Rusça: Revizyonlar arasındaki fark

'''Rusça''', (Rusça: ''русский язык'' {{Ses|Ru-russkiy jizyk.ogg|Ses}}), [[Slav Dilleri]]nden, [[Avrasya]]'da yaygın olarak konuşulan bir dil.

 

 

== Özellikleri ==

[[Ukrayna]] ve [[Beyaz Rusya]] dili Rusçaya en yakın olan dillerdir. Doğu [[Slavlar|Slav]] dilleri de Rusçaya çok yakındır.<ref name="pub.stat.ee">http://pub.stat.ee/px-web.2001/igraph/MakeGraph.asp?gr_type=5&gr_width=600&gr_height=400&gr_fontsize=12&menu=y&PLanguage=2&pxfile=RV02222012112275739.px&wonload=600&honload=400&rotate=</ref> [[Ukrayna]] ve [[Beyaz Rusya]]'nın doğu ve güney bölgelerinde de Rusça konuşulur. Eski bir Doğu [[Slavlar|Slav]] lehçesi olan Novgorod Lehçesinin Rusçanın oluşumunda büyük önem oynadığı kabul edilir.<ref name="PopLangEE">{{Web kaynağı | başlık = Population census of Estonia 2000. Population by mother tongue, command of foreign languages and citizenship | yayımcı = [[Statistics Estonia]] | url = http://pub.stat.ee/px-web.2001/Dialog/varval.asp?ma=PC227&ti=POPULATION+BY+MOTHER+TONGUE%2C+COMMAND+OF+FOREIGN+LANGUAGES+AND+CITIZENSHIP&path=../I_Databas/Population_census/08Ethnic_nationality._Mother_tongue._Command_of_foreign_languages/&lang=1 | erişimtarihi = 23 Ekim 2007 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120322001535/http://pub.stat.ee/px-web.2001/Dialog/varval.asp?ma=PC227&ti=POPULATION+BY+MOTHER+TONGUE%2C+COMMAND+OF+FOREIGN+LANGUAGES+AND+CITIZENSHIP&path=..%2FI_Databas%2FPopulation_census%2F08Ethnic_nationality._Mother_tongue._Command_of_foreign_languages%2F&lang=1 | arşivtarihi = 22 Mart 2012 | ölüurl = yes }}</ref> [[Bulgarca]] her ne kadar dil bilgisi olarak Rusçadan farklı olsa da her ikisi de 19. ve 20. yüzyıllarda [[Slavlar|Slav]] etkisi altına girmiştir. Bu yüzden Rusça ile [[Bulgarca]] arasında birçok ortak kelime vardır.<ref name="PopLangEE" /> Rus dilinde harfleri yumuşatmak veya kalınlaştırmak için oluşturulan özel harfler vardır. ''ь'' bu harf önüne gelen sesi yumuşatır. ''ъ'' bu harf ise sertlik işaretidir. {{Kdş|Sussex|Cubberley|2006|pp=477–478, 480}} Rusça yüzyıllar içerisinde [[İngilizce]], [[Fransızca]], [[Almanca]], [[Hollandaca]], [[Lehçe]], [[Latince]] gibi dillerden etkilenmiştir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Encyclopaedia Britannica 1911 | url = http://www.1911encyclopedia.org/Russian_Language | arşivurl = https://web.archive.org/web/20130527053059/http://www.1911encyclopedia.org/Russian_Language | arşivtarihi = 27 Mayıs 2013 | erişimtarihi = 8 Eylül 2012 | ölüurl = no }}</ref>

Monterey, [[Kaliforniya]]'da yer alan Savunma Dil Enstitüsüne göre [[İngilizce]]yi akıcı konuşabilen birinin 720 saatlik bir eğitimle Rusça öğrenilebileceğini hesaplamıştır. Rusça dünya politikasında kritik rol oynadığı için [[Birleşmiş Milletler İstihbarat Topluluğu]]nda ''sabit hedef'' dili olmuştur.<ref>{{Web kaynağı | başlık = The World's Most Widely Spoken Languages | url = http://www2.ignatius.edu/faculty/turner/languages.htm | çalışma = Saint Ignatius High School | erişim tarihi = 17 Şubat 2012 | konum = Cleveland, Ohio | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160612230446/http://www2.ignatius.edu/faculty/turner/languages.htm | arşivtarihi = 12 Haziran 2016 | ölüurl = yes }}</ref>

 

== Coğrafi Dağılım ==

Rusçanın en yaygın kullanıldığı ülkeler [[Rusya]], [[Ukrayna]], [[Kazakistan]] ve [[Beyaz Rusya]]’dır. Bir zaman [[Sovyetler Birliği]]’ni oluşturan ülkelerde de eskisi kadar yaygın olmasa da kullanılmaktadır. [[Sovyetler Birliği]] zamanında farklı etnik grupların konuştuğu dillere yönelik devlet politikası sık sık değişse de, ağırlıklı olarak Rusça kullanılmaktaydı. 1990 yılında Rusça, birliğin resmi dili olarak kabul edildi.<ref>[http://legal-ussr.narod.ru/data01/tex10935.htm "ЗАКОН СССР ОТ 24.04.1990 О ЯЗЫКАХ НАРОДОВ СССР"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20160508201331/http://legal-ussr.narod.ru/data01/tex10935.htm |tarih=8 Mayıs 2016 }} (SSCB Dilleri Hakkında SSCB Kanunu, 1990 {{rusça}}</ref> 1991 yılında [[Sovyetler Birliği|Sovyetler Birliği']]nin dağılmasıyla birlikte yeni bağımsızlığını kazanmış devletlerin çoğu kendi yerel dillerini destekleyen politikalar izlediler. Ancak Rusçanın bölgedeki önemi güncelliğini korumaktadır. Örneğin [[Estonya]]'nın % 67,8'i Rusça konuşmaktadır. [[Sovyetler Birliği]]'nden dağılan ülkelerin çoğunda Rusça resmî dildir. Resmî dil değilse bile Rus dili okullarda öğretilmektedir.<ref name="pub.stat.ee"/>[[Baltık ülkeleri]]nde ya yabancı dil olarak ya da anadil olarak Rusça konuşulmaktadır. [[Kazakistan]], [[Beyaz Rusya]] ve [[Kırgızistan]]'da Rusça hâlâ resmi dildir. Kuzey [[Kazakistan]]'ın büyük bir kısmı hala Rusça konuşmaktadır.<ref name="PopLangEE">{{Web kaynağı | başlık = Population census of Estonia 2000. Population by mother tongue, command of foreign languages and citizenship | yayıncı = [[Statistics Estonia]] | url = http://pub.stat.ee/px-web.2001/Dialog/varval.asp?ma=PC227&ti=POPULATION+BY+MOTHER+TONGUE%2C+COMMAND+OF+FOREIGN+LANGUAGES+AND+CITIZENSHIP&path=../I_Databas/Population_census/08Ethnic_nationality._Mother_tongue._Command_of_foreign_languages/&lang=1 | erişimtarihi = 23 Ekim 2007 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120322001535/http://pub.stat.ee/px-web.2001/Dialog/varval.asp?ma=PC227&ti=POPULATION+BY+MOTHER+TONGUE%2C+COMMAND+OF+FOREIGN+LANGUAGES+AND+CITIZENSHIP&path=..%2FI_Databas%2FPopulation_census%2F08Ethnic_nationality._Mother_tongue._Command_of_foreign_languages%2F&lang=1 | arşivtarihi = 22 Mart 2012 | ölüurl = yes }}</ref>[[Litvanya]] nüfusunun % 60'ı Rusça bilmektedir. [[İsrail]]'de 750.000 kişi tarafından Rusça konuşulmaktadır.<ref>http://ec.europa.eu/education/languages/pdf/doc631_en.pdf</ref> Bunlar eski [[Sovyetler Birliği]]'nden gelen Yahudi göçmenlerdir. [[Kazakistan]], [[Beyaz Rusya]], [[Özbekistan]], [[Ukrayna]], [[Kırgızistan]], [[Moldova]], [[Azerbaycan]], [[Gürcistan]], [[Ermenistan]] ve [[Tacikistan]]'da okullarda zorunlu Rusça eğitimi verilir.<ref>{{Haber kaynağı |ilk= |son= |yazar= |ajans= [[Новый Регион]]|başlık=Русский язык в Монголии стал обязательным |iş= |sayfa= |tarih= Eylül 21, 2006|erişimtarihi=16 Mayıs 2009|dil= Rusça |alıntı= |url=http://www.nr2.ru/83966.html}}</ref>

 

|}

 

* '''[[Ц]]''': ''Gagavuzca’da ve Moğolca’da kullanılır.'' Türkçede bulunmayan sert bir T harfidir. TS olarak da seslendirilir ('''[[Ț|ʦ]]''': '''Ṫ'''+'''Ṡ'''). Moğolca’da ve Rusça’da, Slav dillerinde, ayrıca Kiril alfabesini kullanan pek çok dilde Ç harfinin türevi olan bir sestir. Gagavuzca’da ve diğer Türk dillerinde Slav kökenli kelimelerde yer alır ('''[[Ț]]'''). Ancak öz Moğolca sözcüklerde de sık sık kullanılır. Örneğin: Moğolcadaki ''Ţag'' sözcüğü (Çağ, “Tsag” okunur), ''Ţeţeg'' (Çiçek, “Tsetseg” gibi okunur).

* '''[[Х]]''': ''Tatarca’da ve Azerice’de kullanılır.'' Boğazdan gelen gırtlaksı bir H sesidir. Türkçedeki ''Xalı (Halı), Xala (Hala), Xoroz (Horoz)'' sözcüklerinin bu harfle yazılması doğru ses değerlerine örnek teşkil eder. Normal H sesinden biraz daha sert ve hırıltılıdır. H sesi hiçbir engele takılmadan çıkarken, bu ses boğazın üst kısmında titreşir. Arapçadaki Hı ('''[[خ]]''') harfidir. Azericenin resmi harflerinden birisidir. İç ve Doğu Anadolu ağızlarında sıklıkla rastlanır. Örneğin: ''Baxmax'' (Bakmak) fiilinin okunuşu ''Baḥmaḥ'' şeklindedir ancak kelimenin içindeki h harfleri gırtlaktan ve hırıltılı olarak çıkartılır. ''Çaxmax (Çaḥmaḥ; Çakmak), Yanmax (Yanmaḥ; Yanmak)…'' Bu sesin Türkçedeki kullanımında çoğu zaman birbirlerine çok yakın kaynaklardan çıkan Arapçadaki Ha ('''[[ح]]''') harfi ile olan farkı ortadan kalkmıştır ('''[[Ҳ]]''').

 

== Telâffuz ==

=== Sert ve Yumuşak Sessizler ===

Rusçada sesliler iki gruba ayrılır: sert ve yumuşaktır.

 

== Rusça Dilbilgisi ==

Kişi Zamirleri:

 

 

== Rus Lehçeleri ==

[[Dosya:Dialects of Russian language-ru.png|thumb|350px|

1915 Yılındaki Rus Lehçeleri

Rus dilinde fen anlamına gelen '''наука''' (nauga) şeklinde okunur. Bu sözcüğün bu şekilde okunmasının nedeni [[Güney]] lehçesidir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = У К Р А Ї Н А О Д Е С Ь К А О Б Л А С Н А Р А Д А Р І Ш Е Н Н Я | dil = Rusça | url = http://oblrada.odessa.gov.ua/index.php?option=com_content&view=article&id=2008:-------l----r----&catid=125&Itemid=185&lang=ru | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160310045955/http://oblrada.odessa.gov.ua/index.php?catid=125&id=2008:-------l----r----&itemid=185&lang=ru&option=com_content&view=article | arşivtarihi = 10 Mart 2016 | erişimtarihi = 8 Eylül 2012 | ölüurl = no }}</ref> Bu okunuş çoğu Ruslarda aynı şekildedir. [[Kuzey]] Rus lehçesini konuşanlar dışındaki Merkezdeki Ruslarda dahil olmak üzere herkes bu kelimeyi böyle okur. Bu lehçede bu kelimedeki '''k''' harfi yumuşatılmış ve '''g''' olarak okunmuştur. Bu okunuş ise yaygınlaşmıştır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = ПОЛИТИКА | dil = Rusça | url = http://www.from-ua.com/politics/e62743796b72a.html | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160330055032/http://www.from-ua.com/politics/e62743796b72a.html | arşivtarihi = 30 Mart 2016 | erişimtarihi = 8 Eylül 2012 | ölüurl = no }}</ref> [[Merkez]] lehçesini konuşan çoğu kimse de bu kelimeyi bu şekilde okur. Fakat yazı dilinde ise [[Kuzey]] lehçesi kullanılmıştır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Глава 3. ОБЕСПЕЧЕНИЕ ПРАВ И СВОБОД ГРАЖДАН УКРАИНЫ, ПРАВ НАЦИОНАЛЬНОСТЕЙ В АВТОНОМНОЙ РЕСПУБЛИКЕ КРЫМ | dil = Rusça | url = http://www.rada.crimea.ua/en/bases-of-activity/konstituciya-ARK/glava03 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20140330092350/http://www.rada.crimea.ua/en/bases-of-activity/konstituciya-ARK/glava03 | arşivtarihi = 30 Mart 2014 | erişimtarihi = 8 Eylül 2012 | ölüurl = no }}</ref>

 

* Balaçka: Öncellikle [[Kazaklar]] tarafından konuşulan Orel bölgelerinde konuşulan dil

* Fenya: Farklı kelimelerle oluşan antik kökenli Rusça dil bilgisi

* Trasyanka: Kırsal nüfusun büyük bir kısmı tarafından kullanılan Rus ve [[Beyaz Rusya]] özellikli bir dildir.

 

{{Kaynakça}}

 

{{Slav dilleri}}

{{Rusya dilleri}}

 

[[Kategori:Rusça| ]]