Kargapazarı Dağları: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
madde genişletme+kaynak eklendi |
|||
1. satır:
{{Dağ bilgi kutusu
| dağ_adı = Kargapazarı Dağları
| resim =
| resim_boyutu = 400px <!-- piksel cinsinden bir boyut belirtilirse, resim 280 pikselden daha büyük bir görüntü göstermez -->
| resim_bilgisi =
| resim_altyazısı =
| yükseklik_m = 3288
| yükseklik_ref =
| çıkıntı_m = 2916
| konum = {{bayrakülke|Türkiye}}, [[Erzurum]]
| Tür = Tektonik
| sıradağ =
| topo =
| en_basit_rota =
| harita = Türkiye
| etiket_konumu = right
| harita_bilgisi =
| harita_altyazısı =
| harita_boyutu = 300
| koordinatlar = {{Koordinat|40|7|32|N|41|31|58|E|type:mountain|display=inline<!--,title-->}}
| lat_deg = 40| lat_min = 7| lat_sec = 32| lat_dir = N
| lon_deg = 41| lon_min = 31 | lon_sec = 58 | lon_dir = E
}}
'''Kargapazarı Dağları''' [[Doğu Anadolu Bölgesi]]'nde, Erzurum sınırlarındaki [[sıradağ]]lardır. 8–10 km genişliğe, 30–35 km uzunluğa sahip dağın en yüksek yeri 3288 m'dir. [[Pasinler]], [[Oltu]], [[Narman]], [[Tortum]], [[Yakutiye]] topraklarında, KD–GB doğrultusunda uzanır<ref name="DurmuşEsen">{{web kaynağı |soyadı1=Durmuş |ad1=Esen |başlık=Kargapazarı Dağları ve Çevresinde (Erzurum Kuzeydoğusu) Yaylacılık Faaliyetleri |url=http://static.dergipark.org.tr/article-download/7453/1b7c/90a4/5e9dbde0a80a3.pdf |yayıncı=COĞRAFYA DERGİSİ |erişimtarihi=7 Mayıs 2020 |tarih=2020}}</ref>.
== Fiziki yapı ==
Kargapazarı Dağları üzerinde eşikler ile bağlantılı havzalar, geniş [[plato]]lar, derin vadiler ve [[Birikinti ovası#Dağ içi ovaları|dağ içi ovaları]] görülür. Üst Miyosen–Pliyosen volkanitleri dağın kayaç yapısını oluşturmaktadır. Volkanik yapı endemik bitkilerin varlığının nedenidir. Dağ üzerinde yüksek zirveler dışındaki volkanik platolarda [[yaylacılık]] faaliyetleri yapılır. Güneye doğru, [[Erzurum Ovası]] ve [[Pasinler Ovası]] arasında incelerek alçalan dağ, Deveboynu Eşiği ile [[Palandöken Dağları]] ile birleşir. Kuzeydoğu yönünde [[Erzurum-Kars Platosu]] ile birleşir<ref name="DurmuşEsen"/>.
Kargapazarı Dağları üç bölümden oluşmaktadır. Kuzeydoğuda ''Çatal Dağı'', ortada ''Devre Dağı'', güneybatıda ''Asıl Kargapazarı Dağı'' yer alır. Kayaç yapısını oluşturan volkanik bazaltın yüzeylendiği alanlar çıplak, diğer alanlar ilkbaharda bozkır ve çayırlar ile örtülüdür.
== İklim ==
Dağlık kütle çevresinde, kışların uzun ve soğuk olduğu, uzun süre don olayının görüldüğü, yaz ve sonbahar yağışlarının olduğu bir iklime sahiptir. Doğu Anadolu [[Karasal iklim]]i ile [[Türkiye'de Karadeniz iklimi|Karadeniz iklimi]] arasında geçiş alanındadır. Kuzeydoğuya gidildikçe Karadeniz etkisi hissedilir. Çevre istasyonlarda yıllık ortalama sıcaklık, Oltu'da 9,9°C, Tortum'da 8,3°C, Erzurum'da 5,5°C'dir. En yüksek sıcaklık 20,5°C, en düşük -5,5°C, yıllık sıcaklık farkı 25°C'dir. Kuzeydoğuya doğru sıcaklıklar Karadeniz etkisiyle artar. En yüksek yağış ilkbaharda (%36) sonra yaz (%24) mevsimindedir. Kuzeydoğu Anadolu'da görülen Yazı Yağışlı Karasal İklim yüksek platolarda [[çayır]] bitki örtüsünün oluşmasını ve hayvancılığın gelişmesini sağlamıştır. Yıllık ortalama yağış Oltu'da 392 mm, Erzurum'da 411 mm, Tortum'da 467 mm'dir. Karla örtülü gün sayısı Oltu'da 76, Tortum'da 83, Erzurum'da 112'dir<ref name="DurmuşEsen"/>.
== Hidrografya ==
Bazalt ve andezit kayaçlardan oluşan dağlar akarsularca fazla parçalanmamıştır. Dağ üzerindeki sular üç farklı havzaya ulaştığından sıradağlar ''hidrografik çatı'' niteliğindedir. Güneydoğu bölümünün sularını toplayan Hasankale Çayı, [[Aras]]'a, oradan [[Hazar Denizi]]'ne ulaşır. Kuzey suları [[Oltu Çayı]] ve [[Tortum Çayı]] ile [[Çoruh]]'a, oradan [[Karadeniz]]'e dökülür. Güneybatı kısmının suları, [[Karasu Nehri]] ile [[Fırat]]'a, oradan [[Basra Körfezi]]'ne ulaşır. Böylece Kargapazarı Dağları'nın sırtları ve zirveleri, Hazar Denizi, Karadeniz ve Hint Okyanusu havzaları arasında [[su bölümü çizgisi]]ni teşkil eder. Dağlık alanda göller ve kaynak sularının varlığı göçebe hayvancılığa bağlı yaylacılığı kolaylaştırmaktadır<ref name="DurmuşEsen"/>.
== Bitki örtüsü ==
Serin ve yağışlı yaz mevsimi, yaz boyu yeşil kalan uzun boylu ve sık bir [[çayır]] örtüsü oluşumuna olanak sağlar. Sıradağlar çevresinde İran–Turan bitki bölgesine ait, sucul, orman ve alp vejetasyon hakimdir. Alpin bitkiler 2000–3000 m arasındaki yaylalarda yaygındır<ref name="DurmuşEsen"/>.
== Yaylalar ==
Kargapazarı Dağları çevresinde yerleşim birimlerinin ortalama yükseltisi şöyledir; ilçeler 1650 m, köyler 1900 m, [[mezra]]lar 1700 m, [[kom]]lar 2100 m, [[yayla]]lar 2400 m. Devre Dağı ve Asıl Kargapazarı Dağı üzerinde yaylalar 2200–2700 metreler arasındadır. Dağlık kütle üzerinde 30 yayla bulunur. En yüksek yayla Güzel yaylası (Yakutiye), en alçak yayla Güzelova Yaylasıdır (Yakutiye). Pasinler'in dağ üzerinde 15 yayla ve 17 köyü bulunur<ref name="DurmuşEsen"/>.
Dağlık alandaki ilçelere ait bazı yaylalar şöyledir: Pasinler yaylaları: Büyükdere, Mahoğlu, Tımar, Zendo, Gülyurt, Çingene, Çilgöl. Narman Yaylaları: Sultan, Çamlıyayla, Karşem, Yukarıyayla, Dazlak, Yanıktaş, Güvenlik. Tortum Yaylaları: Çirdiniş ve Ziyaret. Oltu yaylaları: Başaklı, Küçükkorucuk, Özdere (Sivri), Kaleboğazı, Ünlükaya (Damlıca), Aşağıcivarı, Orucuk. Yakutiye yaylaları: Söğütyanı, Şenyurt, Köşk ve Karagöbek köyleri yaylacılık alanlarıdır<ref name="DurmuşEsen"/>.
Dağlık kütle üzerindeki kullanılamayan yaylalar değişik illerden hayvancılara mera olarak kiralanır. Diyarbakır, Şanlıurfa, Elazığ Tunceli illerinden, bölgelerindeki yaylaların erken sararması ve güvenlik kaygısı nedeniyle yaylacılar gelmektedir<ref name="DurmuşEsen"/>.
== Kaynakça ==
{{kaynakça}}
{{Türkiye'deki dağlar}}
{{Doğu Anadolu-taslak}}
[[Kategori:Yusufeli]]
Satır 12 ⟶ 56:
[[Kategori:Artvin ilinin dağları]]
[[Kategori:Türkiye'deki sıradağlar]]
[[Kategori:Üçbinlikler]]
| |||