Fiyort: Revizyonlar arasındaki fark

[[Dosya:Odda frå fly.jpg|küçükresim|Sandvinvatnet<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Sandvinvatnet</ref> ve Odda vadisine sahip Sørfjorden (Hardanger)<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/S%C3%B8rfjorden_(Hardanger)</ref>, fiyortun devamı olarak açıkça görülebilir. Odda<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Odda</ref> isthmus<ref name="en.wikipedia.org">https://en.wikipedia.org/wiki/Isthmus</ref> üzerinde oturuyor. Sağ tarafta Folgefonna<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Folgefonna</ref>.]]

Bir [[buzul]]<ref name=":0">[[Buzul]]</ref>, [[U şekilli vadi|U-şeklinde vadi]]<ref name=":1">[[U şekilli vadi]]</ref> yi buz ayrımı ve çevredeki anakayanın [[aşınma]]<ref>[[Aşınma]]</ref> sı ile kestiğinde gerçek bir fiyort oluşur. Standart modele göre, buzullar nazikçe eğimli bir vadi tabanına sahip [[Buzul Çağı|buzul öncesi]]<ref>[[Buzul Çağı]]</ref> vadilerde oluşmuştur. Buzulun çalışması daha sonra bir vadide veya çukur ucunda aniden sona eren [[:en:Overdeepening|aşırı derinleştirilmiş]]<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Overdeepening</ref> U şeklinde bir vadi bırakmıştır.Bu vadiler okyanus tarafından sular altında kalan fiyortlardır. Deniz seviyesinin üzerindeki eşikler tatlı su gölleri oluşturur. Buzul erimesine, buz yükü ve aşınmış tortu giderildiğinde (izostasy (izostazi)) <ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Isostasy</ref> veya buzul ribaund olarak da adlandırılır) yerkabuğunun geri tepmesi eşlik eder. Bazı durumlarda bu ribaund deniz seviyesinin yükselmesinden<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Sea_level_rise</ref> daha hızlıdır.Çoğu fiyort bitişik denizden daha derindir; [[Sogne Fiyordu|Sognefjord]]<ref name=":9"/>, [[Norveç]]<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Norway</ref>, [[deniz seviyesi]]<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Sea_level</ref> nin altında 1,300 m (4,265&nbsp;ft) kadar ulaşır. Fiyortların genellikle bir önceki buzulun azaltılmış erozyon oranı ve terminal buzultaşından (moraine)<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Terminal_moraine</ref> kaynaklanan ağızlarında bir eşik veya sürgü (ana kaya) vardır. Birçok durumda bu eşik aşırı akımlara ve büyük tuzlu su akıntılarına neden olur (bkz. skookumchuck<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Tidal_race</ref>). [[Norveç]]'teki Saltstraumen<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Saltstraumen</ref> genellikle dünyanın en güçlü [[gelgit]] <ref name=":2">https://en.wikipedia.org/wiki/Tide#Current</ref> akımı olarak tanımlanmaktadır.Bu özellikler fiyortları yükselen denizin sular altında bıraktığı vadiler olan riya<ref name="https://en.wikipedia.org/wiki/Ria">https://en.wikipedia.org/wiki/Ria</ref> lardan (örn. Kotor Körfezi<ref name="ReferenceA">https://en.wikipedia.org/wiki/Bay_of_Kotor</ref>) ayırır. Drammensfjorden<ref name="ReferenceB">https://en.wikipedia.org/wiki/Drammensfjord</ref>, buz örtüsü sırasında deniz seviyesinin altında ancak buzul sonrası ribaund fiyortun 60&nbsp;m (200&nbsp;ft) üstüne ulaştığında kumlu bir buzultaş olan Svelvik<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Svelvik</ref> "sırt" tarafından neredeyse ikiye kesilir.