Kafkas Dağları: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
YBot (mesaj | katkılar)
Arşiv bağlantısı eklendi
k düzeltme AWB ile
30. satır:
 
== Jeoloji ==
Kafkas Dağları jeolojik olarak Avrasya ve Afrika-Arap levhaları arasındaki kavşakta yer alır ve dünyanın en sıradışı dağ sıralarından birini oluşturur. Kafkas dağları Büyük Kafkas dağları ve Küçük Kafkas dağlarından oluşur, kuzeyde büyük sıra, güneyde küçük sıradağlar yer alır. Kafkas Kıvrım Kuşağı, temel olarak Arap levhasının Avrasya levhasına göre kuzey yönlemiş hareketi sonucu oluşur. Bu dağ oluşumu bir kıtaiçi tektonik sistemidir ve bu sistemin tektonik ifadesi Paleozoyik-Mezozoyik-Erken Senozoyik yay ardı havzasının Geç Senozoyik'te terslenmesiyle oluşmasıdır. Bu dağ sırası güneyde Transkafkasya masifiyle ve kuzeyde İskit platformuyla sınırlanır. Büyük Kafkas dağ sırası denizel paleontolojik kalıntılara dayanarak en erken Devoniyen devrinde gelişmeye başlamıştır ve Paleozoyik'ten Erken Senozoyik'e oluşumu sürmüştür. Bölge Geç Paleozoyik'te metamorfik ve magmatik olaylar, kıvrımlanma ve yükselme göstermez. Büyük kafkasya sıradağlarının kabuk kısmı kıtasaldır ve 55-60 55–60&nbsp;km kalınlığa sahiptirler. Büyük Kafkasların granit tabakası onun ana sıradağ bölgesinde yüzlek vermiştir ve bu ana dağ sırası bölgesi kıvrım ve bindirme dağ kuşağının kristal çekirdeğini oluşturur. Büyük kafkasya dağ sırasının çökel örtüsü hem ana sıradağ bölgesinde hem de güney yamaçlarda (ki karasal kökenli deniz çökelleri ve hemipelajik çökellerle domine edilmiştir) yer almıştır. Ayrıca Kafkas dağlarını oluşturan yay ardı dizisinin en yaşlı çökelleri Devoniyen-Triyas dizisidir ve güney yamaçlarda yüzlek vermişlerdir.<ref name="k">{{Web kaynağı | soyadı1 = Adamia | ad1 = Şota | başlık = Great Caucasus (Cavcasioni): A Long-lived North-Tethyan Back-Arc Basin | url = https://www.researchgate.net/publication/285538873_Great_Caucasus_Cavcasioni_A_Long-lived_North-Tethyan_Back-Arc_Basin | website = www.researchgate.com | yayıncı = Researchgate | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200625051656/https://www.researchgate.net/publication/285538873_Great_Caucasus_Cavcasioni_A_Long-lived_North-Tethyan_Back-Arc_Basin | arşivtarihi = 25 Haziran 2020}}</ref>
 
== Ekoloji ==
Dünya üzerindeki en önemli biyoçeşitlilik noktalarından birisi de Kafkas sıradağlarıdır ve pek çok kuruluş tarafından sıcak nokta olarak belirlenmiştir. Sayısız bitki ve hayvan türüne ev sahipliği yapar ve bazıları bölgeye özgü yani endemiktir. Hazar Denizi ve Karadeniz arasında bir ekolojik koridor oluşturan bölge yaklaşık 500.000 &nbsp;km^2 alana sahiptir ve Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan, Rusya, Türkiye ve İran'ı kapsar. Farklı iklim tiplerini gösteren bölgede önemli bir bitki çeşitliliği görülür. Toplamda 1650 bitki ve hayvan grubu bu canlı bölgede farklı iklim kuşaklarında yaşamaktadır; ancak artık bu biyoçeşitlilik alarm vermektedir, zira insan aktiviteleri büyük oranda bölgede etkide bulunmaya başlamışlardır. Yetişmiş doğal ormanlar; tarım, inşaat ve ticari aktiviteleri dolayısıyla ormanlık alanların sadece çeyreği kaldı ve bunların da ancak yüzde 12'si saflığını korumuş durumdadır. Bölgenin biyolojik çeşitliliğine en büyük darbe kaçak ağaç kesimi, aşırı otlatma, kaçak balık avı ve su kirliliğidir. Panthera pardus saxicolor (kafkas leoparı), Kafkasya dağ keçisi, Kafkasya kızıl geyiği, Acem ceylanı, boz ayı ve Avrupa bizonu geniş Kafkas dağlarının faunasının yalnızca birkaç örneğidir. Özellikle Kafkas panteri ve Kafkas kızıl geyiğinin nesli büyük tehlike altındadır. Bugün sıradağ kuşağında 100'den az Kafkas leoparı kalmışken; binden az sayıda kızıl geyik bulunmaktadır ve kızıl geyiklerin yaklaşır yarısı sıradağların Azerbaycan kısmında yaşamaktadır.<ref name="k1">{{Web kaynağı | soyadı1 = Editors of CNF | ad1 = Editors of CNF | başlık = CAUCASUS ECOREGION One of the most biologically rich regions on Earth | url = https://www.caucasus-naturefund.org/ecoregion/ | website = www.caucasus-naturefund.org | yayıncı = CNF | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190517215654/https://www.caucasus-naturefund.org/ecoregion/ | arşivtarihi = 17 Mayıs 2019}}</ref>
 
== Mitoloji'de ==
Kafkas Dağı, Yunan ve Kafkas-[[Adige]] mitolojilerinde adı geçen dağ. Grek trajedi yazarı [[Aiskhylos]]'un "Zincire Vurulmuş Prometheus" adlı oyununda, Kafkas Dağı'nın Meot suyu ([[Adigece]]: Хы Мыут1; Azak Denizi) başında bulunduğu yazılmaktadır. Bu yer, buna göre Karadeniz kıyısında uzanan Kafkas Sıradağları üzerinde olmalıdır. Adige mitolojisine ve [[Nart destanları]]na göre, bu yerin Kafkasya'nın en yüksek dağı [[Elbruz]] tepesi (1ошъхьамафэ; 5.642 m) ya da başka bir adla [[Haramoşha]] (Хьарам1уашъхьэ; Yasak Dağ) tepesi olduğu anlatılır. Ateşi ölümlülere yasaklayan tanrılara karşı geldikleri için Grek [[Prometheus]] ile Adige [[Nesren-jak'e]]'i (Несрэн-жак1э) Kafkas Dağına zincirlenmişlerdir. Prometheus'u [[Herakles]], Nesren-jak'e'yi de Nart [[Peterez]] kurtarmıştır.
 
 
== Kaynakça ==