Bazalt: Revizyonlar arasındaki fark

'''Bazalt''', volkanik kaya kütlelerinden biri. Siyah renkte ve kesif yığınlar halindedir. Doğada kütle, damar ve akıntı halinde bulunur. Başlıca özelliklerinden birisi, altıgen prizmalar biçiminde, büyük sütunlar meydana getirmesidir. Bu sütunlar, [[mağma]] akıntılarının soğuyup büzülmesinden ileri gelmiştir. Sert ve dayanıklı bir [[taş]] olduğundan kaldırım, yapı taş, demiryolu, köprü malzemesi olarak kullanılır. Yeryüzünde çok bol olan bazalt, bazı memleketlerde, binlerce kilometrekarelik yerleri örter. [[Birleşik Krallık]]'ın kuzeyi, [[İrlanda]], [[Almanya]] ve [[Amerika Birleşik Devletleri]]'nde büyük [[Hindistan]]'da Dekkan bölgesindeki bazalt yığınları 300.000 kilometrekarelik geniş bir bölgeyi kaplar.

Tanım olarak, bazalt, genel olarak %45-53 silikat (SiO2) [7<ref>https://volcanoes.usgs.gov/vsc/glossary/basalt.html</ref>] ve hacimce %10'dan az feldspatoid içeren afanitik (ince taneli) bir magmatik kayadır ve kayanın en az %65'i plajiyoklaz şeklinde feldspattır. Bu, Uluslararası Jeolojik Bilimler Birliği (IUGS) sınıflandırma şemasının tanımına göre.[8] [9] [10] İzlanda, Faroe Adaları, Réunion ve Hawai'i Adaları da dahil olmak üzere birçok orta okyanus adasındaki başlıca volkanik kayanın yanı sıra okyanus kabuğunun önemli bir bileşeni olan dünyadaki en yaygın volkanik Kaya türüdür. Bazalt genellikle görünür mineral taneleri ile serpiştirilmiş çok ince taneli veya camsı bir matrise sahiptir.

Bazalt terimi, bazaltın tipik bir bileşimi olan sığ müdahaleci kayalara bazen uygulanır ancak bu bileşimin bir phaneritik (kaba) zemin kütlesine sahip kayaları genellikle diyabaz (dolerit olarak da adlandırılır) veya daha kaba taneli (kristaller 2 &nbsp;mm boyunca), gabro olarak adlandırılır. Gabro genellikle ticari olarak "siyah granit" olarak pazarlanmaktadır.

Bazalt yüksek liquidus ve solidus sıcaklıklarına sahiptir. Dünya yüzeyindeki değerler 1200 &nbsp;°C'nin (liquidus) yakınında veya üzerindedir ve 1000 &nbsp;°C'nin (solidus) yakınında veya altındadır; bu değerler Diğer yaygın magmatik kayaçlardan daha yüksektir.

Tholeiitic bazaltların çoğunluğu manto içinde yaklaşık 50-100 50–100&nbsp;km derinlikte oluşur. Birçok alkali bazalt, belki de 150-200 150–200&nbsp;km kadar derin derinliklerde oluşturulabilir.[17] [18] yüksek alümina bazaltın kökeni, birincil eriyik olup olmadığı veya diğer bazalt türlerinden fraksiyonasyon ile türetilip türetilmediği konusunda anlaşmazlık ile tartışmalı olmaya devam etmektedir.[19]:

Kalın bir lav akışının soğutulması sırasında büzülme eklemleri veya kırıkları oluşur. [21] Bir akış nispeten hızlı bir şekilde soğursa, önemli daralma kuvvetleri oluşur. Bir akış kırılmadan dikey boyutta büzülebilirken, çatlaklar oluşmadıkça yatay yönde büzülmeyi kolayca kaldıramaz; gelişen geniş kırık ağı kolon oluşumuna neden olur. Bu sütunların yanal şekillerinin topolojisi geniş olarak rastgele bir hücresel ağ olarak sınıflandırılabilir. Bu yapılar ağırlıklı olarak enine kesitte altıgendir, ancak üç ila on iki veya daha fazla kenarı olan çokgenler görülebilir. [22] Sütunların boyutu gevşeme oranına bağlıdır; çok hızlı soğutma çok küçük (<1 &nbsp;cm çap) sütunlara neden olabilirken, yavaş soğutmanın büyük sütunlar üretme olasılığı daha yüksektir.

Bazalt su altında patladığında veya denize aktığında, su ile temas yüzeyi söndürür ve lav, içinden sıcak lavun başka bir yastık oluşturmak için kırıldığı ayırt edici bir yastık şekli oluşturur. Bu "yastık" dokusu, sualtı bazaltik akışlarında çok yaygındır ve antik kayalarda bulunduğunda bir sualtı patlama ortamının teşhisidir. Yastıklar genellikle camsı bir kabuğa sahip ince taneli bir çekirdekten oluşur ve radyal birleşime sahiptir. Tek tek yastıkların boyutu 10 &nbsp;cm'den birkaç metreye kadar değişir.

Bazaltta karbon sekestrasyonu, insan sanayileşmesi tarafından üretilen karbondioksiti atmosferden uzaklaştırmanın bir yolu olarak incelenmiştir. Dünyanın dört bir yanındaki denizlere dağılmış sualtı bazalt yatakları, CO2'nin atmosfere yeniden salınmasına engel teşkil eden suyun ilave faydasına sahiptir.