Sâmânîler: Revizyonlar arasındaki fark

}}'''Samânîler''' (819-999) ([[Farsça]]: '''سامانیان''' Sāmāniyān), [[Orta Asya]] ve doğu [[İran]]'da kurulmuş, adını kurucusu Saman Hüdâ'dan alan bir [[hanedan]]lıktır. İslâm ordularının İran'ı ele geçirmesinin ve [[Seferi]] egemenliğinin yıkılmasının ardından [[İran]]'da iktidarı ele geçiren ilk yerli yönetimdir.

Hânedan adını, [[Belh]] şehrinin hâkimi iken düşmanlarının baskısından kaçarak [[Emevîler]]’in Horasan valisi Esed b. Abdullah el-Kasrî’ye sığınan ve onun yardımları sayesinde [[Belh]]’i yeniden ele geçiren Sâmânhudât’tan alır. Sâmânîler’in kökeni hakkında iki görüş vardır. İran menşeli olduklarını savunan görüşün en önemli dayanağını, Behram Çubin’e ve İranlılar’ın efsanevî hükümdarı Keyûmers’e kadar uzanan soy kütükleri oluşturmaktadır. Buna karşı çıkanlar, şecerelerde Guzek (İbn Hurdâzbih, s. 39), Tamgaç (Dîvânü lugāti’t-Türk Tercümesi, I, 454) gibi Türk isimlerinin de geçtiğini, Behram Çubin’in İran kisrâsına karşı başarısız bir isyan girişiminin ardından [[Göktürk]] hakanının yanına giderek onun kızıyla evlendiğini, kaynaklarda birbirinden farklı şekilde Sâmânîler’in ortaya çıktığı yer adları olarak geçen Semerkant, Belh ve Eşnas şehirlerinin [[Akhunlar]] döneminden beri Türkler’in hâkimiyetinde bulunduğunu, ailenin atası Sâmân’ın unvanı olan “hudât” kelimesinin [[Farsça]]’da “sahip”, eski [[Uygur Türkçesi]]’nde “unvan ve rütbe” anlamında kullanıldığını belirterek [[Türkler|Türk]] kökenli olduklarını ileri sürerler (Caferoğlu, s. 83; Usta, s. 59-76). Ailenin [[İran]] kökenine dayandığını söyleyenlerin diğer bir delili de İran dili ve edebiyatının bu hânedan devrinde zirveye çıkmış olmasıdır. Ancak bu gelişmeyi sadece Sâmânîler dönemine bağlamak doğru değildir. Çünkü Sâmânîler, [[Farsça]] yazan şair ve edipler kadar [[Arapça]] yazanları da himaye etmişler, divanlarında resmî dil olarak Arapça’yı kullanmışlardır. Sâmânîler’in [[Türkler|Türk]] kökenli olduğunu söyleyen [[Reşîdüddin Fazlullāh-ı Hemedânî]] onların [[Oğuzlar]]’dan (Türkmen) geldiklerini ileri sürmüş, ancak bu görüş kendisinin Sâmânîler’den birkaç yüzyıl sonra yaşamış olması ve kaynak belirtmemesinden ötürü şüpheyle karşılanmıştır. Yukarıda verilen bilgiler yanında bazı kaynaklarda “Sâmânî Türkleri” tabirinin geçtiği (Makdisî, s. 358; İbn Miskeveyh, II, 140-141) dikkate alınarak Sâmânîler’in [[Türkler|Türk]] asıllı olmaları ihtimalinin çok daha yüksek olduğu söylenebilir.<ref>William Robertson Smith</ref>