbedayi]] sınavlarına girdi fakat başarılı olmasına rağmen devam edemedi. [[I. Dünya Savaşı]]'nın seyrettiği dönemlerde annesine yardım edebilmek için [[Posta ve Telgraf Nezâreti]]nde çalışmaya başladı.<ref name=":AÜ">{{Web kaynağı | yazar1 = Yaşar Özkandaş | başlık = Peyami Safa'nın Düşünceleri Ekseninde Türk Modernleşmesinin İncelenmesi | url = https://drive.google.com/open?id=0B1Wt13HgwVD_UzZuUVA4bmFRZVk | yayıncı = [[Ankara Üniversitesi]] | erişimtarihi = 19 Aralık 2016 | arşivengelli = evet}}</ref> Daha sonra da Boğaziçi'ndeki Rehber-i İttihad Mektebine öğretmen olarak atandı (1917) ve bir süre [[Düyûn-ı Umûmiye|Düyûn-ı Umûmiye İdaresi]]nde çalıştı (1918).<ref name=":TDVİA">{{ansiklopedi kaynağı |ad= |yazarbağı=Beşir Ayvazoğlu |ansiklopedi =[[TDV İslâm Ansiklopedisi]] |başlık =Safa, Peyami |yıl=2008 |cilt=35 |yer= İstanbul |isbn=975-389-457-0 |sayfalar=437-440}}</ref>
89. satır:
Server Bedi imzalı eserler Peyami Safa'nın kendi deyişiyle de tefrika romanlardır. Bu romanlarda ele aldığı temel konu polisiye olaylar ve kadın-erkek ilişkileridir. Bu imza ile verdiği eserlerinin çoğu ikinci baskıyı görememiştir. Bazı tefrikalarını sonradan düzeltme yoluna da gitmiştir. Bu imza ile bir çocuk romanı bir de casusluk romanı yazmıştır. ''Amerika'da Bir Türk Çocuğu'' adlı eser ısmarlama şeklinde yazılmıştır. Bu ısmarlama bilgisine kitabın başında değinilmiştir. Aynı durum ''Cingöz Merih'te'' adlı romanda da görülmektedir.<ref name=":Gazi" />
[[Ötüken Yayınları]]'nın [[Seval Şahin]] koordinesinde [[Peyami Safa bibliyografyası|Peyami Safa külliyatını]] tamamlama projesiyle Safa'nın Cingöz Recai serisi toplanarak yayımlandı.<ref>{{web kaynağı |soyadı1=Hızlan |ad1=Doğan |başlık=Cingöz Recai serisi tamamlandı |url=https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/dogan-hizlan/cingoz-recai-serisi-tamamlandi-41472257 |yayıncı=Hürriyet |erişimtarihi=7 Nisan 2020 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20200407131547/https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/dogan-hizlan/cingoz-recai-serisi-tamamlandi-41472257 |arşiv-tarihi=7 Nisan 2020 |ölüurl=
== Romancılığı ==
142. satır:
== Düşünce dünyası==
Peyami Safa küçük yaşlarda başladığı yazın hayatına birçok eser sığdırmış ve birçok değişim yaşamıştır. Bunun dışında [[gazeteci]]lik mesleğini uzun yıllar sürdürmesi, dönemin öne çıkan gazete ve [[dergi]]lerinde yazılar yayımlaması, [[Türk Dil Kurumu]] üyeliğinde ve [[İstanbul]] temsilciliğinde bulunması<ref>{{Web kaynağı|başlık=Ölümünün 50. yılında Peyami Safa’yı anma toplantısı|url=http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=120:Olumunun-50.-yilinda-Peyami-SAFA%E2%80%99yi-anma-toplantisi-&catid=34:basndan|yayıncı=Türk Dil Kurumu|arşivurl=https://web.archive.org/web/20140820081842/http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=120:Olumunun-50.-yilinda-Peyami-SAFA%E2%80%99yi-anma-toplantisi-&catid=34:basndan|arşivtarihi=20 Ağustos 2014|erişimtarihi=9 Şubat 2017|ölüurl=
=== Milliyetçiliği ===
149. satır:
Milliyetçilik Peyami Safa'ya göre [[ilk çağ]]da bir tohum, [[orta çağ]]da bir [[fidan]] ve başta [[20. yüzyıl|yirminci yüzyıl]] olmak üzere günümüzde bütün dünyayı saran bir ağaç gibidir.<ref>Peyami, Safa, Nasyonalizm Sosyalizm Mistisizm, s. 57-58.</ref> Kendisinin milliyetçilik anlayışında toplum ve birey arasında önemli bir ilişki vardır. Ona göreve birey kavramı sadece milletin olduğu yerlerde değer kazanabilir ve millî düşüncelerin devlet tarafından oluşturulması gerekir.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Safa|ad1=Peyami|başlık=Eğitim Gençlik Üniversite|yayıncı=Ötüken|isbn=9754370346|sayfa=20}}</ref> Bu konudaki benzer düşüncelerini ise Türkiye'deki yabancı okullarda yetişen aydınlara yöneltmiş ve onları millî konularda duyarsız olmakla suçlamıştır.<ref name=":13">{{Web kaynağı | soyadı1 = Kartal | ad1 = İdris | başlık = Peyami Safa'nın Düşünce Dünyası ve Tarih Anlayışı | url = https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tarama.jsp | yayıncı = Süleyman Demirel Üniversitesi | yer = Isparta | tarih = 2011 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20161008185432/https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tarama.jsp | arşivtarihi = 8 Ekim 2016 | erişimtarihi = 1 Şubat 2017 | ölüurl = evet }}</ref>
[[Fransız milliyetçiliği]]nin 1870 sonrasında, [[Alman milliyetçiliği]]nin [[I. Dünya Savaşı]] sonrasında ve Osmanlı-Türk milliyetçiliğinin Balkan Savaşları sonrasında ortaya çıktığını savunan Peyami Safa, Kemalist milliyetçiliğinin ise [[Mütareke (dönem)|Mütareke dönemi]] sonrasında ortaya çıktığı görüşünde bulundu. Bu görüşleriyle Türk milliyetçiliğinin dönemsel koşullar altıda mecburi olarak doğduğunu, [[sosyalizm]]den uzak ve [[faşizm]]e yabancı olduğu değerlendirmesinde bulundu. Milliyetçiliğinin bir [[ırk]], [[Dil (filoloji)|dil]] ve [[tarih]] hareketi olduğunu savundu.<ref>Safai Peyami, a.g.e. s.106</ref> Özellikle [[II. Dünya Savaşı]] dönemlerinde ırkçı olmakla suçlandı. 1939 yılında ''[[Cumhuriyet (gazete)|Cumhuriyet]]'' gazetesindeki yazısında kendisini tepeden topuğa kadar milliyetçi olmakla nitelendirip<ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = Karagüzel | ad1 = Ömer Faruk | başlık = Modernleşme, Modernlik ve Ulusçuluk Bağlamında Türkiye’de Muhafazakârlık | url = http://www.muharrembalci.com/hukukdunyasi/makaleler/birikimlerIV/166.pdf | erişimtarihi = 22 Şubat 2017 | sayfa = 374 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160123005225/http://www.muharrembalci.com/hukukdunyasi/makaleler/birikimlerIV/166.pdf | arşivtarihi = 23 Ocak 2016 | ölüurl = hayır }}</ref> kendisine faşist diyenleri rezil ve [[Vatansızlık|vatansız]] olmakla suçladı. Bu konu hakkında ''[[Düşünen Adam (dergi)|Düşünen Adam]]'' dergisinde ise “Irkçı mıyız, Milliyetçi mi?” adlı bir makale yayımlayarak kendisine yönelik ithamları reddetti.<ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = Safa | ad1 = Peyami | başlık = Eğitim Gençlik Üniversite: Objektif 7 | url = https://books.google.com.tr/books?id=aj08DQAAQBAJ&pg=PT188&lpg=PT188&dq=%E2%80%9CIrk%C3%A7%C4%B1+m%C4%B1y%C4%B1z,+Milliyet%C3%A7i+mi?%E2%80%9D&source=bl&ots=59vMO10m94&sig=kPvJWlWf5tNZ44ixHRMLXTKvFEc&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwiekZ2Cw6PSAhXFVRQKHeC_AGsQ6AEILTAD#v=onepage&q=%E2%80%9CIrk%C3%A7%C4%B1%20m%C4%B1y%C4%B1z%2C%20Milliyet%C3%A7i%20mi%3F%E2%80%9D&f=false | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170222200125/https://books.google.com.tr/books?id=aj08DQAAQBAJ&pg=PT188&lpg=PT188&dq=%E2%80%9CIrk%C3%A7%C4%B1+m%C4%B1y%C4%B1z%2C+Milliyet%C3%A7i+mi%3F%E2%80%9D&source=bl&ots=59vMO10m94&sig=kPvJWlWf5tNZ44ixHRMLXTKvFEc&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwiekZ2Cw6PSAhXFVRQKHeC_AGsQ6AEILTAD#v=onepage&q=%E2%80%9CIrk%C3%A7%C4%B1%20m%C4%B1y%C4%B1z%2C%20Milliyet%C3%A7i%20mi%3F%E2%80%9D&f=false | arşivtarihi = 22 Şubat 2017 | ölüurl =
=== Muhafazakârlığı ===
158. satır:
=== Doğu-Batı sentezi ===
Peyami Safa başta romanlarında olmak üzere yazdığı [[Deneme (edebiyat)|deneme]], [[makale]] ve [[gazete]] yazılarında Doğu-Batı konusu üzerine sıkça durdu. Batıyı "hem bir kıta hem de bir kafa" olarak gördü. [[Avrupa]]'yı bir kıta içinde doğan, süreç içerisinde sınırlarını aşan ve medeniyet tarihine bağlı bir mahiyet olarak gördü.<ref>{{kitap kaynağı|başlık=Peyami Safa'nın Eserlerinde Doğu - Batı Meselesi|tarih=1997|yazar1=Nan A. Lee|yer=İstanbul|isbn=9754372217|sayfa=58|basım=Ötüken Neşriyat}}</ref> Verdiği eserlerde batı zihniyetinin oluşumundaki önemli etkenlere değinerek bunu konu üzerine söylemleri olan yazar, sanatçı ve düşünürlerin fikirlerinden yararlandı. Avrupa medeniyetinin [[Antik Yunanistan|Yunan]], [[Antik Roma|Roma]] ve [[Hristiyanlık]] ekseninde geliştiğini belirterek yalnız bu üç şeyden oluşan zihniyetle [[Avrupa]]lı olunabileceğini dile getirdi. Hristiyanlığı ise [[Avrupa]] ve [[Asya]] arasındaki en belirgin fark olarak gördü.<ref name=":İKÜ">{{Web kaynağı|yazar1=Cenk Şirinoğlu|başlık=Peyami Safa'da Dejenere Toplum|url=http://acikerisim.iku.edu.tr:8080/xmlui/handle/11413/542|yayıncı=İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü|tarih=Eylül 2008|erişimtarihi=9 Ocak 2017|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170212145828/http://acikerisim.iku.edu.tr:8080/xmlui/handle/11413/542|arşivtarihi=12 Şubat 2017|ölüurl=
Peyami Safa [[Türkler|Türk toplumunda]] taklit olarak görülen ve çeşitli [[sosyoloji]]k ve edebi araştırmaların konusu olan Batılılaşmayı riyazileşmek ve siteleşmek kavramları üzerinden yorumladı. Romanlarında öne çıkan doğu-batı sentezini medeniyetlerin ruhunu inceleyip ardından da karşılaştırması şeklinde verdi. Avrupa medeniyetinin oluşmasında rasyonalist matematik zihniyetinin etkili olduğunu belirterek Doğu'nun bundan yoksun olduğu ifade etti. [[Dogmatizm]]i doğunun gelişmemesinde en büyük engel olarak gördü. Batı'yı maddeye hakim olması ve teknik olarak ilerlemesi gibi gerekçelerle yüceltti, Doğu'yu ise pasif olarak nitelendirdi. Türkiye'nin batılılaşmasını isteyerek kuramlarını oluşturduğu sentezlerini bunun için bir araç olarak gördü. [[Tanzimat Dönemi]] ile başlayan yenileşmenin yanlış yorumlanmasına da eleştirel bir tavır sergiledi.<ref name=":İKÜ" />
| |||