Orojenez: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Konu ile ilgili olduğunu düşündüğüm birkaç içerik ekledim ve düzenledim. |
Gökçe SAU20 (mesaj | katkılar) Değişiklik özeti yok |
||
1. satır:
[[Dosya:World geologic provinces.jpg|thumb|sağ|300px|Dünya'nın jeolojik bölgeleri]]'''[[Orojenez]]''', İç kuvvetlerin ortaya çıkma şekillerinden birini ifade eden orojenez terimi dağ oluşumu anlamına gelir. (Oros = dağ; genese = oluşum)<ref>Erinç S. (2002) ''Jeomorfoloji 1." (6.B), İstanbul : Der Yayınevi</ref>
==
[[Dosya:Oceanic-oceanic convergence Fig21oceanocean.gif|küçükresim|233x233pik|Bir biriktirici orojen oluşturmak için kıtasal bir levhanın altına bir okyanus levhası eklenmesi.]]
Bir orojen oluşumu, okyanusun çökmesi (bir kıtanın toplanma orojeni için bir okyanus plakası üzerinde kuvvetli bir şekilde sürdüğü) veya çarpışma orojeni için iki veya daha fazla kıtanın kıta çökmesi yakınsaması gibi [[tektonik]] süreçlerle gerçekleştirilebilir. [6] Orojenez genellikle orojenik kuşaklar olarak bilinen uzun kavisli (Latin kavisli, "bir yay gibi bükmek") yapılar üretir. Genellikle, orojenik kayışlar, kayışın uzunluğu boyunca benzer özellikler sergileyen uzun paralel kaya şeritlerinden oluşur. Her ne kadar orojenik kuşaklar batma bölgeleri ile ilişkili olsa da, batma tektonizmi devam eden ya da geçmiş süreçler olabilir. Yavaşlayan tektonizm kabuğu tüketecek, litosferi kalınlaştıracak, deprem ve volkanlar üretecek ve birçok durumda ada yayları inşa edecektir. Bu ada yayları, bir biriktirme orojeni sırasında kıta kenarına eklenebilir. Öte yandan, dalma bölgeleri, lifosferik riftleme nedeniyle daha sonra yeniden işlenebilir ve bu da inceltilmiş orojenik kabuğun [[amfibolit]] ila granülit fasiyes metamorfizmasına yol açar.
Orojenin süreçleri on milyonlarca yıl sürebilir ve ovalardan veya deniz tabanından dağlar inşa edebilir. Orojenik dağların topografik yüksekliği [[izostazi]] prensibi ile ilgilidir, yani yukarı doğru bir dağ silsilesi (hafif, kıtasal kabuk malzemeden oluşan) üzerinde aşağı doğru yerçekimi kuvvetinin ve yoğun tarafından uygulanan kaldırma kuvvetinin dengesi altında yatan mantodur. Sıklıkla, orojene maruz kalan kaya oluşumları ciddi şekilde deforme olur ve [[Metamorfizma|metamorfizme]] uğrar.Orojenik süreçler derin gömülü kayaları yüzeye itebilir. [[Deniz yatağı|Deniz tabanı]] ve kıyıya yakın malzeme, orojenik alanın bir kısmını veya tamamını kaplayabilir. Eğer orojenez iki kıtanın çarpışmasından kaynaklanıyorsa, çok yüksek dağlar ortaya çıkabilir (bakınız [[Himalaya Dağları|Himalayalar)]].
Orojenik olay şu şekilde incelenebilir:
Satır 26 ⟶ 25:
- belirli bir süre içinde olmak.
==
Genel olarak, yakınsak plaka kenarlarında iki ana tip orojen vardır.
Satır 33 ⟶ 32:
Bir orojen bir orojen üretir, ancak (dağ) menzilli bir ön-alan [[havza]] sistemi sadece pasif plaka kenarlarında üretilir. Ön havza, gelişmekte olan dağ kuşağı tarafından litosferin yüklenmesi ve ortaya çıkması nedeniyle, orojenin önünde oluşur. Havza, orojenik cephe ile göç eder ve erken çökelmiş ön havza çökeltileri, katlama ve itme işlemlerine kademeli olarak dahil olur. Ön toprak havzasında biriken çökeltiler esas olarak dağ silsilesinin aktif olarak yükselen kayalarının erozyonundan kaynaklanır, ancak bazı çökeltiler ön bölgeden türetilir. Bu havzaların çoğunun doldurulması derin deniz denizinden (fliş-tarzı) sığ sulara ve karasal (molas-tarzı) tortulara kadar zaman içinde bir değişim göstermektedir.
==
Orojeni levha tektoniklerini içermesine rağmen, tektonik kuvvetler yer kabuğu deformasyonu ,yer kabuğu kalınlaşması, yer kabuğu incelmesi ve yer kabuğu erimesi, magmatizma, metamorfizma ve mineralizasyon gibi çeşitli ilişkili olaylarla sonuçlanır. Spesifik bir orojeninin tam olarak nasıl olduğu, kıta litosferinin gücüne , reolojisine ve bu özelliklerin orojenez sırasında nasıl değiştiğine bağlıdır.
Satır 40 ⟶ 39:
Özet olarak , bir orojeni, birçok jeolojik işlem sırasında çakışan levha kenarlarında rol oynayan çakışan levha kenarlarındaki deformasyon, metamorfizma ve magmatizmanın bir bölümüdür. Her orojenin kendi orojenik döngüsü vardır, ancak [[Kompozit malzemeler|kompozit]] orojenez çakışan levha kenarlarında yaygındır.
==
[[Erozyon]], orojenik döngünün sonraki bir aşamasını temsil eder. Erozyon kaçınılmaz olarak çekirdek veya ''dağ köklerini'' ( yüzeye birkaç kilometre derinlikten getirilen [[Başkalaşım kayaçları|metamorfik kayalar]] ) ortaya çıkararak dağların çoğunu yerinden taşır. Eş basınçlı hareketler, gelişen orojenin kaldırma kuvvetini dengeleyerek bazı toprağa gömülmüş şeylerin çıkarılmasına yardımcı olabilir. Akademisyenler, erozyonun tektonik deformasyon kalıplarını ne ölçüde değiştirdiğini tartışırlar (bakınız erozyon ve tektonik ). Bu nedenle, eski orojenik kuşakların çoğunun son şekli, üst üste itilen ve orojenik çekirdekten uzaklaşan genç çökeltilerin altında sırayla kristalimsi metamorfik kayaçların uzun bir kavisli şerididir.
|