Birlikte evrim: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Teacher0691 (mesaj | katkılar) düzeltme AWB ile |
k Kaynak düzenleme |
||
3. satır:
'''Birlikte evrim''' veya '''eş evrim''' (''İng: co-evolution''), biyolojide iki veya daha fazla canlı türünün, birbirlerinin evrimini karşılıklı olarak etkilemesidir.<ref name="COEVOLUTION">''[http://evolution.berkeley.edu/evolibrary/article/0_0_0/evo_33 coevolution.]'' [[Berkeley Üniversitesi]], erişim: 02 Kasım 2008 (İngilizce)</ref> Daha kapsamlı olarak tanımlamak gerekirse, "biyolojik bir canlının veya organik bir nesnenin, ilişkili olduğu diğer organik obje veya objelerin değişmesi ile kendisinde de değişimlerin baş göstermesidir".<ref>{{Dergi kaynağı|başlık= An integrated system for studying residue coevolution in proteins|yazar= Yip et al.|journal= Bioinformatics|yıl= 2008|cilt= 24|sayı= 2|sayfalar= 290–292|url= http://bioinformatics.oxfordjournals.org/cgi/content/full/24/2/290|doi= 10.1093/bioinformatics/btm584|pmid= 18056067|soyadı2= Patel|ad2= P|soyadı3= Kim|ad3= PM|soyadı4= Engelman|ad4= DM|soyadı5= McDermott|ad5= D|soyadı6= Gerstein|ad6= M}}</ref>
Birlikte evrim, birçok biyolojik düzey ve seviyede ortaya çıkabilir: bir proteinin amino asitleri arasındaki ilişkili mutasyonlar gibi mikroskobik bir düzeyde veya aynı ekosistem içinde yaşayan farklı türler arasında, karşılıklı olarak değişen eşdeğişken (kovaryant) özellikler gibi makroskobik ve daha büyük ölçekli bir seviyede olabilir. Eş evrimsel bir ilişki içinde bulunan her iki grup, diğer grup üzerinde [[seçilim]] baskısı oluşturarak birbirlerinin evrimini böylece karşılıklı olarak etkilerler. Farklı türlerin birlikte evrimi, ev sahibi [[Konak (biyoloji)|konak]] tür ile onun [[parazit]]inin evrimini (bkz: [[Konak-parazit eş evrimi]] - ''İng: Host-parasite coevolution'') içerdiği gibi zaman içinde evrilmiş olan [[mutualizm]] ile ilgili örnekleri de kapsar. Evrimin, [[iklim değişikliği]] gibi canlı olmayan inorganik faktörlere verdiği tepki ile karşılıklar, iklim bir canlı olmadığı, dolayısıyla biyolojik evrime dahil olmadığı için, birlikte evrim olarak tanımlanmaz. [[Avcı|Av ve avcı]], konak ve [[Simbiyoz|simbiyont]] (ortak yaşar), konak ve parazit gibi canlı çiftleri arasında birlikte evrim gözlemlense de, bu, birçok durumlarda tam anlamıyla açık seçik değildir. Eğer bir takım tür, diğer bir takım tür tarafından oluşturulan baskıyla evrilmişse, bu evrimsel süreç "''yayılmış birlikte evrim''" (''İng: diffuse coevolution'') olarak adlandırılır. Bir de "''eşli birlikte evrim''" (''İng: pairwise coevolution'')’den söz edilir. Bu birlikte evrilme sürecinde, iki tür öyle yakından etkileşir ki, her ikisi de birbirinin evriminde birincil aktör konumundadır.<ref>{{Dergi kaynağı|başlık= Türlerin Etkileşimi, Bölüm 7|yazar= Ekoloji Laboratuvar Kitabı|journal= [[Hacettepe Üniversitesi]]|yıl= 2006|url= http://yunus.hacettepe.edu.tr/~skaynas/FOY/BOLUM%2007.pdf|
Dünya tarihinde kitlesel yok oluşlar ve [[ekoloji]]k alanların genişlemesi gibi biyolojik olmayan faktörlerin, bazı büyük ana canlı gruplarını yok etmesi, başka familya ve takımların ise çoğalarak yayılmalarını sağlamışken, birlikte evrimin, canlıların evrimsel tarihinde geniş kapsamlı ve çok büyük değişiklikleri tetiklediğine dair ancak çok az kanıtlar vardır.<ref name="SahneyBentonFerry2010LinksDiversityVertebrates">{{Dergi kaynağı| url=http://rsbl.royalsocietypublishing.org/content/6/4/544.full.pdf+html | yazar=Sahney, S., Benton, M.J. and Ferry, P.A. | yıl=2010 | başlık=Links between global taxonomic diversity, ecological diversity and the expansion of vertebrates on land | journal=Biology Letters | doi=10.1098/rsbl.2009.1024 | cilt = 6 | sayfalar = 544–547 | pmc=2936204 |biçim=PDF | sayı=4 | pmid=20106856}}</ref> Buna rağmen, popülasyon ve türler düzeyinde birlikte evrime dair kanıtlar bulunmaktadır. Örneğin, birlikte evrim kavramı, [[Charles Darwin]] tarafından ''[[Türlerin Kökeni]]'' isimli kitabında kısaca tanımlanmış ve daha sonra ''[[Orkidelerin Döllenmesi]]'' isimli başka bir kitabında ayrıntılı olarak geliştirmiştir.<ref>Thompson, John N. (1994). [http://books.google.com/books?id=AyXPQzEwqPIC&pg=PA27&lpg=PA27&dq=Wallace+%22creation+by+law%22+Angr%C3%A6cum&hl=tr#v=onepage&q&f=false ''The coevolutionary process'']. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0-226-79760-0. Erişim tarihi 2009-07-27.</ref><ref>Darwin, Charles (1859). [http://darwin-online.org.uk/content/frameset?itemID=F373&viewtype=text&pageseq=1 ''On the Origin of Species''] (1st ed.). London: John Murray. Erişim tarihi 2009-02-07.</ref><ref>Darwin, Charles (1877). [http://darwin-online.org.uk/content/frameset?itemID=F801&viewtype=text&pageseq=1 ''On the various contrivances by which British and foreign orchids are fertilised by insects, and on the good effects of intercrossing''] (2nd ed.). London: John Murray. Erişim tarihi 2009-07-27.</ref> [[Virüs]] ile konakların, birden farklı olayda birlikte evrim geçirmiş olmaları olasıdır.<ref>C.Michael Hogan. 2010. [http://www.eoearth.org/articles/view/156858/?topic=49496''Virus''. Encyclopedia of Earth]. Editors: Cutler Cleveland and Sidney Draggan</ref>
| |||