Vikipedi

Deniz seviyesi: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
kDeğişiklik özeti yok
düzeltme AWB ile
1. satır:
[[Dosya:Ortalama deniz seviyesi.png|thumb|266x266px|Dünya'nın herhangi bir noktasında, herhangi bir andaki gerçek deniz seviyesi, ortalama deniz seviyesinden yüksekte veya alçakta olabilir. Ancak "gerçek" deniz seviyesi [[gel-git]], [[atmosfer basıncı]] ve [[rüzgâr]] gibi nedenlerle değişiklikler gösterdiği için;<ref name="Britannica">{{BritannicaDVD|sea level|2011}}</ref> [[harita]]cılık, meteoroloji ve havacılık gibi alanlarda "ortalama" deniz seviyesi baz alınır.]]
'''Deniz seviyesi[[atmosfer|; atmosfer]]''' ile [[deniz|'''deniz''']] yüzeyinin birleştiği yükseklik. Deniz seviyesi, Dünya'nın bir veya daha fazla su kütlesinin ortalama yüzey seviyesidir. Yeryüzündeki tüm yüksekliklerin ve denizaltındaki tüm derinliklerin tanımlanmasında kullanılan referans seviyedir.Deniz seviyeleri birçok faktörden etkilenebilir ve jeolojik zamanlar içerisinde büyük farklılıklar gösterdiği bilinmektedir. '''[[Dünya]]''' üzerindeki herhangi bir bölgenin deniz seviyesi; '''[[Gelgit|<u>gel-git</u>]]<u>,</u> [[atmosfer basıncı]]''' ve [[rüzgâr|'''rüzgâr''']] gibi nedenlerle kısa süreli değişiklikler gösterir. Kısa vadedeki değişimler ise Dünya'nın [[iklim|'''iklim''']] değişikliklerine bağlıdır. Örneğin; 20. yüzyılda mevcut deniz seviyesindeki yükselmenin küresel ısınmadan kaynaklandığı varsayılmaktadır.<ref>USGCRP (2017). "Climate Science Special Report. Chapter 12: Sea Level Rise. Key finding 2". ''science2017.globalchange.gov''. Retrieved 27 December 2018.</ref> Deniz seviyesinin ölçülmesi; devam eden iklim değişikliğine ilişkin ön görüler sunabilir. <ref>"The strange science of melting ice sheets: three things you didn't know". ''The Guardian''. 12 September 2018.</ref> Bu değişimler nedeniyle deniz seviyesini, deniz yüzeyinin uzun vadedeki tüm hareketlerinin ortalaması alınarak hesaplanmış olan '''[[Ortalama deniz seviyesinden yükseklik|ortalama deniz seviyesi]]''' şeklinde tanımlamak daha doğru olur.<ref name="Britannica"/> Ortalama deniz seviyesi, uluslararası şekilde '''MSL''' (mean sea level) kısaltması ile gösterilir. Türkçe yayınlarda zaman zaman '''ODS''' kısaltması kullanılır.<ref>[http://www.hgk.msb.gov.tr/dergi/makaleler/139_1.pdf Doğu Akdeniz'de Uydu Altimetre Verileri ile Deniz Seviyesi Değişimlerinin Araştırılması] Simav, Mehmet. Hasan Yıldız. Ersoy Arslan. [[Harita Dergisi]]. sayı 139. sf. 1-31. 2008</ref>
 
Dünyanın ortalama deniz seviyesi sürekli değişim halindedir. Bazı dönemlerde deniz seviyesinde yükselme görüldü ve oldukça hızlı gerçekleşti. Örneğin 1946-1956 arasında yılda 5,5&nbsp;mm yükseldi. Günümüzden yaklaşık 35 bin yıl önce ortalama deniz seviyesi bugünküne eşitti. Günümüzden 35 byö-15 byö arasındaki süreçte yaklaşık 130 metre alçaldı. 15 bin yıl öncesinden günümüze kadar olan süreçte ise sürekli yükselmektedir.<ref name="Britannica"/>
8. satır:
= Deniz Seviyesi Ölçümü =
[[Dosya:Recent Sea Level Rise.png|küçükresim|269x269pik|Jeolojik açıdan kararlı ortamlarda 23 uzun gelgit göstergesi kaydından yapılan deniz seviyesi ölçümleri, 20. yüzyılda (2 mm / yıl) yaklaşık 200 milimetre (7,9 inç) artış göstermektedir.]]
Deniz seviyesini etkileyen birçok faktör nedeniyle, "ortalama deniz seviyesinin" kesin olarak belirlenmesi zordur.<ref>US National Research Council, ''Bulletin of the National Research Council 1932'' page 270</ref> Anlık deniz seviyesi, çeşitli zaman ve mekan ölçeklerinde oldukça değişkendir. Çünkü deniz gelgitleri, rüzgar, atmosferik basınç, yerel yerçekimi farklılıkları, sıcaklık, tuzluluk vb. etkenler deniz seviyesini sürekli değiştirir. Ortalama deniz seviyesindeki bir değişiklik, deniz seviyesindeki gerçek bir değişiklikten veya gelgitlerin görüldüğü arazinin yüksekliğindeki bir değişiklikten kaynaklanabilir.
 
Deniz seviyesindeki değişiklikleri ölçmek için kullanılan farklı teknikler tam olarak aynı şeyi ölçmez. '''[[Gelgit]]''' göstergeleri sadece bağıl deniz seviyesini ölçerken [[Uydu interneti|'''uydula'''r]] da mutlak deniz seviyesi değişikliklerini ölçebilir.<ref><nowiki>https://doi.org/10.1007%2Fs40641-016-0045-7</nowiki></ref> Ortalama deniz seviyesinin belirlenmesinin en kolay yolu, bir konum seçmek ve o noktadaki ortalama deniz seviyesini hesaplamak ve bunu bir veri olarak kullanmaktır.Örneğin, belirli yılların seviyeleri gözlemlenip bir ortalaması alınabilir ve bazı ölçüm noktalarında ortalama deniz seviyesini belirlemek için kullanılabilir
 
= Ortalama Deniz Seviyesinden Yükseklik =
 
Ortalama deniz seviyesinin üzerindeki yükseklik, bir nesnenin ortalama deniz seviyesi verisine göre yüksekliği veya [[Rakım|'''rakımıdır''']]. Ortalama deniz seviyesi (MSL); havacılık, [[Kartografya|'''kartografi''']] ve meteoroloji gibi disiplinlerde [[rakım|'''rakım''']] ve [[irtifa|'''irtifaları''']] belirtmek için yaygın olarak kullanılan bir referans noktasıdır. Bu referans noktasına göre hesaplanan yüksekliğe [[ortalama deniz seviyesinden yükseklik|'''ortalama deniz seviyesinden yükseklik''']] (AMSL) denir.
 
[[Atmosferik basınç|'''Atmosferik basınç''']] farklarına göre yüksekliği belirleyen [[altimetre|'''altimetre''']] vb. cihazlarda deniz seviyesinden yüksekliği görebilmek için ayar penceresine QNH değeri girilir. QNH değeri, o bölgede deniz seviyesinde ölçülen ve gün içerisinde belirli aralıklarla güncellenen atmosfer basıncı değeridir.[[Dosya:BadwaterSL.JPG|küçükresim|293x293px|[[Badwater Havzası|Badwater Havzası,]], Death Valley National Park, Kırmızı daire içinde görülen deniz seviyesi işareti.|alt=]]Bir konumun deniz seviyesinin altında olması ise nadir durumlarda görülür. Deniz seviyesi yüksekliği negatiftir. Böyle bir durum için bkz. [[Amsterdam Schiphol Havalimanı|'''Amsterdam Schiphol Havaliman'''ı]].
 
= Deniz Seviyesi ve Karalar =
29. satır:
Yerel ortalama deniz seviyesi, dalgaların ve dalgaların neden olduğu dalgalanmaların yumuşatılmasına yetecek kadar uzun bir süre (bir ay veya bir yıl gibi) ortalama bir arazi ölçütüne göre deniz yüksekliği olarak tanımlanır. Deniz seviyesinin değişmesiyle aynı düzende (mm / yıl) olabilen, karadaki dikey hareketleri hesaba katmak için yerel deniz seviyesinde algılanan değişiklikler ayarlanmalıdır. Son buzul çağının sonunda,buz tabakasının ağırlığı, alttaki araziyi bastırır ve buz eridiğinde arazi yavaşça geri döner. Yere dayalı buz hacmindeki değişiklikler, jeoid ve gerçek kutup dolaşımının yeniden ayarlanmasıyla yerel ve bölgesel deniz seviyelerini de etkiler. Atmosferik basınç, okyanus akıntıları ve yerel okyanus sıcaklık değişiklikleri de yerel ortalama deniz seviyesini etkileyebilir.
 
Östatik deniz seviyesi değişikliği (yerel değişimin aksine) ya dünya okyanuslarındaki su hacmindeki değişiklikler ya da okyanus havzalarının hacmindeki net değişiklikler nedeniyle küresel deniz seviyelerinde değişikliklere neden olur. <ref>Eustatic sea level". ''Oilfield Glossary''. Schlumberger Limited. Retrieved 10 June 2011.</ref>
 
====== Deniz Seviyesinin Yükselmesi ======
37. satır:
# Klimatik nedenler
 
Deniz seviyesi değişimleri, yer kabuğu veya okyanus hareketlerinden oluşmaktadır. seviyenin yükselmesine pozitif östatik hareket, alçalmasına ise negatif östatik hareket adı verilir. Pozitif hareketler [[Kıyı ilerlemesi|'''trangresyona''']], negatif hareketler ise [[Kıyı gerilemesi|'''regresyon''']]<nowiki/>a neden olmaktadır.<ref name="Güney, Prof 2010">Güney, Prof. Dr. Emrullah (2010). ''Yer Bilimi-1''. Ankara: Literatür Yayınları.</ref> Deniz seviyesi ile ilgili ilk gözlemler 17. yüzyıl sonlarında başlamıştır. Amsterdam, Venedik gibi [[Göreli deniz seviyesi|'''göreli deniz seviyes'''i]] değişiminden etkilenen kentlerle ilgili veriler toplanmıştır. Yakın zamana kadar deniz seviyesinin sabit olduğu, ancak karalarda yerel veya bölgesel olarak meydana gelen tektonik hareketler kıyı çizgisinin dikey-düşey doğrultuda değiştirdiği üzerinde durulmuştur. Deniz seviyesindeki dikey-düşey değişim ifade eden 'östatik' kavramı ilk olarak Suess tarafından kullanılmıştır.<ref> name="Güney, Prof. Dr. Emrullah (2010). ''Yer Bilimi-1''. Ankara: Literatür Yayınları.<"/ref>
 
= Son Deniz Seviyesi Değişiklikleri =
20. yüzyılın başından bu yana, ortalama küresel deniz seviyesi yükseliyor. 1900-2016 yılları arasında deniz seviyesi 16-21 16–21&nbsp;cm arttı.<ref>'''[[Deniz seviyesinin yükselmesi#cite%20ref ref-1|^]]''' <nowiki>https://science2017.globalchange.gov/chapter/12/</nowiki></ref>  Uydu [[radar|'''radar''']] ölçümlerinden elde edilen daha kesin veriler, 1993'ten 2017'ye 7,5 &nbsp;cm'lik hızlanan bir artış olduğunu ortaya koymaktadır.<ref><nowiki>https://science2017.globalchange.gov/chapter/12/</nowiki></ref> 1554, yüzyılda yaklaşık 30 &nbsp;cm bir eğilimdir. Bu ivme çoğunlukla deniz suyunun termal genişlemesini ve karadaki buz tabakalarının ve buzulların erimesini sağlayan [[Küresel ısınma|insan kaynaklı '''küresel ısınma'''dan]] kaynaklanmaktadır. 1993-2018 yılları arasında okyanusların termal [[Genleşme döngüsü|'''genişlemesi''']] deniz seviyesinin yükselmesine% 42 katkıda bulundu; ılıman buzulların erimesi,% 21; [[Grönland|'''Grönlan'''d,]]% 15; ve Antarktika,% 8.<ref>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4791025</ref> 1576 [[İklim|'''İklim''']] bilimcileri bu oranın 21. yüzyılda daha da hızlanmasını beklemektedir.
 
= Ayrıca Bakınız =
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Deniz_seviyesi" sayfasından alınmıştır