Maya yazısı: Revizyonlar arasındaki fark

Bulgular MÖ 3. ve 4. yüzyıllarda bile Mayalar’ın yazı sistemini kullandıklarını göstermektedir.<ref>Saturno, WA; Stuart D, Beltran B (Mar 3 2006). "''Early Maya writing at San Bartolo, Guatemala''". Science 311 (5765): 1281–3. doi:[http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/311/5765/1281 10.1126/science.1121745] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080701210127/http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/311/5765/1281 |date=1 Temmuz 2008 }}. [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16400112 PMID 16400112] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120127220601/http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16400112 |date=27 Ocak 2012 }}</ref> Maya yazısından önce de Orta-Amerika’da çeşitli yazı sistemlerinin kullanıldıkları ([[Zapotek]] yazısı, [[Olmek]] yazısı vs.) bilinmektedir.<ref>Skidmore (2006)</ref> Bunlardan biri Olmec ile Maya yazısı arasında bir "geçiş yazısı" denilebilecek Epi-Olmec yazısıdır.<ref>[{{Web kaynağı |url=http://en.wikipedia.org/wiki/Epi-Olmec_script |başlık=Epi-Olmec yazısı] |erişimtarihi=16 Temmuz 2012 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20091019092016/http://en.wikipedia.org/wiki/Epi-Olmec_script |arşiv-tarihi=19 Ekim 2009 |ölüurl=no }}</ref> Bununla birlikte 5 Ocak 2006’da [[National Geographic]] tarafından yayımlanan '''Maya yazısı''' inceleme sonuçları Maya yazı sisteminin hemen hemen en eski Orta Amerika yazı sistemleri kadar eski olduğunu göstermektedir.<ref>[http://news.nationalgeographic.com/news/2006/01/0105_060105_maya_writing.html ''Earliest Maya Writing Found in Guatemala'', Researchers Say] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20180726103841/https://news.nationalgeographic.com/news/2006/01/0105_060105_maya_writing.html |date=26 Temmuz 2018 }}. NationalGeographic.com. Retrieved on 2007-06-06. The following year saw the publication of research on a tablet containing some 62 glyphs that had been found near the Olmec center of [http://en.wikipedia.org/wiki/San_Lorenzo_Tenochtitl%C3%A1n San Lorenzo Tenochtitlán] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080409231215/http://en.wikipedia.org/wiki/San_Lorenzo_Tenochtitl%C3%A1n |date=9 Nisan 2008 }}, which was dated by association to approximately 900 BCE. This would make this putative Olmec script (see Cascajal Block) the oldest known for Mesoamerica; see Skidmore (2006, passim)</ref> Kısa kısa da olsa, çoğu anıtlar, tabletler, steller (dikiltaşlar ve tahta levhalar) ve çömlekçilik ürünleri üzerine yazılmış olmak üzere günümüzde yaklaşık 10.000 Maya yazıtının ya da metninin varlığı bilinmektedir. Bunlardan başka Mayalar’ın, özellikle çeşitli incir ağacı türlerinin ağaç kabuklarından elde ettikleri kâğıtlara kaydettikleri boyalı metinler mevcuttur.<ref>Miller and Taube (1993, p.131)</ref> Maya yazı sisteminin çözülmesi uzun ve zahmetli bir inceleme sürecinden sonra mümkün olmuştur. İlk kısmi çözümler 19. yüzyılın sonunda başlamışsa da, yazının çözülmesi konusunda esas önemli gelişmeler 1960’lı ve 1970’li yıllarda olmuştur ve günümüzde Maya metinleri tümüyle olmasa da, yeterince okunabilmektedir. Maya dilinin çözülmesi konusunda emek harcamış isimlerden bazıları Constantin Rafines, Yuri Knorozov, Ramón Arzápalo Marin’dir.

Maya dillerindeki sözcükler, Latin alfabesiyle yazıldıklarında, kimi zaman, yazıldığı gibi okunmamaktadır. Örneğin, Chichimec adı Çiçimek olarak, Kukul-cán ya da Kukulkán adı Kukuul kaan olarak, Chilam Balam adı Çilam Balam olarak, Yucatan ise Yukatan olarak okunur. Maya sözcüklerinde; İngilizce, İspanyolca veya diğer Latin alfabeli dillerden biriyle yazıldığında, kaleme alındığı alfabeye bağlı olarak, çoğu zaman, “ch” harfleri Türkçedeki “ç” sesiyle, “c” harfi Türkçedeki “k” sesiyle, “J” harfi genellikle Türkçedeki “h” ve nadiren “ks” sesiyle, “tz” harfleri Türkçedeki “ts” sesleriyle, “nh” harfleri Türkçedeki “n” sesiyle, “x” harfi genellikle Türkçedeki “ş” sesiyle, sözcüğün ortasında yer aldığında bazen Türkçedeki “h” gibi okunmaktadır. Özellikle İspanyol işgali sırasında Maya sözcüklerinin İspanyolca'ya uyarlanarak yazılmış olduğu görülmektedir; İspanyolca'da birkaç istisna dışında "h" harfi okunmaz, yani hiçbir sese karşılık gelmez.<ref>[http://www.mythome.org/mayanames.html Pronunciation of Mayan Names] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080531103713/http://www.mythome.org/mayanames.html |tarih=31 Mayıs 2008 |date=31 Mayıs 2008 }}, [https://web.archive.org/web/20160304001521/http://www.ancientamerica.org/library/media/HTML/hf6e73zw/SPANISH%20PRONUNCIATION%20GUIDE.htm?n=0 PRONUNCIATION GUIDE],[https://web.archive.org/web/20190913113347/http://www.famsi.org/reports/96072/grammar/section02.htm PRONUNCIATION of Yucatecan Mayan Language]</ref>